Morgunblaðið - 17.07.2007, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚLÍ 2007 25
UMRÆÐAN
ÞEGAR ráðgjöfin birtist frá
Hafró, um að fara með þorskaflann
niður í 130 þús. tonn, sagðist sjáv-
arútvegsráðherra ætla að fara
mjög gaumgæfilega yfir allar for-
sendur, hafa þver-
pólitískt samráð, hafa
samráð við hags-
munaaðila, svo og vís-
indamenn.
Ekki hefur ráð-
herrann enn haft þver-
pólitískt samráð og
mér er ekki kunnugt
um að hann hafi haft
samband við nokkurn
þann í vísindageir-
anum, sem hefur leyft
sér að bera brigður á
forsendur Hafró við
„uppbyggingu“ þorsk-
stofnsins sl. 24 ár.
Flestir sem koma að stjórn fisk-
veiða, ráðherrar og alþingismenn
virðast vera sammála Hafró um að
skera þurfi niður afla í þeim til-
gangi að „byggja upp“ þorskstofn-
inn. Ég hef hins vegar ekki heyrt
haldbæran rökstuðning um að það
sé yfirleitt hægt, miðað við ýmsar
upplýsingar og gögn sem koma
fram í skýrslum Hafró. Ég hef að-
eins heyrt talsmenn stofnunarinnar
böðlast á fullyrðingum án þess að
rökstyðja þær með haldbærum
gögnum. Þeir segja t.d. að það
þurfi að stækka stofninn með því
að veiða minna, en jafnframt að
þyngd eftir aldri, það sem í dag-
legu tali er kallað vöxtur, sé í sögu-
legu lágmarki. Það þýðir vænt-
anlega að fæðuskortur sé ríkjandi
hjá þorski. Við slíkar aðstæður er
harla ólíklegt að stofninn stækki þó
látið sé af veiðum.
Hungraður þorskur vanþrífst og
er viðkvæmur fyrir sjúkdómum og
mótlæti og étur undan sér til að
komast af. Vaxtarstöðnun er ein-
kenni vanveiði en ekki ofveiði og
það verður að gera þá lágmarks-
kröfu til þeirra sem
fást við fisk-
veiðiráðgjöf að þeir
þekki mun á einkenn-
um ofveiði og van-
veiði. Í ofveiddum
stofni eru einstakling-
arnir fáir en þeir eru
ungir hraðvaxta og
holdmiklir vegna þess
að fæða er í umfram-
magni. Þessu er öfugt
farið ef um vanveiði
er að ræða: Horaðir,
gamlir hægvaxta fisk-
ar sem geta líka verið
fáir vegna þess að þeir hafa ofnýtt
fæðubúrið.
Auk þess að fást við vonlaust
verkefni, stækka sveltandi fiskstofn
með friðun, segir Hafró að tilgang-
urinn sé að stækka hrygning-
arstofninn því stór stofn gefi af sér
meiri nýliðun eða viðkomu.
M.ö.o. er að vandamálið sé að
það vanti seiði, en varla getur það
verið vænlegt að bæta við ein-
staklingum í sveltandi stofn? Auk-
inn seiðafjöldi kemur einungis að
gagni sem fóður handa foreldr-
unum.
En hvernig stenst fullyrðingin
um að stór hrygningarstofn gefi
meira af sér en lítill? Á myndunum
sem fylgja greininni má sjá sam-
band hrygningarstofns og nýlið-
unar allt frá árinu 1955. Tölurnar
eru sóttar í skýrslu Hafró.
Ekki er unnt að sjá að myndin
styðji þessa fullyrðingu, stóri stofn-
inn um miðja sl. öld gaf ekkert
meira af sér en minni hrygning-
arstofn síðar. Fremur er unnt að
tala um öfugt samband. Fullyrðing
Hafró um að stór hrygningarstofn
sé frjósamari en lítill er klárlega
röng. En einhvern veginn fá þeir
áfram að veifa röngu tré af-
skiptalaust.
Þegar skoðað er sérstaklega
tímabilið 1964-2005 má greinilega
sjá öfugt samband, stór hrygning-
arstofn gefur minna af sér en lítill,
auk þess sem stigsmunur verður á
nýliðun eftir 1985 eftir að farið er
að stjórna veiðum með aflamarki
og draga verulega úr sókn – til
þess að byggja upp stofninn (!).
Líklegt er að samdráttur í afla
með handafli valdi hungursneyð,
sjálfáti og vanmati á stofni.
Sé það rétt er alveg víst að ef
farið verður að tillögum um veru-
legan niðurskurð á þorskafla mun-
um við standa frammi fyrir sama
vandamáli að ári: Árangursleysi í
„uppbyggingunni“ og tillögum um
áframhaldandi niðurskurð.
Eina leiðin til að komast út úr
ógöngunum er að auka veiðar – svo
mikið að veiðarnar fari að hafa
áhrif á stofninn þannig að vöxtur
lagist. Verði að þessu sinni farið
pínulítið fram úr, kemur Hafró að
ári og segir að veitt hafi verið fimm
fiskum of mikið. Hvað gera bændur
þá?
