Vikublaðið - 24.02.1997, Blaðsíða 10

[Bi&lDlJID
24. febrúar 1997
Námsmenn
í einn dag
Fyrir nokkrum dögum buðu náms-
menn við Háskóla Islands Bimi
Bjarnasyni menntamálaráðherra að
kynnast af eigin raun aðstæðum
namsmanna með því að vera náms-
maður í einn dag. Birni var ætlað að
ganga í gegnum þær hremmingar sem
því fylgir að kría út yfirdrátt í banka
og snæða nestið í anddyri Þjóðárbók-
hlöðunnar þar sem það er bannað að
snæða nestið í matstofu bókhlöðunn-
ar. Bjöm þekktist boðið ekki og því
var Margréti Frímannsdóttur og
Hjálmari Ámasyni boðið að kynna
sér aðstæður námsmanna á sama hátt
ásamt eftirhermunni Jóhannesi Krist-
jánssyni sem skellti sér í gervi Bjöms
Bjamasonar.
„Þetta var mjög lærdómsríkt þótt
þetta væri stuttur tími. Það kom mér á
óvart hvað aðstæður hjúkrunarfræði-
nema em slæmar og allur aðbúnaður
þeirra slæmur. Við fómm í heimsókn
til ungra hjóna og þar kom í ljós að
framfærslulán hennar dugir engan
veginn fyrir húsaleigu og bama-
gæslu, þó hélt ég að íbúðir á Stúd-
entagörðunum væru ódýrari en á al-
mennum markaði. Vilhjálmur H. Vil-
hjálmsson fór sjðan yfir réttinn til
námslána og þá sannfærðist ég end-
anlega um mikilvægi þess að lækka
endurgreiðsluhlutfall á lánunum og
þörfma á því að taka upp samtíma-
greiðslur. Eins finnast mér gerðar
óraunhæfar kröfur um námsfram-
vindu, það gerir mörgum erfitt fyrir
sem standa til að mynda í barnaupp-
eldi og slíku samhliða náminu,” segir
Margrét Frímannsdóttir um þessa
lífsreynslu.
Steingrímur J. Sigfússon og Ogmundur Jónasson:
Kynslóðareikningar
móti rammofiárlög
Steingrímur J. Sigfússon og Ögmundur Jónasson hafa lagt fyrir Alþingi
þingsályktunartillögu um svokallaða kynslóðareikninga, en tillagan hljóð-
ar svo: „Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að hefja undirbúning að gerð
svonefndra kynslóðareikninga. Slíkir reikningar verði framvegis hafðir til
hliðsjónar við gerð rammaQárlaga til lengri tíma, opinberra áætlana og
fjárlagagerð eftir því sem við getur átt.”
í greinargerð með tillögunni segir
meðal annars: „Öll opinber útgjöld
verður fyrr eða síðar að greiða eins
og aðra eyðslu, annaðhvort samtím-
is af þeirri kynslóð sem nýtur góðs
af útgjöldunum eða að einhverju
leyti síðar, af komandi kynslóðum,
ef útgjöld eru umfram tekjur og mis-
munurinn er brúaður með lántökum.
Þessi einföldu sannindi hafa auðvit-
að lengi verið öllum ljós en síður hið
flókna samspil núverandi afkomu
hins opinbera við ýmsa aðra þætti.
Þættir eins og breytt aldurssamsetn-
ing (hærra hlutfall aldraðra), at-
vinnuástand, vextir, fyrirkomulag
lífeyrismála o.fl. munu hafa afger-
andi áhrif á aðstöðu kynslóðanna til
að standa straum af opinberum út-
gjöldum og/eða njóta góðs af þeim.”
Síðar segir: „Kynslóðareikningar
eru reikningsaðferðir til að reikna út
og spá fyrir um líklega eða væntan-
lega nettóskattbyrði núlifandi og
komandi kynslóða, óhjákvæmilega
að gefnum ýmsum forsendum.
Reikningamir fela í sér að reynt er
að spá fyrir um og reikna út útkomu
hverrar kynslóðar allt lífshlaupið
hvað varðar greiðslur (skatta) til og
tekjur (endurgreiðslur og bætur) frá
hinu opinbera. Reikningamir em til-
raun til að mæla heildaráhrifin af
fyrirkomulagi og samspili helstu
þátta sem áhrif hafa á stöðu kynslóð-
anna í þessu sambandi.”
