Lesbók Morgunblaðsins - 11.11.2006, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. NÓVEMBER 2006 19
lesbók
Það má segja að listunnendur hafi
haft nóg að gera ef þeir hafa viljað
sjá alla þá listviðburði og gjörn-
inga sem hafa verið í boði und-
anfarnar vikur á Sequences hátíð-
inni sem lauk formlega um síðustu
helgi. Undirrituð hafði ekki tök á
að sjá allt sem í boði var en óhætt
er að segja að viðburðirnir voru
fjölskrúðugir og listahátíðinni
tókst svo sannarlega að setja mark
á menningarlíf borgarinnar og hef-
ur vafalaust vakið nokkrar umræð-
ur. Tímatengd verk og blöndun
miðla skipa hér stóran sess þar
sem tónlist, leiklist, hljóðlist og
skjálist eru sjálfsagðir hlutar
myndlistarinnar og allt er leyfilegt.
Sumir viðburðirnir eru líkir hefð-
bundnum skemmtiatriðum sem al-
gengt er að sjá á útihátíðum eða
tívolíum en samhengi þeirra við
listviðburðinn gefur tilefni til að
sjá þá í öðru ljósi en venjulega.
Gjörningur Ilmar Stefánsdóttur
á opnunardegi hátíðarinnar fór
fram í hliðargarði á Laugaveginum
þar sem hún með lampaskerm á
höfðinu hoppaði á trampólíni og
gerði ýmsar kúnstir heimska
trúðsins fyrir hóp áhorfenda. Ant-
hony Schrag framdi hins vegar
sína gjörninga á tímabilinu án sér-
staks afmarkaðs áhorfendahóps
þar sem hann klifrar upp í staura
eða upp á hús eða lætur gangandi
vegfarendum bregða í Kringlunni.
Í versluninni Kronkron mátti sjá
stóran loðinn lundabúning Huldu
Spiderspoon og myndbandsgjörn-
ing framinn á götum erlendrar
stórborgar þar sem hún í lunda-
búningnum viðhefur dónalegt at-
hæfi með því að ota miða að veg-
farendum með áletruninni „Do you
want to fuck me?“. Í Kronkron
voru einnig framdir annarsvegar
óræður og andlega innblásinn
gjörningur og hins vegar skemmti-
gjörningur þar sem listamaðurinn
lék sér fagmannlega með ljós-
hringi við mikinn fögnuð áhorf-
enda. Fyrri gjörningurinn var inn-
hverfur og virtist vísa til
hugmynda um andlega vúdú-
tengda krafta meðan sá síð-
arnefndi stílaði inn á faglegt hreint
sjónrænt skemmtigildi. Innan
myndlistarinnar hefur oft verið lit-
ið niður á skemmtigildið og hið
leikhúslega en í samtímanum er
þessu öðruvísi háttað og öllum
miðlum blandað saman. Hins vegar
kemur það í ljós að blöndunin er
ekki eins auðveld eða sjálfgefin og
ætla mætti. Þetta getur kannski
stafað af vanmati margra lista-
manna á því að faglegar forsendur
skemmtiiðnaðarins eru miklu
flóknari og þróaðri en svo að hægt
sé að grípa til þeirra á ódýran
hátt.
Gjörningur Magnúsar Pálssonar
í Safni er sérstaklega áhugaverður
í þessu samhengi en hann virðist
beinlínis vinna með þau skil á milli
mismunandi heima sem ekki tekst
að sameina. Magnús nýtti hina
stóru verslunarglugga á Safni sem
einskonar leiksvið fyrir gjörning-
inn og áhorfendur stóðu úti. Í
byrjun sjást fjögur börn leika sér í
glugganum með hvítt tjald í bak-
grunni sem síðan er varpað á
stórri mynd af fossi og drunur
hans hljóma í hátalara út á götuna.
Magnús Pálsson stígur síðan fram
í gluggann í svörtum jakkafötum
og byrjar að skrifa með svörtum
tússlit á tjaldið ljóðrænan, upphaf-
inn, þjóðlegan en absúrd texta sem
fjallar um fossbúann, blómin í
náttúrunni, túrtappa og fleiri
hugðarefni. Í öðrum hátalara er
spiluð rödd listamannsins þar sem
hann mælir fram orð sem virðast
ekki í neinu samhengi hvert við
annað. Á efri hæðum safnsins opn-
ast gluggar og gamalt pirrað fólk
sprautar vatni úr slöngum í átt að
áhorfendum, skvettir úr koppum
og skammast í fólkinu utandyra og
segir því að hypja sig í burtu.
