Morgunblaðið - 28.12.2007, Blaðsíða 29

Er nýtt kvótakerfi í nánd?
ALLT bendir til þess, að farið
verði að versla með losunarheim-
ildir á koli (carbon credit). Losun
nú er 14-16 tonn á mann á Íslandi
og samið verður um minnkun á
næstu árum. Þá er eins víst að far-
ið verði að líta á koltonnið sem ein-
staklingsbundinn rétt eða kolkvóta.
Við Íslendingar höfum svosem
reynslu af kvótum, í sauðfjárrækt,
mjólkurframleiðslu og í sjávar-
útvegi. Kvótar í sjávarútvegi voru
fyrst til skömmtunar á afla, en eru
nú peningakerfi. Ef menn ætla að
losa meira, þá verður að kaupa los-
unarheimildir af öðrum. Því skyldu
ekki fátækir fá að selja sinn rétt?
Er það eitthvað ósiðlegra en kvóta-
kerfið í sjávarútvegi? Svo geta
menn notað heimildir sem jólagjaf-
ir eða sem heimanmund. – Það á
bara eftir að rífast um verðið, en
það er hápólitískt mál. Ef fólk fer í
eina venjulega utanlandsferð í
sumarleyfi með flugvélum, þá kost-
ar það u.þ.b. 1 tonn af koli á mann.
Ef peningafurstar fara með einka-
þotum sínum til nágrannalanda þá
eyða þeir þreföldum árskvóta sín-
um í einni ferð. Þetta gefur stjórn-
lyndismönnum óteljandi mögu-
leika. Kvótakerfið í sjávarútvegi er
bara vögguvísa miðað við hið nýja,
alltumlykjandi kvótakerfi og Or-
well er í nánd, birtist
úr óvæntri átt. Þá
verður einnig unnt að
friða þorsk með allt
öðrum hætti en nú er
gert. Veiðar með
dregnum veiðarfærum,
trolli og dragnót þurfa
mest eldsneyti, en þær
aðferðir eru þær skað-
sömustu í lífríkinu.
Með kolkvótum verður
unnt að stýra veið-
arfæranotkun að vissu
marki og þá öðlast
línuveiðar sína mestu ívilnun. Nú
valda fiskiskipin íslensku um 1/5 af
allri losun á koli og er það mjög
mikið. Þá verður hægt að gjalda
LÍÚ rauðan belg fyrir gráan fyrir
yfirganginn og beygja þá til und-
irgefni við umhverfisráðuneytið.
Matvæli eru orka lífsins
Matvæli eru eitt form orku. Áð-
ur fyrr var smjör notað í við-
skiptum, en það var vegna orku fit-
unnar. Öll matvæli Vesturlandabúa
eru framleidd með miklu meiri
orku en er að finna í matnum sjálf-
um eða um tíu sinnum meiri þegar
á heildina er litið. En ýmiss konar
iðnaðarmatur og ruslfæði kostar
100 sinnum meiri orku í fram-
leiðslu og dreifingu en er í því. Um
fimmtungur orkunotkunar og los-
unar á Vesturlöndum er vegna
matvæla. Hlutfallið
er hærra í mörgum
þróunarlöndum þótt
minni orka sé notuð
þar í landbúnaði. Já,
landbúnaður losar
víða meira kol en
binst í honum sjálf-
um. Þá er gengið á
lífræn efni í jarðvegi.
20% af öllu gróð-
urhúsalofti í heim-
inum kemur frá land-
búnaði, ótrúlegt
nokk, en metan er 20
sinnum gróðurhúsvirkari en kol, en
það myndast með ýmsum hætti í
landbúnaði. Það er m.ö.o. gengið á
lífrænar birgðir náttúrunnar. Fjöl-
miðlar upplýsa næstum daglega
hvað er að gerast í Norður-Afríku.