Enn segir í greinargerðinni: „Eng-
an þarf að undra að á tímum halla-
reksturs velflestra ríkissjóða á Vest-
urlöndum hefur útkoman yfirleitt
sýnt að skattbyrði komandi kyn-
slóða yrði að óbreyttu óhjákvæmi-
lega þyngri en hún er hjá núlifandi
kynslóðum. Sú varð eðlilega útkom-
an í Bandaríkjunum þar sem alríkis-
sjóðurinn hefur verið rekinn með
miklum halla. Hafa kynslóðaút-
reikningamir þar komið töluvert við
sögu í pólitískri umræðu og valdið
deilum um hversu hratt eigi að
minnka ríkissjóðshallann. Jafnvel í
Noregi þar sem umtalsverður af-
gangur er orðinn á fjárlögum gæti
skattbyrðin samt átt eftir að þyngjast
þegar breyttrar aldurssamsetningar
verður farið að gæta af fullum
þunga.
Fljótt á litið gæti þetta skilist
þannig að böm okkar og bamaböm
væra dæmd til lakari lífskjara en
við. Málið er þó ekki alveg svo ein-
falt því þróun efnahagsmála að öðra
leyti, t.d. hagvöxtur, ræður einnig
miklu. Aftur er rétt að minna á alla
þá fyrirvara sem nauðsynlegt er að
hafa vegna þess að útreikningamir
byggja á fjölmörgum gefnum for-
sendum. Það er því ástæða til að
vara við oftúlkun eða mistúlkun á
niðurstöðum. Kynslóðareikningar
era, eða geta a.m.k. líklega orðið,
gagnleg tæki til að spá fyrir um til-
hneigingu, líklega þróun að gefnum
fjölmörgum forsendum og ekkert
umfram það.”
Loks er rétt að minna á að kyn-
slóðareikningar í einföldustu mynd
byggjast á meðaltölum, þ.e. þeir
mæla meðaltalsútkomu kynslóð-
anna, en ekki er þar með sagt að sú
verði reyndin, þ.e. að allir deili
byrðunum jafnt. f Bandaríkjunum
hafa lífskjör ófaglærðra og lægri
millistétta versnað á sama tíma og
þeir tekjuhæstu hafa bætt stöðu sína.
Það er með öðrum orðum síður en
svo gefið að byrðamar af líklegri
aukninni skattbyrði, til að standa
undir velferðarkerfi framtíðarinnar,
dreifist jafnt eða réttlátlega á alla
sem tilheyra viðkomandi kynslóð.”
Guðrún Sigurjónsdóttir:
Þjónusta sjúkrahúsa
verði endurskipulögð
Guðrún Siguijónsdóttir, Margrét Frí-
mannsdóttir og Svavar Gestsson hafa
lagt fyrir Alþingi þingsályktunartillögu
um endurskipulagningu á þjónustu inn-
an sjúkrahúsa. Tillagan hljóðar svo:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstjóm ís-
lands að láta endurskipuleggja þjónustu
sjúkrahúsa svo að þjónusta sem veitt er
sé í senn sem hagkvæmust og uppfylii
þarfír sjúklinga sem best á öllum stig-
um sjúkdóms. Verkefnið verði unnið í
sameiningu af sjúkrahúsum landsins
undir forystu heilbrigðisráðuneytisins.”
í greinargerð með tillögunni kemur
meðal annars fram eftirfarandi:
1. Þann 27. janúar sl. voru á bráða-
deildum Landspítalans 27 sjúklingar
sem höfðu lokið meðferð. 21 þeirra
komst ekki heim vegna fæmiskerðingar
sem hægt hefði verið að meðhöndla á
endurhæfingardeild. Hinir þurftu um-
önnun, en höfðu ekki þörf fyrir að vera
á bráðadeild. í þessum hópi voru hvorki
aldraðir né hjúkrunarsjúklingar. Endur-
hæfingardeildir eru mun ódýrari í
rekstri en bráðadeildir.
2. Reynsla erlendis sýnir að sjúkra-
deildir sem taka við sjúklingum af
bráðadeildum um leið og ástand þeirra
er orðið stöðugt (,,sub-akut”-deildir)
kosta a.m.k. 50% minna í rekstri en
bráðadeildir. Á íslenskum heilbrigðis-
stofnunum eru yfirleitt ekki slíkar
deildir. „Sub-akuf’-deildir taka við
sjúklingum þegar þeir eru komnir af
bráðastigi sjúkdóms eða aðgerðar.
Ástand þeirra er þá orðið stöðugt og
minni þörf fyrir eftirlit með sjúkdómi
þeirra en meðan hann er á bráðastigi.
