Morgunblaðið - 09.03.2006, Blaðsíða 28

28 FIMMTUDAGUR 9. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Í eftirmálanum af Óskarnum umsíðustu helgi hefur fátt veriðrætt meira á ýmsum erlendum
netsíðum en hvers vegna Brokeback
Mountain hlaut ekki Óskarsverð-
launin sem besta myndin. Nú hef ég
ekki séð þessa bíómynd, og horfði
raunar ekki á Óskarsverðlaunaaf-
hendinguna heldur, en ætla samt að
leyfa mér að velta upp nokkrum
punktum í þessu máli sem vakið hafa
athygli mína. Þó ber að geta þess
strax í upphafi, að ég hef engin svör
við þeim spurningum sem virðast
hafa vaknað. Og ég spyr allra þess-
ara spurninga sjálf.
  
Eftir því sem mér skilst fjallarBrokeback Mountain á fal-
legan og yfirvegaðan hátt um ást-
arsamband. Svo vill til að hinir ást-
föngnu eru báðir karlmenn, og
kúrekar að auki.
Margir bíóvitringar sem ég hef
rætt við hafa hrósað myndinni í há-
stert; þetta sé vel gerð mynd, vissu-
lega með óvenjulegt umfjöllunarefni
(sem líkt og oftar telst kostur hér).
Það sem slíkt sé hins vegar ekki
þungamiðja myndarinnar, og heldur
ekki það sem geri myndina að því
meistaraverki sem hún er. Umgjörð
og efnistök séu hennar aðalsmerki,
og hún sé raunar svo vel gerð að
Óskarinn væri sjálfgefinn í því sam-
bandi.
  
Engu að síður virðast margirtelja að umfjöllunarefnið – ást-
arsamband tveggja karlmanna – sé
ástæða þess að kvikmyndin hlaut
ekki „aðal-Óskarsverðlaunin“, sem
hljóta að teljast verðlaun fyrir bestu
mynd. Að Óskar hafi farið í mann-
greinarálit, og sniðgengið homm-
ana.
Raunar hlaut Brokeback Mount-
ain bara tvenn verðlaun af þeim átta
sem hún var tilnefnd til, fyrir bestu
leikstjórn og besta handrit byggt á
áður birtu efni. Sumir hafa bent á að
niðurstaðan hafi ekkert með sam-
kynhneigð að gera; sagt að Crash
sem var valin besta myndin sé frá-
bær mynd sem taki líka á erfiðum
málum, og þar að auki sé akademí-
an, sem velur Óskarinn, breysk eins
og allir viti. Því til stuðnings hafa
verið rifjaðar upp gamlar „syndir“,
eins og þegar Shakespeare in Love
var valin besta myndin í stað Saving
Private Ryan.
  
Þá heyrði ég öðrum punkti fleygtfram í þessu máli, af íslenskum
kunningja mínum, skömmu áður en
verðlaunin voru veitt. Hvers vegna í
ósköpunum var Jake Gyllenhaal til-
nefndur til verðlaunanna sem besti
aukaleikari, þar sem hann leikur
annan helminginn af ástarsam-
bandi? Kunninginn benti á að ef
gagnkynhneigt samband hefði verið
til umræðu í myndinni hefðu leik-
ararnir verið tilnefndir fyrir bestan
leik í aðalhlutverki, kvenkyns ann-
ars vegar og karlkyns hins vegar.
Þó má vel vera að einungis komi
til greina að eitt karlhlutverk geti
talist aðalhlutverk í sömu mynd. Sé
svo er það í hrópandi ósamræmi við
þá staðreynd að tveir karlmenn geta
vel verið í aðalhlutverki í sömu
andrá. Til dæmis í samböndum sam-
kynhneigðra.
  
