Tíminn - 28.07.1995, Blaðsíða 7

Föstudagur 28. júlí 1995

7
Þessir fimm menn hafa ab líkindum verib samtíba í Kaupmannahöfn á öldinni sem leib, en á þessari blýants-
teikningu eftir Sigurb málara hefur ekki tekist ab bera kennsl á nema þrjá þeirra. Maburinn lengst til hœgri er
jón Abalsteinn Sveinsson kennari, þá kemur Steingrímur Thorsteinsson og nœst Sigurbur sjálfur, en ekki er vitab
um þá tvo sem eru lengst til vinstri.
Mannamyndir íslenskra
listamanna í Bogasal
Hólmfríbur Sigurbardóttir prestskona í Vatnsfirbi, f. 1638. Myndina mál■
abi jón í Felli meb olíu á skinni.
V Vó' iitfk býxgiiMMlf:
mm ota& kb '>i<3 tJRisiámU pk
ftíevi m'Aéíik (Írkíb
Blýantsteikning Þorsteins frá Hlíb af Höllu Magnúsdóttur á Stóra-Ármóti
og Ólafi Gubmundssyni stjúpsyni hennar.
Sýning á mannamyndum eftir ís-
lenska listamenn frá 17.-19. öld
er nú í Bogasal Þjóöminjasafns-
ins. í inngangsorðum Halldórs J.
Jónssonar aö sýningarskrá, er
valdi myndir á sýninguna ásamt
Ingu Láru Baldvinsdóttur, er þess
getiö aö hér á landi hafi gerb
mannamynda verib heldur fá-
tækleg ábur en ljósmyndir komu
til sögunnar.
. Elstu myndir af íslendingum
eru frá fyrri hluta sautjándu ald-
ar. Þeirra elstar eru myndir af
Guöbrandi Þorlákssyni en ekki
hafa veriö færðar sönnur á þaö aö
þær séu eftir íslenska málara.
Fyrstu íslensku málararnir sem
vitað er um voru Jónar tveir, báö-
ir Guðmundssynir. Sá eldri var
prestur í Felli í Sléttuhlíö, á dög-
um 1631- 1702, og hinn í Stærra-
Árskógi, 1635-1696. Eftir þá báöa
eru myndir á sýningunni, en tal-
iö er aö þeir hafi veriö lítt læröir.
Þriöji málarinn er Hjalti Þor-
steinsson sem fæddur er á Austur-
landi 1665 en uppvaxinn í Eyja-
firði. Myndir hans bera því vitni aö
hann hefur fengiö tilsögn, enda eru
til heimildir um að Þóröur Þorláks-
son, rektor á Hólum og síöar biskup
í Skálholti, hafi sagt honum til í
„málaralist og myndagjörð" og
styrkt hann síðan til náms í Kaup-
mannahöfn. Þekktust þeirra mynda
sem varöveist tiafa eftir Hjalta Þor-
steinsson er án efa myndin af Hall-
grími Péturssyni, máluð meö olíu á
striga, en eftir henni munu allar
aðrar myndir af sálmaskáldinu
geröar.
Það vekur athygli aö þessir þrír
fyrstu málarar sem gefa sig aö gerö
mannamynda koma allir fram í
grennd við Hólastað. í sýningar-
skránni eru líkur að því leiddar að
þar kenni áhrifa sem rekja megi til
Guöbrands biskups Þorlákssonar,
enda séu tveir af þessum þremur
málurum skjólstæðingar náinna af-
komenda hans.
Sæmundur Magnússon Hólm er
næsti íslenski myndlistarmaöurinn
sem eitthvaö kveöur aö. Hann
fæddist 1749 og nam viö Listahá-
skólann í Kaupmannahöfn. Kunn-
ugt er um liðlega tuttugu manna-
myndir eftir Sæmund Hólm og á
Þjóöminjasafnið rúman helming
þeirra.