3. Þjónusta við sjúklinga verður
markvissari á öllum stigum sjúkdóms.
Markmiðið á „sub-akuf’-deildum er að
gera sjúklinga sem mest sjálfbjarga eða
gera viðeigandi ráðstafanir þurfi þeir á
aðstoð að halda heima við eftir útskrift.
Á bráðadeild er markmiðið fyrst og
fremst að grípa inn í bráðaástand og að
annast mikið veika sjúklinga. And-
rúmsloftið á slíkri deild er ekki hvetj-
andi íyrir þá sem eru á leið út í lífið eft-
ir að bráðameðferð er lokið.
Umhverfismál og
járnblendið
Hjörleifur Guttormsson hefur lagt
fram fyrirspum til umhverfisráðherra
um umhverfismál jámblendiverk-
smiðjunnar í Hvalfirði:
1. Hvemig hefur verið staðið að
rekstri jámblendiverksmiðju í Hval-
firði með tillíti tii 11. greinar laga nr.
18/1977?
2. Hvaða meginkröfur um tak-
mörkun á losun mengandi efna er að
finna í starfsleyfi verksmiðjunnar?
3. Hvemig hefur verksmiðjan upp-
fyllt sett skilyrði, m.a. með viðhaldi á
mengunarvamabúnaði? Frávik frá
eðlilegum rekstri mengunarvama-
búnaðar óskast tilgreind, t.d. sl. 5 ár.
4. Hvemig hefur eftirliti með
ákvæðum starfsleyfis verksmiðjunn-
ar verið háttað frá upphafi og þar til
nú? Hafi eftirliti verið ábótavant,
hverjar eru þá ústæður þess?
5. Hefur verksmiðjan uppfyllt
kröfur samkvæmt starfsleyfi undan-
farin misseri?
6. Hvers vegna hefur starfsleyfið
ekki verið endurskoðað?
Spurt um upplýs-
ingasamfélagið
Hjörleifur beinir einnig fyrirspum
til forsætisráðherra um framkvæmd á
„framtíðarsýn ríkisstjómar íslands
um upplýsingasamfélagið”.
1. Með hvaða hætti ætla stjórnvöld
á næstunni „að gera almenningi auð-
veldara en nú er að fylgjast með starf-
semi opinberra aðila, ná í þær upplýs-
ingar sem sjálfsagt er. að opnar séu
landsmönnum . . . “, eins og segir í
Framtíðarsýn ríkisstjómar íslands um
upplýsingasamfélagið?
2. Hversu mikið af gögnum Stjóm-
arráðsins, sem aðgengileg eiga að
vera fyrir almenning lögum sam-
kvæmt, eru lauslega áætlað þegar fyr-
irliggjandi á vef alnetsins, t.d. miðað
við gögn sem urðu til a. fyrir árið
1990, b. frá árinu 1990 að telja og c. á
árinu 1996?
3. Eru slík gögn Stjómarráðsins,
sem aðgengileg eiga að vera almenn-
ingi lögum samkvæmt, nú færð í
tölvutæku formi til miðlunar á vefn-
um?
4. Með hvaða hætti verður mótuð
heildarstefna um fjárveitingar af op-
inberri hálfu til að hrinda í fram-
kvæmd þeim markmiðum sem snúa
að opinberum aðilum og sett hafa
verið fram í Framtíðarsýn ríkisstjóm-
ar íslands um upplýsingasamfélagið?
Liggja nú þegar fyrir vísbendingar
um hver þörfin gæti verið í þessu
skyni, t.d. næstu þrjú ár?
okkar fólk
Símon Jón
Jóhannsson
er draumspakur
Hafnfirðingur og
situr í stjóm Al-
þýðubandalags-
félags Hafnar-
fjarðar. Hann er
kennari við
Flensborgarskól-
ann og er í menningarmálnefnd
Hafnarfjarðar.
Símon er giftur Hallfríði Helga-
dóttur og á tvær fósturdætur ásamt
einu bami frá fyrra sambandi. Sím-
on hefur gefið út og skrifað nokkr-
ar bækur og má þar nefna Islands-
dætur, Stóru draumaráðningarbók-
ina og Stóra tilvitnanabókina.
Helstu lífsmottó Símonar era heið-
arleiki, vera sjálfum sér samkvæm-
ur og að taka tillit til núungans.
Hann tekur þátt í pólitík vegna þess
að honum er ekki sama um mann-
inn við hliðin á sér og hann vill sjá
hér rísa betra og réttlátara samfé-
lag.