Stjórnmálamenn í
gíslingu Hafró
Jón Kristjánsson skrifar um
niðurskurð þorskaflans í 130
þúsund tonn
» Fullyrðing Hafró umað stór hrygning-
arstofn sé frjósamari en
lítill er klárlega röng.
En áfram fá þeir að
veifa röngu tré af-
skiptalaust.
.Jón Kristjánsson
Höfundur er fiskifræðingur.
Hrygningarstofn og nýliðun í tímaröð 1955-2003. Hér má sjá stærð hrygn-
ingarstofnsins í tonnum á hverjum tíma og þá nýliðun, í milljónum 3 ára, sem
hann gaf af sér. Stóri stofninn 1955-60 gaf alls ekki meira af sér en minni
stofn síðar. Reyndar virðist nýliðun vera í öfugu hlutfalli við stærð hans.
Hér hefur tímabilið eftir 1964 verið tekið út sérstaklega til að skýra mynd-
ina og hér má sjá öfugt samband: Stór stofn gefur litla nýliðun og öfugt.
Stigsmunur verður á nýliðun eftir 1984 þegar stjórnun með aflamarki
hefst. Meðal nýliðun fellur úr 212 milljónum í 133 milljónir. Líklegt er að
stjórnun með aflamarki takmarki aflatoppa og feli þar með nýliðun - og
vanmeti stofnstærð.
Á BAKSÍÐU Morgunblaðsins fyrir
nokkru er skýrt frá því að nú eigi að
hefja sýningar á ný á vinsælum
sjónvarpsþætti sem ber heitið „Allt
í drasli“. Það sýnir ljóslega á hvaða
menningarstigi við erum, eftir að
hafa gengið um götur Reykjavíkur
og hent öllum úrgangi sem okkur
tilheyrir á götur borgarinnar að þá
sé það góður kostur að setjast fyrir
framan sjónvarpið og horfa á drasl
nágrannans, sama drasl og við erum
búin að hafa fyrir augunum allan
daginn. Ég rek verslun við Lauga-
veginn, þegar ég kem til starfa á
morgnana má finna smokka, spraut-
unálar, flöskur og glös í bakgarði
hússins sem ég starfa í auk þess
sem þessi garðhola er iðulega notuð
sem salerni fyrir borgarbúa. Þá er
ótalið þúsundir sígarettustubba og
tyggjóklessur sem klístrast á skóna
okkar og berast um allan bæ innan
sem utandyra.
Ég fer fótgangandi til vinnu
minnar og hvert sem litið er má sjá
dósir, matarílát, sælgætisbréf og
annan úrgang, svo ekki sé nú
minnst á allt veggjakrotið. Það sem
fangar athygli manns eru einnig illa
hirtir kofar víðs vegar um miðbæ-
inn, byrjar uppi á Hlemmi og nær
niður allan Laugaveginn og gangi
maður upp Hverfisgötuna er það
sama sagan.
Mér fannst hálfbroslegt að sjá
borgarstjórann hálfklökkan í sjón-
varpinu tala um menningararfinn
sem brann niðri á Lækjartorgi í vor,
þetta voru ekki annað en illa hirt
kofaskrifli og hafi einhver menning-
arveðmæti leynst í þessum kofum
hefði þá ekki verið löngu tímabært
að hreinsa til að lofa þessum verð-
mætum að njóta sín?
Það eru fáar borgir í Evrópu sem
státa af eins fallegu borgarstæði
eins og Reykjavík en því miður er
borgin okkar að verða sóðalegasta
borg hinna svokölluðu siðmenntuðu
þjóða, minnir helst á Delhi á Ind-
landi þar sem endurvinnsla fer fram
á götum borgarinnar, öllu hent á
göturnar og flækingarnir hirða svo
það sem nýtanlegt er, hitt eyðist
með tíð og tíma, munurinn er helst
sá að á Indlandi er ekki til eins mik-
ið af áli og plasti.
Mig langar að benda þáttastjórn-
endum „Allt í drasli“ á að það væri
góð hugmynd að fara með mynda-
vélina um miðborgina og sýna um-
gengnina þar. Heimili manna eru
þeirra hreiður og menn mega skíta í
hvert horn þar ef þeir vilja, en borg-
ina eigum við saman og okkur ber
siðferðileg skylda til að sýna hvert
öðru þá sjálfsögðu kurteisi að ganga
um eins og viti bornar manneskjur.
MARGRÉT
KJARTANSDÓTTIR,
kaupmaður á Laugavegi.
Sóðaborgin Reykjavík
Frá Margréti Kjartansdóttur
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
ROSALEG fyrirsögn, ekki satt, en
því miður hafa svona orð verið notuð
ógætilega í tíma og ótíma frá því hið
umdeilda kvótakerfi fór að hafa áhrif,
kerfi sem án efa var komið á með
sjálfbærni í fiskveiðum
að leiðarljósi en hefur
snúist í höndum stjórn-
valda. Ef ég man rétt
var í upphafi ekki talað
um gjafakvóta eða sæ-
greifa. Eðlilega komu
þessi orð ekki upp strax,
því við kvótasetningu
var skertur möguleiki
dugmikilla útgerðar- og
sjómanna til að veiða.
