Lesbók Morgunblaðsins - 22.09.2007, Blaðsíða 2

Eftir Karenu Maríu Jónsdóttur
karenmaria@lhi.is
!
Síðustu misseri hefur mikil vit-
undarvakning átt sér um þann
auð sem leynist í menningar-
og listalífi landsmanna. Viður-
kenning nýrrar ríkisstjórnar á
þessu málefni er án efna eitt
mikilvægasta skrefið í þessa
átt en í inngangi að nýjum
stjórnarsáttmála einsetur hún sér að
virkja áfram kraftinn í menningarlífi
landans. Þar er menningin í senn viður-
kennd sem fullburða atvinnugrein og
aflvaki nýsköpunar. Auk þess sem það
huglæga kapítal sem menning og listir
stuðla að er metið sem mikilvægur hluti
af sjálfsmynd þjóðarinnar. Þar með
hafa stjórnvöld losað sig við þá spé-
hræðslu sem einkennt hefur umræðuna
um þann gífurlega þroska sem landinn
hefur tekið út á menningarsviðinu á síð-
ustu árum. Stjórnvöld stíga fram, stolt
af þeim sprengikrafti sem einkennir
þennan nýja veruleika. Og kominn tími
til, hlutfall menningar og lista til lands-
framleiðslu nemur nú um 5%.
Þessi opinberun ríkisstjórnarinnar er
í takt við skýrslu sem kynnt var á ráð-
herrafundi Evrópusambandsins í
Brussel fyrir nokkru en hún sýnir fram
á vaxandi þátt menningar í efna-
hagsþróun Evrópu. Skýrslan sýnir að
tekjur af menningar- og listastarfsemi
voru á árinu 2003 2,6 prósent af þjóð-
artekjum Evrópusambandsins og að
þær jukust 12,3 prósentum meira en
aðrar atvinnugreinar á árunum 1999-
2003. Þá fjölgaði störfum í skapandi
listgreinum um 1,8 af hundraði á ár-
unum 2002-2004, á sama tíma og at-
vinnuleysi jókst almennt í Evrópusam-
bandsríkjunum. Sýnir niðurstaða
skýrslunnar að fjárfesting í menningar-
starfsemi er arðbær og mikilvæg drif-
fjöður í uppbyggingu efnahagslífs þjóð-
anna.
Menning og listir eru stór hluti af að-
dráttarafli landsins og vaxandi upp-
spretta útflutningstekna. Þar sem
stjórnvöld og aðrir aðilar atvinnulífsins
hafa tekið höndum saman við listamenn
hefur verið lyft grettistaki í þá átt að
gera listir að aflmikilli atvinnustarf-
semi. Nærtækustu dæmin eru upp-
bygging og útrás íslenskrar tónlistar,
hönnunar og samtímamyndlistar. Hefur
árangurinn ekki látið á sér standa. En
því að stíga skrefið til hálfs þegar hægt
er að stíga það til fulls? Ísland hefur
möguleikann á að markaðssetja sig sem
menningarmekka Evrópu. Sérstaða
okkar listasamfélags er í alþjóðlegu
samhengi ótvíræð. Meðan aðrar menn-
ingarborgir búa yfir rótgróinni menn-
ingarsögu býr okkar kraftur í samtím-
anum, í áður óþekktum lausnum sem
spretta upp úr andartakinu, fullum af
djörfung, framsækni og áræði. Hér
felst gífurlega stórt en ónýtt tækifæri.
Möguleikarnir til að laða að erlent
fjármagn og fjárfesta eru miklir en til
þess að það markmið náist þarf fyrst að
skapa nauðsynleg vaxtarskilyrði fyrir
listina hérlendis sem byggð eru á
grundvelli öflugrar og viðvarandi fram-
tíðarsýnar auk samfellu í aðkomu opin-
berra fjármagnsfjárfesta. Í því sam-
hengi ber að líta á listamenn sem
sprotafyrirtæki sem byggja á sérhæfðri
þekkingu og annarri nýnæmi. Ný rík-
isstjórn hefur sýnt fram á ákveðið póli-
tískt þor með því að viðurkenna mikil-
vægi menningar og lista í nýjum
stjórnarsáttmála. En hvort hún hafi það
þor sem þarf, til að virkja menningu og
listir sem forystuafl, mun koma í ljós á
næstu misserum. Ég skora á opinber
umbótaöfl að sýna í verki hvers við er-
um megnug. Fjárfestum í uppbyggingu
menningar og lista eins og fjárfest hef-
ur verið í uppbyggingu hagkerfisins og
álframleiðslu. Ísland er sem óslípaður
demantur á hinum evrópska menning-
argullhring. Nú er lag!
Áskorun
Höfundur er formaður
Félags íslenskra listdansara.
Eftir Sigtrygg Magnason
naiv@internet.is
E
n nú get ég hætt að horfa á
Spaugstofuna,“ sagði Jónas
Kristjánsson á vefsíðu sinni
www.jonas.is þegar ljóst var
að Randver Þorláksson yrði
ekki með í Spaugstofunni í
vetur. Stóra Randversmálið er auðvitað mál
málanna þessar vikurnar. Kertafleytingar
voru um tíma yfirvofandi og Randver heim!
var krafa almúgans sem hefur í þrjúhundruð-
ogeitthvað þætti setið við kassann og drukkið
í sig spaug Spaugstofunnar. Hvað verður um
Boga og Örvar? spyr fólk. Skiljanlega.
Saga Randvers er íslenskt sjónvarpsdrama.