Á Íslandi er uppblástur í gangi, en
álitamál er hvort skógrækt nái að
halda landinu í jafnvægi hvað losun
snertir. Orkunotkun í íslenskum
landbúnaði er mikil, olía, orkudýr
áburður og ýmsir aðdrættir, en af-
urðirnar skila bara broti af notaðri
orku. Aðeins fáar tegundir mat-
væla skila meiri orku en til fram-
leiðslunnar er varið, en það er syk-
urreyr í Mið- og Suður-Ameríku og
nokkrar korntegundir svo og
plöntuolíuframleiðsla í USA og víð-
ar, en það er mismunandi frá ein-
um stað til annars. Þar sem stund-
aður er hjarðbúskapur er lítil orka
notuð við eldi dýra, en á móti kem-
ur oft rýrnun lands.
Iðnaðarlosun
Öllum iðnaðarvörum fylgir mikil
losun. Ætli sé að renna upp sá tími
þar sem allar vörur verði merktar
með loseinkunn eða kannski tekin
upp ný mynt, lostonn? Framleiðsla
á einu tonni af steypustyrktarjárni
kostar tvö lostonn og ef járnið er
unnið í gæðajárn þá margfaldast
losunin. Framleiðsla á einum bíl
kostar mörg lostonn og kannski
meira en árlega losun eins Íslend-
ings. Við tökum þátt í iðn-
aðarframleiðslu á áli og þá er los-
un mikil vegna „brennslu“
kolaskauta en ekki má gleyma, að
rafmagnið kostar líka losun, en
álitamál er hvar losunin er talin
verða og hvort hún á að vera á
kostnað þess sem notar eða þess
sem framleiðir. Með „íslenska
ákvæðinu“ svokallaða fá Íslend-
ingar nokkuð fríspil um losun
vegna álframleiðslu. Menn skamm-
ast út í USA fyrir mikla losun, en
þau eru stærsta iðnaðarríki heims
og framleiða auk þess mest mat-
væli til útflutnings. Ef þau senda
hveiti til Súdan er þá losunin þar
eða hjá framleiðanda?
Er það nokkur furða að USA
dragi lappirnar á Balí? Og nú eru
fyrirliggjandi upplýsingar um að
Kína og Indland séu með áform
um að byggja 800 ný kolaorkuver,
en losun þeirra verður skelfileg.
Það er bjálki í auga hatursmanna
USA og þeir leggja allt á versta
veg varðandi hlutverk þeirra í
heimsviðskiptum og bíta sig í
kreddufestu og hugmyndafræði
um ábyrgð á losun. Það er aug-
ljóst, að minnkun á losun í mörg-
um iðnríkjum veikir þeirra sam-
keppnisstöðu. Þess vegna er
nauðsynlegt að finna sameig-
inlegan grundvöll fyrir samstíga
þrepum eða takti í minnkun los-
unar án þess að eitt ríki hagnist
óeðlilega á kostnað annarra. Og
hvernig passar Kína inn í þetta
dæmi? Þar er allt á fljúgandi ferð-
inni og mikill orkuskortur fram-
undan.
Já, það er dýrt að vera til og
engin framleiðsla eða neysla er án
losunar, og ekkert atferli fólks yf-
irleitt.
Jónas Bjarnason skrifar
um losunarheimildir
» Líklegt er að verslaðverði með losunar-
kvóta. Öll matvæla- og
iðnaðarframleiðsla veld-
ur losun. Með losunar-
kvótum má stýra fisk-
veiðum með línuívilnun.
Jónas Bjarnason
Höfundur er efnafræðingur.
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 28. DESEMBER 2007 29
UMRÆÐAN
Í NÓVEMBER árið 2006 voru
52 krossar reistir við Kögunarhól
til að minnast þeirra sem látist
hafa í umferðarslysum á Suður-
landsvegi, milli Reykjavíkur og
Selfoss. Fjöldi fólks var við at-
höfnina og hjálpaðist að við að
reisa krossana. Í þeim hópi voru
grunnskólabörn úr Hveragerði,
bæjarfulltrúar, alþingismenn, ráð-
herrar og fjölmargir aðrir.
