Morgunblaðið - 01.10.2006, Qupperneq 13

tími til eftir þúsund ára hlé.“
Margeir heldur áfram: „Jón Böðv-
arsson kom hingað til Kænugarðs
fyrir fimmtíu árum eða svo og hitti
úkraínska fræðimenn. Það var lík-
lega ekki ýkja mikill áhugi á svona
rannsóknum þá, þar sem allt snerist
um kommúnisma og Sovétið og að
hagræða sögunni í áróðursskyni. Þó
kom fram í þessari heimsókn Jóns,
að margar víkingagrafir væri að
finna hér á bökkum Dníepur-
fljótsins.“
Margeir bendir á, að hafa verði í
huga, þegar þetta tímabil fyrir einu
árþúsundi sé skoðað, að þá hafi
Kænugarður verið ein stærsta borg í
Evrópu, á eftir Róm og Miklagarði.
Kænugarður hafi fyrir þúsund árum
verið um 50 þúsund manna borg.
„Hún var stærri en London á þess-
um tíma og Moskva ekki orðin til,“
segir Margeir. „Norrænir menn
stunduðu þarna mikla kaupsýslu auk
þess sem þeir voru mikilvægir mála-
liðar í stríðum. Þeir komu á greiðum
samgöngum á milli Eystrasalts og
Svartahafs og orðstír þeirra sem
mikilla vígamanna er líklega orðum
aukinn.
Þegar samanburðarvinnu heim-
ilda er lokið, er hægt að kortleggja
framhald rannsóknarinnar og miða
út ákveðna staði til þess að grafa á
eða rannsaka frekar,“ segir Mar-
geir.
Grafið eftir mannabeinum
Það eru afar forn bönd á milli Ky-
iv Rus, þar sem nú er Úkraína og Ís-
lands, sem komust m.a. á í tíð Prins
Valdimars mikla af Kænugarði, þeg-
ar Þorvaldur víðförli bjó í Kænu-
garði í lok tíundu og upphafi elleftu
aldar.
Í frumskýrslunni kemur fram að
rannsóknin felur það meðal annars í
sér að safna saman upplýsingum um
ferðir og athafnir Íslendinga á svæð-
inu umhverfis Kænugarð í lok 10.
aldar til upphafs þeirrar þrettándu,
með sérstakri áherslu á ferðir og
dvöl Þorvaldar víðförla í Úkraínu á
árunum fyrir og eftir árið 1000. Við
gagnaöflun eru bornar saman
kirkjubækur, annálar og skjöl sem
til eru í Úkraínu og Rússlandi við Ís-
lendingasögur frá þessu tímabili.
Neðanjarðar eru rannsakaðir
hellar og göng, í grennd við hellak-
laustrin í Kænugarði, í Pechers’ka
Lavra, þar sem m.a. er grafið í Vær-
ingjagöngunum eftir mannabeinum
og hvers konar munum, sem leynast
kunna þar í jörð. Reynt verður að
kortleggja Væringjahellana ná-
kvæmlega og mæla og gera grein
fyrir líklegri staðsetningu á klaustri
Þorvaldar á þessu svæði, sem talið
er að Þorvaldur hafi reist í grennd
við kirkju Jóhannesar skírara á ár-
unum 1010–1025.
Það er ævintýralegt að klöngrast
um hellana og göngin. Eina lýsingin
sem við höfum með okkur, er eitt
kerti á mann. Í göngunum er afar
lágt til lofts og þar sem við taka
Væringjagöngin, sem eru lokuð al-
menningi á meðan rannsóknir
standa, þurfa menn og konur meira
að segja að bregða sér á fjóra fætur,
til þess að komast leiðar sinnar. Í
þessa einangrun, langt undir yf-
irborði jarðar, sóttu munkarnir, að
sögn úkraínska sagnfræðingsins
Sergey Khvedchenya, til þess að
geta beðist fyrir í friði, ótruflaðir af
umheiminum.