Talandi um að vera verðlaunaverður. And-Óskarsverðlaunin,
Golden Raspberry eða Razzie-
verðlaunin, sem veitt eru fyrir
verstu frammistöðu í öllum grein-
um, voru líka veitt um síðustu helgi.
Það var Hayden Christensen sem
hlaut verðlaunin fyrir versta leik í
aukahlutverki í Revenge of the Sith,
þriðju Stjörnustríðs-myndinni.
Raunar er spurning hvers vegna,
rétt eins og Jake Gyllenhaal, hann er
tilnefndur fyrir leik í aukahlutverki
þar sem hann leikur eitt af burð-
arhlutverkum myndarinnar. En
engu að síður þykir mér hann vel að
verðlaununum kominn fyrir versta
leik.
Að túlka hvers vegna Anakin Sky-
walker varð Darth Vader hlýtur að
teljast nokkuð veigamikið hlutverk í
kvikmyndasögunni. Þessu hlutverki
skilar Christensen á afleitan hátt;
þær mótsagnakenndu tilfinningar
sem brjótast um í persónunni fara
algjörlega fyrir ofan garð og neðan,
og, það sem verra er, gera hina
veigamiklu útskýringu á umbreyt-
ingunni fullkomlega óskiljanlega.
Fer Óskar í manngreinarálit?
’Hvers vegna í ósköpunum var Jake Gyllenhaal til-nefndur til verðlaunanna sem besti aukaleikari, þar
sem hann leikur annan helminginn af ástarsambandi?‘
Reuters
Heath Ledger og Jake Gyllenhaal í Brokeback Mountain.
ingamaria@mbl.is
AF LISTUM
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
Maður í líki Darth Vader tekur við
verðlaununum fyrir versta karlleik
í aukahlutverki, fyrir hönd Hay-
dens Christensens á Razzie-verð-
launaafhendingunni um sl. helgi.
„ÞAÐ er tæpast ofsögum sagt – og
ekki á neinn hallað – þótt því sé
haldið fram að Jón Nordal sé eitt
mesta tónskáld sem Ísland hefur
átt. Í Jóni Nordal kristallast
straumar og stefnur 20. ald-
arinnar, ævi hans og tónsmíðafer-
ill er samofinn tónlistarsögu okkar
og þróun,“ ritar Árni Heimir Ing-
ólfsson í tónleikaskrá Sinfóníu-
hljómsveitar Íslands í kvöld. Tón-
leikar kvöldsins eru helgaðir Jóni,
sem varð áttræður síðastliðinn
mánudag.
Á tónleikunum verða leikin fimm verk; Cho-
ralis, Tvísöngur fyrir fiðlu, lágfiðlu og hljóm-
sveit, Píanókonsert, Haustvísa – konsert fyrir
klarínettu og hljómsveit, og Sellókonsert. Ein-
leikarar kvöldsins eru því fimm talsins; þau
Víkingur Ólafsson, Guðný Guðmundsdóttir,
Ásdís Valdimarsdóttir, Einar Jóhannesson og
Erling Blöndal Bengtsson.
Afdrifaríkar upptökur
Stjórnandi á tónleikunum verður Petri Sak-
ari, og segist hann hæstánægður með að rifja
upp kynnin við Jón Nordal og
tónlist hans. „Jón var fyrsta ís-
lenska tónskáldið sem ég tók upp
tónlist eftir, ásamt Sinfóníu-
hljómsveit Íslands, í júní árið
1987. Ég á því mjög kærar minn-
ingar um tónlist hans,“ segir
hann í samtali við Morgunblaðið.
Upptökurnar, sem gerðar voru
ásamt Erling Blöndal Bengts-
syni, áttu eftir að vera af-
drifaríkar fyrir Sakari, því að
þeim loknum var hann beðinn að
verða aðalstjórnandi Sinfón-
íuhljómsveitarinnar; starf sem
hann gegndi í tveimur lotum í alls
sjö ár.
„Jón og sérstaklega sellókons-
ertinn skiptu mig miklu máli, því við unnum ná-
ið að honum saman. Síðan þá hef ég unnið mikið
með verk Jóns, og tekið upp bæði Choralis og
Haustvísu, klarinettukonsertinn, sem ég frum-
flutti ásamt Einari Jóhannessyni árið 2000.“
Enginn íslenskur tónsmíðastíll
Sakari segir hvert íslenskt tónskáld hafa sína
sérstöðu, og erfitt að tala um ákveðinn íslensk-
an tónsmíðastíl. „Það er kannski helst Jón
Leifs sem hafði sértækan íslenskan tón. Ég hef
rætt þetta við mörg íslensk tónskáld og við höf-
um komist að þeirri niðurstöðu að stíll þeirra sé
fremur alþjóðlegur. Hins vegar notar Jón Nor-
dal bæði íslensk stef og önnur íslensk minni í
tónlist sinni, eins og Lilju-lagið í Choralis og
tvísönginn. Íslensk áhrif hans eru því augljós,
og fyrir mér er tónlist Jóns Nordal hrein ís-
lensk tónlist.“
Allir einleikararnir sem koma fram á tónleik-
unum hafa leikið sömu verk og þeir leika í kvöld
áður, að Ásdísi Valdimarsdóttur undanskilinni.
Þá tóku þrír af einleikurunum fimm þátt í
frumflutningi á „sínu“ verki á tónleikunum; Er-
ling frumflutti sellókonsertinn, Einar klarin-
ettukonsertinn og Guðný frumflutti tvísönginn
ásamt Unni Sveinbjarnardóttur.
Sakari lætur vel af endurfundum sínum við
hljóðfæraleikarana. „Ég hef ekki hitt Ásdísi í
15 ár eða svo. Víkingur er síðan frábær ungur
píanóleikari, þannig að það hefur verið gaman
að kynnast honum,“ segir hann að síðustu.
Tónleikarnir hefjast í Háskólabíói í kvöld kl.
19.30.
Til heiðurs Jóni Nordal
Eftir Ingu Maríu Leifsdóttur
ingamaria@mbl.is
www.sinfonia.is
Jón Nordal ásamt aðstandendum tónleikanna í kvöld. Frá vinstri: Petri Sakari hljómsveit-
arstjóri, Einar Jóhannesson, Ásdís Valdimarsdóttir, Jón Nordal, Guðný Guðmundsdóttir og
Víkingur Ólafsson. Á myndina vantar Erling Blöndal Bengtsson.
Tónlist | Fjórir konsertar og fimm einleikarar á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar Íslands í kvöld
Erling Blöndal
Bengtsson