Hugmyndin að þessari athöfn
var að hún mætti hafa þau áhrif,
að vekja athygli á nauðsyn úrbóta
og að vegurinn yrði tvöfaldaður en
það væri stærsta skrefið til að
minnka slysahættuna á veginum.
Vinir Hellisheiðar sem grasrót-
arsamtök höfðu þá gengið til liðs
við Samstöðu um slysalaust Ís-
land, sem eru regnhlífarsamtök
fyrir áhugahópa sem vinna að
slysavörnum í umferðinni. Fyr-
irmyndina sækja þau til Suð-
urnesja þar sem áhugahópur um
örugga Reykjanesbraut hefur náð
góðum árangri og barist fyrir tvö-
földun Reykjanesbrautar, sem nú
sér fyrir endann á. Skammtíma
stöðvun framkvæmda þar sem nú
stendur yfir er í skoðun hjá
áhugahópnum svo tryggt sé að
framkvæmdum ljúki á áætlun.
Suðurnesjamenn fagna hins vegar
því að baráttan um tvöföldun Suð-
urlandsvegar sé að fara á fullt og
heita því verkefni og tvöföldun
Vesturlandsvegar að Borgarnesi,
fullum stuðningi.
Í dag, föstudaginn 28. desember
kl. 14, munu 6 nýir krossar verða
reistir við Kögunarhól við tákn-
ræna athöfn, til að minnast þeirra
sem látið hafa lífið síðan í nóv-
ember 2006 á Suðurlandsvegi. Já,
því miður er staðreyndin þessi,
sem sýnir okkur enn og aftur að
verk er að vinna og hve mikilvægt
er að halda baráttunni áfram, því
eitt slys verður alltaf einu of mik-
ið. Á sama tíma, reyndar síðasta
þrjú og hálft árið hefur enginn
einstaklingur látið lífið á tvöfaldri
Reykjanesbrautinni en voru því
miður allt að sex á ári þar á und-
an, sem samkvæmt tölfræðinni
hefði getað þýtt 18-20 ein-
staklingar á þessu tímabili. Skýr-
ari samanburður á mikilvægi 2+2
vega er vandfundinn og hefur
Samstaða nú auglýst á þessu ári
sem nemur milljónum króna til að
koma sínum skoðunum á framfæri.
Það er stjórnvalda að fylgja eftir
ákvörðun ráðherra um tvöföldun
Suðurlandsvegar sem allra fyrst
og stuðla þannig að fækkun slysa.
Vegaframkvæmdir duga þó ekki
einar sér því við öll berum ábyrgð
í umferðinni og verðum að fara
varlega.
Við sama tækifæri munum við
fyrir hönd Samstöðu og Vina
Hellisheiðar heiðra eftirtalda aðila
fyrir þeirra framlag: Lögregluna á
Selfossi, sjúkraflutningamenn í
Árnessýslu, Lögregluna í Reykja-
vík, Slökkvilið höfuðborgarsvæð-
isins, þyrlusveit Landhelgisgæsl-
unnar, starfsfólk bráðamóttöku
Landspítalans í Fossvogi og
Slökkvilið Hveragerðis.
Kæru landsmenn, við skulum
enn og aftur herða róðurinn og ná
landi í baráttunni um 2+2 vegi út
frá höfuðborginni til allra átta.
Vilji ráðherra og þingmanna sem
og annarra til fækkunar slysa
dylst engum og baráttan heldur
áfram. Fimmtán einstaklingar
hafa látist í umferðinni á þessu ári
sem er færra á einu ári en heilan
áratug þar á undan, en 31 ein-
staklingur lést í umferðinni á síð-
asta ári. Látum árið í ár verða
fyrsta skrefið í átt að slysalausri
framtíð í umferðinni.
Við skorum á alla að mæta við
Kögunarhól kl. 14 í dag og sýna
samstöðu og vilja til árangurs.
Fyrir hönd Samstöðu – slysa-
laus sýn.