Heldur fer lærðum íslenskum
myndlistarmönnum fjölgandi er
kemur fram á nítjándu öld. Má þar
nefna Helga Sigurðsson, sem fædd-
ur var 1815 og var reyndar fyrsti ís-
lenski ljósmyndarinn, og Þorstein
Gubmundsson frá Hlíð, fæddur
1817, sem báðir sóttu menntun í
myndlist til Kaupmannahafnar, og
svo Arngrím Gíslason sem fæddist
1829. Hann fór ekki utan til náms
en fékk tilsögn hjá Þorsteini frá Hlíð
jónas. Svartkrítar-
mynd Helga Sigurbs-
sonar, gerb eftir
teikningu hans af
dánargrímu skálds-
ins.
Ármann Sveinsson, eba Manni,
sem allir kannast vib úr Nonna-
bókunum. Blýantsteikning eftir
Arngrím Gíslason frá 1864.
Raubkrítarmynd Sœmundar Hólm
af Hannesi Finnssyni biskupi.
og Sigurði málara. Eftir Arngrím
hafa varðveist milli 30 og 40 mynd-
ir. Um helmingur þeirra er í Þjóö-
minjasafninu.
Loks er aö geta Sigurðar Guö-
mundssonar málara sem hlýtur að
teljast fremstur þessara listamanna,
hvort heldur litið er á listrænt gildi
verka hans, handbragð eða afköst.
Þótt Sigurður málari hafi ekki átt
sjö dagana sæla í jarövistinni lá eft-
ir hann fjöldi mynda og þar af eru
um 110 þekktar. Rúmlega sextíu eru
í Þjóðminjasafni. Margar eru í
einkaeign en af þeim hafa margar
glatast, aö því er fram kemur í sýn-
ingarskrá, jafnvel á síöustu áratug-
um.
Sigurður fæddist á Hellulandi í
Skagafirði árið 1833. Þegar í
bernsku komu fram hjá honum list-
rænar hneigðir og sextán ára aö
aldri fór hann til iðnnáms í Kaup-
mannahöfn, en hlaut að því loknu
hefðbundna akademíska þjálfun í
teikningu og meðferð olíulita. Upp
frá því er hann oftast kenndur við
þessa mennt sína, segir í ritgerð
Halldórs J. Jónssonar um manna-
myndir hans í Árbók hins íslenska
fornleifafélags 1977.
Áhugi Sigurðar málara beindist
að ýmsu öðru en myndlist og hún
var aöeins einn af þáttunum í ævi-
starfi þessa listamanns sem var í
senn í fjölhæfur, frumlegur með af-
brigðum og sannkallaður framúr-
stefnumaður. Slíkir menn eiga
sjaldnast miklu fylgi að fagna í lif-
anda lífi, eins og sannaðist reyndar
eftirminnilega á Sigurði málara sem
bjó við það alla tíð að vera upp á
skammsýna smáborgara kominn.
Myndir Sigurðar í Bogasalnum
nú eru langflestar frá árunum 1856
og 1858, en þá gerði hannvíðreist
norðanlands og vestan og teiknaði
myndir af mönnum þar sem hann
fór um. Þetta eru blýantsteikningar,
en Sigurður málaði lítið með oiíu
eftir að hann lauk námi sínu í
Kaupmannahöfn. Frá þeim árum
eru til eftir hann nokkrar myndir,
þar á meðal þær mannamyndir
hans sem telja má veigamestar.
Reyndar er það sama að segja af
Siguröi málara og öðrum íslenskum
myndlistarmönnum á þessum tíma
að hann gerði flestar mannamyndir
sínar fyrst eftir að hann kom heim
að loknu námi. Má helsta ástæðan
vera sú að undirtektir hafi ekki orb-
ið til mikillar hvatningar.
Á sýningunni í Bogasalnum er 31
mynd af 79 eftir Sigurð málara. Sýn-
ingin stendur til 15. september.
Texti: Áslaug Ragnars
Blýantsteikning af
Grími Thomsen,
gerb af Sigurbi mál-
ara, ab öllum líkind-
um á Hafnarárum
beggja, upp úr
mibri síbustu öld.
Forkunnar vel gerb mynd Hjalta Þorsteinssonar af biskupshjónunum í
Skálholti, Þórbi Þorlákssyni og Gubríbi Gísladóttur. Myndin er málub meb
olíu á eikartré, um 1690-92.