Lesbók Morgunblaðsins - 05.04.2008, Blaðsíða 5

þeim ómælisvíddum sem búa ókannaðar í okk-
ur öllum og freista þess að kynna þau verkfæri
sem best hafa nýst mér í slíku landnámi. Þar
eru fremst í flokki hin ólíku verkfæri sköp-
unarferlisins, sem allir geta nýtt sér, þó oftast
sé talað um þau sem einkaeign þeirra sem feta
braut viðurkenndra listgreina.
J.B.K.R. Í sömu andrá og þú minnist á mik-
ilvægi þess að við lýsum eftir okkur sjálfum
nefnir þú skólakerfið. En í fyrirlestrum þínum
hefur þú harkalega gagnrýnt skólakerfið og
látið óspart í ljós óánægju með stöðu mennta-
mála á Íslandi.
Þ.Þ. Sú krafa liggur í loftinu að við endur-
skoðum skólakerfið og það er tímabært að við-
urkenna að kennurum er ekki gert kleift að
starfa samkvæmt sinni bestu vitund. Það eru
til ótal akademískar rannsóknir sem staðfesta
það. Sem er mikil synd, því við eigum marga
frábæra kennara og skólastjórnendur sem
hafa gert ótrúlegustu hluti innan þess þrönga
ramma sem prófafarganið og námskráin setur
þeim. Og ekkert sem ég hef að segja hefur
ekki verið sagt áður. Ég held varla fyrirlestur
án þess að einhver bendi mér á að það sem ég
var að segja hljómi vel en hafi komið fram áður
og vísar þá til eldri kenninga eða rannsókna.
Það finnst mér alltaf góðar fréttir, en þegar ég
spyr hvers vegna þetta sé ennþá í bókinni,
möppunni eða mastersritgerðinni, af hverju
menn séu ekki að nýta það, er fátt um svör.
Helst að bent sé á Waldorf-skólann og sam-
bærilegar stofnanir sem skilað hafa góðum ár-
angri, rétt eins og tilvist þeirra nægi til að fría
sig allri ábyrgð.
J.B.K.R. Á móti þessari kröfu um endurbætt
og skapandi skólakerfi eru samt aðrar kröfur í
loftinu sem rýra enn frekar möguleikana á
skapandi hugsun í kennslu og miðast við að
byrja að kenna börnum að lesa fyrr, reikna
fyrr o.s.frv.
Þ.Þ. Um leið og manneskjan fer að kveinka
sér undan úreltu hugmyndakerfi og það mynd-
ast samstaða um að eitthvað gangi ekki upp,
eins og raunin er með skólakerfið, þá er eins
og að takið sé hert. Það þarf líka að tryggja
hagkerfinu nýja neytendur, undirbyggja
skortinn frá byrjun, gæta þess að við verðum
hvorki sjálfbjarga né sjálfum okkur nóg. Gera
okkur háð einkunnagjöf, reglugerðum, tölum
og titlum.
Hinar svokölluðu fréttir staðfesta svo þessa
heimsmynd á hverjum degi: Þú ert ekkert
nema það sem þú mælist í samanburði við aðra
og það sem þú gerir er einskis virði nema það
sé lóð á vogarskál „samkeppnishæfni“ þinnar.
J.B.K.R. Ég man að fyrir síðustu alþing-
iskosningar var Framsóknarflokkurinn ein-
mitt að birta svona samanburðarmælingar í
dagblöðum þar sem fram kom að Ísland væri í
öðru sæti yfir samkeppnishæfustu þjóðir
heims og í fjórða sæti yfir ríkustu þjóðir
heims. Ég hugsaði þegar ég sá þessar auglýs-
ingar hve gaman væri ef Ísland væri nefnt í
hópi samkenndarhæfustu eða kærleiksríkustu
þjóða heims. En slíkt er auðvitað ómælanlegt
og þannig er einmitt myndlistin og sem slík
gengur hún í berhögg við kerfishugsunina. Ég
get samt vel séð listina vera leiðandi í mennta-
kerfinu því fyrir mitt leyti get ég sagt að ég
hafði aldrei áhuga á að læra fyrr en ég byrjaði
að stunda myndlist. Þá fyrst vaknaði hjá mér
áhugi á að dýpka skilning minn á umhverfinu.