Við fáum sjaldan eða aldrei að upplifa íslensk-
ar leiknar sápur sem eru ekki drifnar áfram
af húmor einum saman. Húmor er yndislegur
og nauðsynlegur en það er leitt til þess að
hugsa að hjartað í okkur sjónvarpsáhorf-
endum fær aldrei að taka kipp með ótrúlegum
vendingum í sögum persóna sem spretta upp
úr íslenskum jarðvegi; með skálduðum ís-
lenskum persónum. Íslenskt sjónvarpsdrama
er undantekningalítið alvöru fólk og alvöru at-
burðir, fréttir eða viðtöl. Við getum fengið
kökk í hálsinn þegar við horfum á eitt af fjöl-
mörgum átakanlegum einkaviðtölum Kast-
ljóssins en samlíðunin verður aldrei lík því
sem maður upplifir við að fylgjast með skáld-
aðri persónu í heilum þætti, tala nú ekki um
heila þáttaröð.
Íslenskt sjónvarp er um. Það er fjölmiðill
en ekki tæki til frumsköpunar á borð við þá
þætti sem við fáum að sjá frá öðrum löndum
og þá sérstaklega Bretlandi með allri sinni
hefð og fagmennsku og skáldskap. Í íslensku
sjónvarpi er með örfáum undantekningum
sagt frá hlutum eða þeir stjórnast af frétta-
tímunum eins og raunin er með hina ágætu
Spaugstofu. Stelpurnar á Stöð 2 er hefðbund-
inn sketsaþáttur og Auddi hræðir íslenskar
stórstjörnur að erlendri fyrirmynd.
Næturvaktin hóf göngu sína á Stöð 2 síð-
asta sunnudag. Það er óhætt að segja að sá
þáttur lofi góðu og ekkert minna en yndislegt
að búin sé til sería þar sem við fáum að fylgj-
ast með samskiptum og tilfinningalífi fólks,
fáum tækifæri til að gleðjast og syrgja.
Það vantar meira íslenskt leikið efni. Ekki
bara út af tungumálinu eins og ég skrifaði um
í síðasta pistli heldur vegna sjálfsmyndar
þjóðarinnar, upplifunarinnar af eigin sam-
félagi. Fréttir og viðtalsþættir geta aldrei
sýnt samfélagið í fullnægjandi ljósi. Við fáum
ekki fréttir af því þegar maður í Kópavogi
verður ástfanginn. Við fáum ekki fréttir af því
þegar heilbrigt barn fæðist á Ísafirði. Fréttir
nærast á afbrigðileika, því sem stendur út úr.
Gamanþættir nærast á húmor. Við þurfum
efni sem nærist á lífinu. Öllu.
Aðferð fréttamennskunnar nægir ekki til að
hreyfa við fólki. Gott dæmi um það er öll sú
umfjöllun sem fyrir nokkrum árum var um
mansal frá fyrrverandi austantjaldslöndum til
Norður-Evrópulanda. Fréttir eru sagðar á
hverjum degi, oft á hverjum degi. Þær eru því
að sumu leyti dæmdar til að verða suð, bak-
grunnstónlist. Listaverk Lúkasar Moodyson,
Lilja 4-Ever, snerti við fólki. Fólk grét yfir ör-
lögum þessarar stúlku. Það fann til samlíð-
unar.
Fréttir greina frá atburðum, því sem er
óvenjulegt en ekki því sem við eigum sameig-
inlegt. Það þarf listamenn til að sýna okkur
manneskjuna, sýna okkur það sem við eigum
sameiginlegt. Þá sjáum við spegilmynd okkar
í manneskju eða í aðstæðum hennar.
Það sem vantar núna er dramatískur fram-
haldsþáttur. Við þurfum ekki enn einn þáttinn
um samfélagið. Við þurfum þátt þar sem við
fáum að kynnast fólki sem á rætur sínar í
okkar samfélagi. Við þurfum að geta speglað
okkur í manneskjum og aðstæðum sem ná-
grannar okkar þekkja en ekki við. Og það
dugar ekki að gera heimildarmynd um það.
Gleymum forvitninni og kröfunni um upplýs-
ingar í smá stund og leyfum okkur að finna til.
Sorrí Þórhallur, ég veit að það stendur mik-
ið til hjá þér, en ég óttast að það sé ekki nóg.
Kristján B. Jónasson stakk upp á því í blogg-
inu sínu fyrr í vikunni að einhver jöfurinnn
snaraði fram 300 milljónum til að skilja eftir
sig ódauðlega arfleifð með því að láta þýða all-
ar heimsbókmenntirnar yfir á íslensku. Geta
hinir ekki sameinast um eins og 800 milljónir í
þróunarsjóð fyrir íslenskt leikið sjónvarps-
efni? Við þörfnumst þess sem þjóð.
Kæri Jón, það eru í mesta lagi 50 Range
Roverar. Og Range Rover breytir ekki sög-
unni.
Að gleðjast og syrgja „Næturvaktin hóf göngu sína á Stöð 2 síðasta sunnudag. Það er óhætt að segja að sá þáttur lofi góðu og ekkert minna en
yndislegt að búin sé til sería þar sem við fáum að fylgjast með samskiptum og tilfinningalífi fólks, fáum tækifæri til að gleðjast og syrgja.“
FJÖLMIÐLAR » Sorrí Þórhallur, ég veit
að það stendur mikið til
hjá þér, en ég óttast að
það sé ekki nóg.
Range Rover
breytir ekki sögunni
2 LAUGARDAGUR 22. SEPTEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
lesbók
Lesbók Morgunblaðsins Hádegismóum 2, 110 Reykjavík, sími 5691100, Útgefandi Árvakur hf. Ritstjórnarfulltrúi Þröstur Helgason, throstur@mbl.is Auglýs-
ingar sími 5691111 netfang augl@mbl.is Bréfsími 5691110 Prentun Prentsmiðja Morgunblaðsins