Úkraínski sagnfræðingurinn Ser-
gey Khvedchenya sem stjórnar
rannsókninni leiðir förina neð-
anjarðar og skýrir fyrir okkur rann-
sóknina. Hann er ofur áhugasamur
og finnst augljóslega stórkostlegt
tækifæri að fá að vinna að þessari
rannsókn. Við förum hægt yfir, og
hlýðum á fróðleik hans, sem er jafn-
óðum snarað yfir á ensku.
Hann segir, þegar við erum komin
inn í Væringjagöngin: „Ef forn-
leifagröftur og rannsóknir okkar á
þessu svæði, gefa okkur þær nið-
urstöður, sem við vonumst eftir, þá
trúi ég því, að á síðari stigum, getum
við sagt með nokkurri vissu hvar
grafreitur Þorvaldar víðförla er.“
Bætir svo við: „Hvað sem við kom-
um til með að finna og tengist Vær-
ingjum (víkingum), að ég tali nú ekki
um Íslendingum, verður dýrmætt
fyrir okkur og ykkur, til þess að geta
púslað spilinu saman og gæti hugs-
anlega leitt til sagnfræðilegra stór-
tíðinda. Við gerum okkur í hug-
arlund, að það sem markvert kemur
út úr rannsóknum okkar um líf, störf
og ferðir Þorvaldar víðförla í Kænu-
garði, Rússlandi og Miklagarði
(Konstantínóbel, Istanbúl) hjá Basil
II í Austur-rómverska keisaradæm-
inu, verði gefið út í vísindagreinum
og/eða heilli bók um Þorvald víðförla
og hugsanlega aðra fræga Íslend-
inga,“ segir hann.
Umfangið ærið
Margeir segir að fyrsta skýrsla
rannsakenda sýni að umfang rann-
sóknarinnar verði ærið. Þegar sé
komið á daginn að margir Íslend-
ingar hafi gegnt hermennsku hjá
Prinsinum af Kænugarði og skýr
gögn liggi fyrir um heimsóknir ís-
lenskra hirðskálda til Rússlands á
11. öld.
Í frumskýrslunni segir orðrétt:
„Við höfum komist að þeirri nið-
urstöðu að Þorvaldur víðförli var
stóran hluta af valdatíð Prins Valdi-
Kertaljós Eina lýsingin sem við höfðum í Væringjagöngunum var eitt
kertaljós á mann. Kostyantyn Malovanyy, ræðismaður Íslands í Úkraínu og
Margeir Pétursson gerðu stuttan stans í Væringjagöngunum.
mars mikla af Kænugarði í Úkraínu,
en hann ríkti frá 998–1015.
Úkraínsk helgisögn um Prins
Valdimar getur Þorvaldar sér-
staklega: „Valdimar fékk marga göf-
uga útlendinga til þess að taka
kristni. Þeirra á meðal voru Ólafur
Tryggvason (Noregskonungur) og
hinn víðkunni Þorvaldur víðförli,
stofnandi múnkaklausturs Jóhann-
esar skírara við Dnípurá (Dniepr).““
Þeir Margeir og Khvedchenya
segja að búast megi við að fyrsta
áfangaskýrsla rannsóknarinnar
verði gerð opinber fyrir miðjan októ-
bermánuð.
Á morgun
»Í Morgunblaðinu á morgun,mánudag verður m.a. fjallað
um Banka ljónsins, Bank Lviv, í
hjarta Lviv borgar, sem nú er
í eigu Íslendinga.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 1. OKTÓBER 2006 13
Stjórn og ráðgjafaráð SI efna til morgunfundar um náttúruvernd og
nýtingu náttúruauðlinda á Hótel Nordica fimmtudaginn 5. október nk.
Fundurinn hefst stundvíslega kl. 8:00 og stendur til 10:00.
Fundarstjóri:
Helgi Magnússon formaður Samtaka iðnaðarins
iðnaðar- og viðskiptaráðherra
rithöfundur
hagfræðingur
Jón Sigurðsson
Andri Snær Magnason
Illugi Gunnarsson
Stjórnandi: Svanhildur Hólm Valsdóttir
Pallborðsumræður ræðumanna
Ræðumenn:
Fundurinn er öllum opinn.
Félagsmenn SI eru eindregið hvattir til að mæta.