Baráttan fyrir 2+2 vegum og
fækkun slysa heldur áfram
Steinþór Jónsson og Hannes
Kristmundsson skrifa um tvö-
földun þjóðvega út frá höf-
uðborginni
» Vilji ráð-herra og
þingmanna
sem og ann-
arra til fækk-
unar slysa
dylst engum
og baráttan
heldur áfram.
Hannes Kristmundsson
Steinþór Jónsson er hótelstjóri
og bæjarfulltrúi en Hannes Krist-
mundsson er garðyrkjumaður.
Steinþór Jónsson
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
VEÐUROFSINN sem dunið hefur
á landsmönnum nú síðustu vikur
ársins er slíkur að við sem komin
erum á miðjan aldur þurfum að
róta í minningum hugans til að
muna annað eins. Þá er gott til
þess að vita að ávallt er viðbúinn
stór hópur sjálfboðaliða sem skipar
hjálpar- og björgunarsveitir lands-
ins. En eins og sagði í leiðara eins
dagblaðanna fyrir jólin: „Þrátt fyrir
að starfi þeirra sé fyrst og fremst
haldið uppi með ótrúlega óeig-
ingjörnu og fórnfúsu sjálfboðaliða-
starfi þurfa björgunarsveitirnar
líka beinharða peninga til ýmissa
tækjakaupa. Þetta er ekki ódýr út-
gerð.“
Við sem störfum í Hjálparsveit
skáta í Reykjavík gerum það fyrst
og fremst ánægjunnar vegna, en
við finnum líka sterkt til ábyrgðar
okkar. Samborgarar okkar treysta
því að við séum ávallt á útkallsvakt.
Ísland er land öfga, veður válynd,
fjöll og firnindi á tíðum við-
sjárverðar slóðir og villur margar.
Til að geta sinnt skyldu okkar,
hvort sem við erum kölluð á vett-
vang, störfum í stjórnstöð eða sinn-
um öðrum nauðsynlegum verkum
þegar vá ber að dyrum, þurfum við
að hafa rétta þjálfun til að geta tek-
ist á við ólíkar aðstæður og metið
þær rétt. Og við þurfum að reiða
okkur á öflug farartæki, fjar-
skiptabúnað og annað sem til þarf
svo við getum brugðist skjótt og
rétt við.
Við vitum að allir landsmenn
vilja eiga vel búnar hjálparsveitir.
Það hafa þeir sýnt í verki í gegnum
tíðina þegar þeir hafa tekið stefn-
una á flugeldasölustaði hjálp-
arsveitanna. Flugeldasalan er okk-
ar stærsta tekjulind. Þegar
himnaskreytingarnar ná hámarki á
gamlárskvöld hlýnar okkur hjálp-
arsveitarmönnum um hjartaræt-
urnar, þá fáum við fullvissu þess að
landar okkar kunna að meta störf
okkar.
Við sendum landsmönnum öllum,
til sjávar og sveita, kveðju okkar og
um leið þökkum við ómældan
stuðning í gegnum árin.
HELGI REYNISSON
er í flugeldanefnd Hjálparsveitar
skáta í Reykjavík.
Ávallt á útkallsvakt
Frá Helga Reynissyni
Ein áskrift...
...mörg blöð
Stórglæsileg
tveggja herbergja
íbúð við Krumma-
hóla í Reykjavík.
Eignin hefur fengið
ærlega yfirhaln-
ingu svo sem nýtt
eldhús, bað og
gólfefni svo eitt-
hvað sé nefnt.
Verð 16,9 millj.
Guðmundur Sveinsson sölumaður Mikluborgar
verður á staðnum.
MIKLABORG KYNNIR
OPIÐ HÚS MILLI KL. 17 OG 18
KRUMMAHÓLAR 2
m
b
l
9
5
2
6
8
2
F A S T E I G N A S A L A N
MIKLABORG
M E Ð Þ É R A L L A L E I Ð
S . 5 6 9 7 0 0 0
w w w . m i k l a b o r g . i s