Réttur - 01.11.1968, Side 22

vann sósíalismanum og þeim sósíalistísku
samtökum, er hann tilheyrði, allt hvað hann
mátti. Var hann framúrskarandi kennari og
rannsakari í þjóðfélagsmálum og reit fjölda
greina og bæklinga um sósíalistísk málefni.
Hann var fulltrúi flokks síns á 2. heimsþingi
Alþjóðasambands kommúnista 1920 og átti
þá m.a. mörg samtöl við Lenín. Hann var
vegna verklýðsbaráttu sinnar tvívegis dæmd-
ur í fangelsi út af verkföllum, 1921 og 1928.
Hann varð að flýja land á hernámsárunum og
dvaldi í Svíþjóð. Langseth var m.a. einn af
mörgum, sem átti sinn þátt í því að hið
kunna og róttæka vikurit „Orientering" var
stofnað, sem nú er aðalmálgagn Socialistisk
Folkeparti í Noregi. Langseth var formaður
„Alþjóðasamhjálpar verkalýðsins" í Noregi
meðan þau samtök störfuðu. Yrði of langt
upp að telja eða rekja allt það starf sem þessi
ágæti baráttumaður vann á sinni löngu ævi.
Haavárd Langseth kom hingað til Islands
1930, var hér á Alþingishátíðinni það sum-
ar og dvaldist í Reykjavík, Siglufirði og Ak-
ureyri nokkrar vikur á eftir. Einmitt um það
leyti sem hann var fyrir norðan skall Krossa-
nesverkfallið á og Langseth fór með okkur
frá Siglufirði, sem þaðan komu þá til að taka
þátt í þeirri hörðu og sögulegu verkfallsbar-
áttu.
Krossanesverksmiðjan var í eigu norskra
atvinnurekenda og forstjóri hennar, Holdoe,
var harður í horn að taka, enda nazisti síðar.
Margir norskir verkamenn unnu í verksmiðj-
unni við hreinusru þrælakjör, því verklýðs-
félag í heimabyggð þeirra hafði verið drepið
og þeir unnu eftir einkasamningum við at-
vinnurekendur.
Strax eftir að verkfallið hófst kvaðst norski
forstjórinn ganga að kaupkröfum íslenzku
verkamannanna, en þverneitaði að breyta ti!
um kjör þeirra norsku. Stóð því verkfallið
raunar um að eyðileggja þrælasamninga
þeirra og tryggja þeim sömu kjör og íslenzku
verkamönnunum. Á hverju kvöldi var fundur
haldinn með norsku og íslenzku verkamönn-
unum í litla fundarhúsinu, barnaskólanum, í
Glerárþorpi. Þar talaði Haávard Langseth
til norsku verkamannanna á móðurmáli
þeirra, heitar og eggjandi ræður. Og svo fór
að fullur sigur vannst í þessu verkfalli. Sam-
starf norskra og íslenzkra verkamanna og
verklýðssinna hafði borið sigur úr býtum í
viðureign við harðstjórann í Krossanesi.
Þeim félögum, sem kynntust Haavard
Langseth þá og síðar, fannst mikið til um
mannkosti hans: gáfur, elju og „humor".
Margir kynntust honum síðar betur og nokkr-
ir bundu við hann tryggð alla ævi, sem og
við hans ágætu konu, Astrid, hinn blíða og
trygga lífsförunaut hans, sem stóð við hlið
hans til hinstu stundar. Ég heimsótti þau hjón
venjulega á heimili þeirra í Gabelsgötu 11 í
Osló, ef ég kom í þá borg og var einnig einu
sinni hjá þeim í húsi þeirra rétt hjá Eiðs-
völlum, gamla ættarsetrinu, þar sem þau
dvöldu svo oft á sumrin. Minnist ég margra
ánægjustunda frá þeim samvistum.
Það var krabbamein í maga, er leiddi
Haavard Langseth til bana. Hann mætti
dauða sínum með sömu djörfung og lífinu.
Bálför hans var gerð 18. apríl í Vestre Grav-
lund í Oslo, enginn prestur talaði, en góðir
samherjar kvöddu þann hugsjónamann, sem
alla ævi mat andlega reisn meir en auð og
frama.
Minningin um Haavard Langseth mun lifa
í hugum okkar af eldri kynslóð hinnar sósíal-
istísku hreyfingar á Islandi, sem kynntust hon-
um ungir og bundu tryggð við hann og hans
ágætu konu ævilangt.
Einar Olgeirsson.
186