Þeir gátu ekki veitt eins
mikið og áður og heim-
ildir voru ítrekað skert-
ar eftir það. Þeir sem
höfðu bolmagn og/eða sýndu áræði
keyptu sér hins vegar viðbótarkvóta
eða leigðu. Þessir menn eru ekki þjóf-
ar. Gjald fyrir fiskveiðiheimildir hef-
ur farið stighækkandi og er í raun
langt umfram það sem venjuleg út-
gerð getur staðið undir. Brask með
þennan rétt hefur hins vegar leitt af
sér víðtæka spillingu sem ekki á að
líðast og ekki er hægt að réttlæta, en
er þessi spilling og óréttlæti útgerð-
armönnum að kenna? Ég segi nei.
Minn skilningur er að gjafakvóti sé
ekki til í raunveruleikanum. Ef ein-
hver getur kallast sægreifi, þá á hinn
sami þann vafasama heiður Hæsta-
rétti Íslands að þakka. Rétturinn
eignaði útgerðarmönnum óveiddan
fisk syndandi í sjónum, eins fáránlegt
og það nú er. Forsagan er sú að til
málareksturs kom vegna skattamála.
Skattstjóri nokkur skattlagði veiði-
réttinn sem eign, þrátt fyrir að svo
gæti farið að kvótinn yrði skertur og
óvíst hvort næðist að veiða þennan
fisk. Útgerðarmenn voru ósáttir með
skattinn og eftir málarekstur hnekkti
undirréttur stjórnvaldsákvörðun
skattstjórans. Þá varð fjár-
málaráðherra ósáttur.
Hann, fyrir hönd rík-
isins, áfrýjaði til hæsta-
réttar og þar var nið-
urstaða undirréttar
felld úr gildi. Þannig
varð nú blessaður sæ-
greifinn til. Hvernig
væri nú að setja lög
sem stöðva þessa vit-
leysu? Það ætti enginn
að geta átt auðlindir.
Varinn atvinnuréttur
með skilyrðum er ann-
að mál.
Leggjum spilin á borðið
Til að geta rætt þess mál af skyn-
semi þurfum við láta af ábyrgð-
arlausu tali og leggja öll spilin á borð-
ið, líka brottkastið og löndun framhjá
vigt . Við þurfum þó ekki að henda
kerfi sem um margt eykur á hag-
kvæmni í útgerð og ekki megum við
slátra vel reknum fyrirtækjum með
breyttu kerfi. Ég er ekki sérfræð-
ingur í útgerð eða fiskveiðistjórnun
en er viss um að með réttu hugarfari
er hægt að laga kerfið þannig að
hagsmunir byggða verði betur
tryggðir. Víst er að hagsmunir munu
rekast á og einhverjir verða ósáttir
með niðurstöðuna, en ef við leggjum
okkur fram og vinnum þetta af sann-
girni mun það takast án þess að kippa
fótum undan eðlilegri starfsemi.
Hagsmunagæsla LÍÚ og Lands-
sambands smábátaeigenda er eitt, en
skynsamleg stjórnsýsla er annað.
Nú verður kvóti enn einu sinni
skertur og það verulega. Þessi að-
gerð kemur mest niður á þeim
byggðarlögum og útgerðum sem
standa höllum fæti og eiga allt sitt
undir þeim afla sem á land berst. Við
þessum vanda verður að bregðast, en
þar verður þó að fara varlega, því
ekki viljum við ákveða hvar hver skal
búa og við hvað hver starfar. Það er
ríkisins að sjá fyrir almennum bú-
setuskilyrðum og sjá til þess að farið
verði að lögum um fiskveiðar en ekki
með beinni aðild að atvinnurekstri.
Höldum því sem áunnist hefur og
breytum því sem breyta þarf í þessu
kerfi án kollsteypu, lífríkinu og þjóð-
inni til hagsældar. Heiðrum þá sem
ná árangri og hættum að líta á út-
gerðarmenn eins og sakamenn.
Þannig skítkasti verður að linna og
þar bera allir ábyrgð. Hvorki ég né
þú getum raunverulega átt óveiddan
fisk til að leigja eða selja. Það eru
þeir sem kosta einhverju til að ná
honum sem verða að standa og falla
með útgerð sinni. Ef vel gengur
munu allir njóta.
Gjafakvóti, sægreifar,
þjófar og glæpahyski
Öllu skítkasti verður að linna,
segir Snorri Sigurjónsson m.a. í
þessari grein um kvótamálin
»Höldum því semáunnist hefur og
breytum því sem breyta
þarf í þessu kerfi án
kollsteypu, lífríkinu og
þjóðinni til hagsældar
Snorri Sigurjónsson
Höfundur er lögreglufulltrúi og félagi
í Íslandshreyfingunni.
flísar
Stórhöfða 21, við Gullinbrú,
sími 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
Allt fyrir baðherbergið