Gamla fólkið er þekktir leikarar og
um leið og verkið ber merki leik-
hússgjörnings þá er hann sannfær-
andi túlkun á hinum aðskilda veru-
leika milli hópa samfélagsins og
hugmyndaheima þess. Hver og
einn er í sínum heimi, áhorfend-
urnir úti, margir af þeim samt
listamenn, börnin virðast í allt
annarri veröld, upphafin kons-
eptlistin nær engri tengingu við
pirruð gamalmennin og raunveru-
legir íbúar húsanna á móti horfa
undrandi (og kannski pirraðir) í
sínum gluggum á þessa marglaga
samkundu sem þó er sviðsett í
þaula.
Í Safni hafa verið haldnir margir
gjörningar á Sequences listahátíð-
inni sem sumir hverjir hafa vakið
mikla athygli. Þannig nýttu gjörn-
ingalistakonurnar Ingibjörg
Magnadóttir og Kristín Eiríks-
dóttir sér þar einnig gluggana sem
svið fyrir áhorfendur sem voru ut-
andyra og framkvæmdu eft-
irminnilegt atriði að sögn þeirra
sem sáu á meðan lögreglan sá um
að loka götunni fyrir bílaumferð.
Trong Gia Nguyen var með sér-
stæðan morgungjörning í Safni við
sólarupprás einn daginn þar sem
áhorfendur gátu fylgst með honum
í beinni útsendingu sem varpað
var á vegg, grafa lánaða og stolna
„merkilega“ hluti í íslenska jörð
utan borgarmarkanna. Baksviðs á
sýningunni sem var merkilega fjöl-
sótt miðað við tímasetningu
spiluðu ungir tónlistamenn í band-
inu Seaber seiðandi hugleiðslu-
tónlist.
Það má með sanni segja að Safn
og Kling og Bang hafi verið áber-
andi í gjörningum á Laugaveginum
og þeir síðarnefndu alveg sér-
staklega með stanslausum uppá-
komum innrásarlistamannanna frá
New York sem hafa síður en svo
haldið sig við bækistöðvar sínar í
galleríinu heldur flandrað um allar
koppagrundir með boðskap sinn og
írónískan áróður.
Í Þjóðmenningarhúsinu var á
hátíðinni til sýnis vörpuð upptaka
listamannanna Ólafs Ólafssonar og
Libia Castro af ungum manni í
lúðalegum búningi syngjandi þjóð-
söng Íslendinga fyrir gesti og
gangandi í Kolaportinu. Orða-
brengl í texta þjóðsöngsins gerðu
það að verkum að hinar trúarlegu
og þjóðernislegu tilvísanir textans
voru ekki í neinu vitrænu sam-
hengi. Þetta afskræmdi hvorki né
kom niður á hátíðleika söngsins
sem er svoldið merkilegt en orðin
sjálf, þótt ruglað sé með þau, virð-
ast lifa sjálfstæðu lífi sem ekkert
fær haggað. Í litla galleríinu í
kjallara hússins við Grundarstíg 21
sem nefnist Dvergur hefur Halldór
Ásgeirsson myndlistarmaður verið
upptekinn með gas og íslenskt
hraun í bræðsluferli sem vegna
rýmisins tekur á sig mynd náttúr-
unnar eins og hún hegðar sér í
neðra, glóandi hraun, nornaþræðir
og gasstybba.
Gallerí i8 hefur mátt líta tækni-
lega vel unnið og einlægt mynd-
bandsverk undir stiganum eftir
Erlu S.Haraldsdóttur sem nefnist
Sad with Satie og fjallar um svíð-
andi einsemd og ástarsorg. Sara
Björnsdóttir er einnig á einlægu
nótunum í hljóðinnsetningu sem
hún staðsetti í ruslaporti Kling og
Bang en þar er það einfaldleikinn í
hugmyndinni og framsetningunni
sem gefur áhorfandanum mögu-
leika á að lifa sig inn í andartak
ákveðinnar upplifunar úr minni
listakonunnar.
Sequences listahátíðin sam-
anstóð af miklu fleiri viðburðum en
þessum og einkenndist af mikilli
leikgleði og skemmtunum í bland
við sótsvartan húmor og uppreisn-
argjarna gagnrýni. Þegar upp er
staðið finnst mér áhugaverðast að
sjá ímynd eldri borgara í uppreisn-
argjarna hópnum því ef einhver
hópur þjóðfélagsins hefur ástæðu
til að láta til skarar skríða á lista-
sviðinu þá er það hann. Gaman
væri ef fullorðnir listamenn kæmu
meira inn í stóra myndlist-
arviðburði á borð við Sequences
því augljóst er að þeir eiga erindi
eins og gjörningur Magnúsar Páls-
sonar í Safni vitnar um.