En hann var fyrst og fremst í ljósi myndlist-
arsköpunarinnar.
Þ.Þ. Samtímalist sýnir okkur m.a. hvernig
uppgötvun á einu vekur áhuga á öðru og að
uppgötvun á því smæsta getur orðið lykillinn
að því stærsta. Þetta er eitt af verkfærum list-
arinnar. Að vinna með hvað sem er, skapa
tengingar og uppgötva það augljósa. Með því
að nota slík verkfæri í almennri kennslu er
nemandanum kennt að treysta á sjálfan sig og
að hann sé alltaf á réttum stað. Hann þarf ekki
að vera annarsstaðar en hann er því það er hér
og nú sem hann uppgötvar. Með skapandi af-
stöðu áttar hann sig á því að það eru engin
svör, bara möguleikar.
J.B.K.R. En hvar stendur þá kennari sem
notar verkfæri listarinnar í kerfislægum
heimi, eða þú sjálfur sem fyrirlesari sem kenn-
ir út frá persónulegri upplifun og reynslu?
Hvernig ert þú varinn fyrir kerfinu?
Þ.Þ. Mér er sýnt ákveðið umburðarlyndi af
því að ég er listamaður og veit ekki betur. Ef
ég væri titlaður akademíker væri líklega búið
að slá mig af fyrir löngu. Menn ættu þó ekki að
vanmeta áhrifamátt listarinnar í þessu sam-
bandi. Ég er viss um að kennarar sem fá tæki-
færi til að skapa vettvang fyrir upplifanir og
uppgötvanir með verkfærum listarinnar muni
verða okkar helstu málsvarar. Þegar hver
skóladagur verður deigla nýrra viðhorfa og
uppgötvana, jafnt hjá nemendum og kenn-
urum, og ferðalagið sannarlega mikilvægara
en áfangastaðurinn, þá förum við að sjá breyt-
ingar í samfélaginu öllu. Og hver veit?
Kannski, einn daginn, hættum við að spyrja
börnin okkar hvað þau ætli að verða og sjáum í
raun hvað þau eru. Hér og nú. Þá þarf ekki að
lýsa eftir þeim. En það þarf að lýsa eftir okkur
hinum. Hjá því verður varla komist.
Fjarvera sjáanlegs efnis Í verkinu “Söngskemmtunkomu gestir að lokuðum dyrum söngskemmtunar og sáu eingöngu yfirhafnir. En gegnum
vegginn ómuðu söngvar og lófatak þeirra sem höfðu komið í tæka tíð.
Höfundur er myndlistagagnrýnandi við
Morgunblaðið.
Fyrirlestur á myndbandi Á sýningunni Bæ, bæ Ísland, sem nú stendur yfir í Listasafninu á Akureyri, birtist Þorvaldur sem fyrirlesari í tæplega klst. löngu myndbandi, þar sem hann talar um
verkfæri listarinnar og ónýtta möguleika innan menntakerfisins. Myndir: Örn Ingi Gíslason
Þakklæti og ábyrgð Úr varðturni þakkaði
listamaðurinn öllum íbúum Kotka með nafni
fyrir framlag þeirra til listarinnar og gerði
þá um leið ábyrga fyrir verkinu.
» Samtímalist sýnir okkur
m.a. hvernig uppgötvun á
einu vekur áhuga á öðru og að
uppgötvun á því smæsta getur
orðið lykillinn að því stærsta.
Þetta er eitt af verkfærum list-
arinnar. Að vinna með hvað
sem er, skapa tengingar og
uppgötva það augljósa. Með
því að nota slík verkfæri í al-
mennri kennslu er nemand-
anum kennt að treysta á sjálf-
an sig og að hann sé alltaf á
réttum stað.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 5. APRÍL 2008 5
Sumar 2008Fífunni í Kópavogi 4.–6. apríl 2008
Upplifðu sumarið með okkur
á sýningunni í Fífunni 4.-6. apríl!
Kynningar, fræðsla og skemmtun
fyrir alla fjölskylduna
Sýningin er opin sem hér segir:
Föstudag 4. apríl kl. 16:00 – 19:00, laugardag 5. apríl
kl. 11:00 – 19:00 og sunnudag 6. apríl kl. 11:00 – 18:00
Tugir sýnenda, hundruð áhugaverðra hluta og þúsundir hugmynda