Kynslóðabilið í listum er ekki
raunverulegt nema á yfirborðinu
og mörk myndlistarinnar snúast
ekki um hver pissar á hvern eða
hver skvettir úr hvaða koppi. Hitt
er öllu áhugaverðara, það hvort
listinni tekst að hafa eitthvað að
segja, eitthvað að sýna, eitthvað
sem snertir við fólki, kveikir hljóða
elda eða umræður eða ber í sér
aðra fagurfræðilega upplifun.
Skvett úr koppnum á Sequences
Skvett úr koppnum Magnús nýtti hina stóru verslunarglugga á Safni sem
einskonar leiksvið fyrir gjörninginn og áhorfendur stóðu úti.
Þóra Þórisdóttir
Nýlistasafnið
Sýningum er lokið.
Sequences
MYNDLIST
Grúskarinn
Það er alltaf gaman að taka í spil, og sennilega hefur margur kviðlingurinn flogið yfir borðiðmilli vina. Þetta eldgamla spilarím kannast ef til vill einhverjir við.
Tígulgosinn liggur frosinn úti.
Honum tosa ætla ég inn,
upp á mosasvæfilinn.
En svo var einu sinni kona, sem var vön að viðhafa skrýtna orðaleiki í spilum. Þeir voru flestir
um spaðann, og mismunandi, eftir því hver staða spaðans var í borðinu og á hendi. Ef spaðinn
var í stuði, og slagina dreif inn, þá sagði hún:
Spaði, spaði, spriklar útá hlaði!
En ef spaðinn var ekkert nema rusl og hundar, þá sagði hún:
Spaði, spaði, sprengdur útá hlaði!
Kannski að þið þekkið spilarím um hjörtu og lauf?
Lesarinn
Bækur um 20. öldina hafa átt hug minn aðundanförnu, Hitler and Stalin eftir Alan
Bullock og Mao eftir hjónin Jung Chang og
Jon Halliday, báðar allsvakaleg lesning og
ekki beinlínis uppörvandi. Maó bókin er ekki
eins persónuleg og Villtir svanir sem Jung
Chang varð fræg fyrir, en áhrifarík í öllum
sínum smáatriðum, einsog risastórt púsluspil
sem smám saman birtir okkur mynd af Maó
sem einhverju mesta illmenni aldarinnar, en
það eru höfundarnir sannfærðir um að hann
hafi verið. Mér sýnist nú samkeppnin hörð á
því sviði.
Annars er þetta sá skemmtilegi árstími þar
sem bíða manns ótal ólesnar bækur. Það er
varla ég sé byrjaður á jólabókunum en þó las
ég ljóðabók Einars Más fornvinar míns, Ég
stytti mér leið framhjá dauðanum, og maður
segir strax: þvílíkur titill. Einar er algerlega í
essinu sínu, bók sem kallast á við fyrstu ljóða-
bækur hans sem hann seldi forðum sjálfur öll-
um sem hann náði í skottið á og fleirum til, það
er í þessu dada-pönkið en ljóðin bera þó merki
reynslunnar, sigra og ósigra, sannir „Tónar úr
eldhúsi minninganna“ einsog eitt kvæðið heit-
ir. Þá hef ég lesið bráðfína ádeilu Hauks Más
Helgasonar, Svavar Pétur og 20. öldin, og
ennfremur veittist mér sú ánægja að lesa sög-
ur Ólafs Jóhanns í handriti og held að sú bók
eigi eftir að koma mörgum í opna skjöldu.
Svo bíða manns bækurnar, sögur Braga og
Arnaldar, Matthías eftir Þórunni, Brautigan-
þýðing Gyrðis svo bara eitthvað sé nefnt. Ég
trúi því að sannleikurinn búi í bókum en mað-
ur finnur hann bara aldrei, eða einsog Einar
Már spyr í ljóðabókinni: Ef listin er svar við
lífinu, hver var þá spurningin?
Halldór Guðmundsson rithöfundur.
Halldór „Ég trúi því að sannleikurinn búi í bókum en maður finnur hann bara aldrei, eða eins-
og Einar Már spyr í ljóðabókinni: Ef listin er svar við lífinu, hver var þá spurningin?“