Morgunblaðið - 30.10.2008, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nú er tilskoðunar íutanrík-
isráðuneytinu
hvort hverfa eigi
frá beiðni um loft-
rýmiseftirlit við Ísland. Þetta
tilkynnti Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir utanríkisráðherra í
gær. Verði af þessu yrði ekkert
af því að Bretar kæmu til Ís-
lands að sinna þessu eftirliti í
desember. Sagði Ingibjörg Sól-
rún að með þessu myndu spar-
ast 50 milljónir króna og bætti
við að eins og nú væri komið
hlytu Íslendingar að leggja
áherslu á efnahagslegar
varnir.
Þessi málflutningur vekur
margar spurningar um það
sem hingað til hefur verið sagt
um þessi mál. Var loftrýmiseft-
irlitið að beiðni Íslendinga?
Öðruvísi mátti skilja grein, sem
Ingibjörg Sólrún skrifaði um
þessi mál í Morgunblaðið í júní:
„Að sama skapi myndi engin
vöktun og ekkert eftirlit gefa
til kynna að viðkomandi svæði
væri öllum opið, óvaktaður al-
menningur og nánast einskis-
mannsland. Ljóst er að slíkar
aðstæður væru okkur Íslend-
ingum óásættanlegar, enda fer
tómarúm illa saman við öryggi
lands og þjóðar. Þessu sam-
sinna grannríki okkar, enda
var það sameiginleg ákvörðun
NATO að hér væri virkt loft-
rýmiseftirlit og regluleg
gæsla.“
Var sem sagt um að ræða
sameiginlega
ákvörðun að beiðni
Íslendinga?
Ekki eru nema
nokkrir dagar síð-
an Össur Skarp-
héðinsson iðnaðarráðherra
vildi ekki fá Bretana hingað af
þjóðernislegum ástæðum.
Geir H. Haarde forsætisráð-
herra taldi þá ótímabært að
fjalla um málið.
Nú hafa efnahagsrökin verið
tekin fram.
En af hverju verður örygg-
isleysi á einu sviði til þess að
fórna má öryggi á öðru sviði?
Annaðhvort er ástæða til loft-
rýmiseftirlits og þá verður að
verja til þess fé, eða það er
óþarfi og þá á að láta það eiga
sig.
Það er síðan stór spurning
hvernig þessari ákvörðun verð-
ur tekið í Brussel. Hvað munu
bandamenn Íslendinga sem
tóku þessa sameiginlegu
ákvörðun á sínum tíma halda
þegar Íslendingar líta svo á að
loftrýmiseftirlitið sé óþarfi?
Munu þeir setja þessa kúvend-
ingu í samband við umræður
um Rússalán? Loftrýmiseftir-
litið hefur beinst gegn Rússum
og engum öðrum og Íslend-
ingar hafa umfram flest önnur
Atlantshafsbandalagsríki
hamrað á því að umsvif Rússa
hafi aukist yfir Norður-
Atlantshafi og því þurfi að hafa
varann á. Hvernig á að túlka
sinnaskipti Íslendinga í höfuð-
stöðvum NATO í Brussel?
Hvernig mun NATO
túlka sinnaskipti
Íslendinga?}
Sparað til öryggis
Það er nánastárlegur við-
burður hér á landi
að sprenging verði
og slys á fólki þeg-
ar ungmenni fikta
við að „sniffa“
jarðgas. Þetta
kemur fram í máli Þórarins
Tyrfingssonar, yfirlæknis á
Sjúkrahúsinu Vogi, í Morgun-
blaðinu í dag.
Afleiðingar síðasta slyssins,
sem varð við fikt unglinga með
gas í skúr í Bústaðahverfinu í
Reykjavík, eru skelfilegar.
Sex ungmenni skaðbrenndust
og einn piltur liggur enn á
gjörgæzludeild, mikið slas-
aður. Miðað við afl sprenging-
arinnar verður það að teljast
mesta Guðs mildi að ekkert
barnanna skyldi láta lífið í
slysinu.
Foreldrar unglinga hrökkva
auðvitað í kút þegar þeir sjá
fréttir af slysi sem þessu. Von-
andi brýna allir rækilega fyrir
börnunum sínum hvílík hætta
getur falizt í fikti af þessu tagi.
Kannski vantar upp á for-
varnarstarf, sem sýnir nýjum
og nýjum árgöngum fram á þá
stórkostlegu
hættu, sem getur
falizt í því að
„sniffa“ gas eða
önnur rokgjörn
efni. Fyrir all-
mörgum árum
birtust í fjöl-
miðlum viðtöl við einstaklinga,
sem höfðu hlotið ævilangan
tauga- og heilaskaða eftir að
hafa reynt að komast í vímu
með þeim hætti. Viðtölin við
þetta fólk þyrfti helzt að sýna
árlega öllum grunnskólanem-
um sem eru að nálgast við-
kvæmasta aldurinn.
Aðalatriðið er þó auðvitað
að foreldrar brýni fyrir börn-
unum sínum að allar tilraunir
til að komast í einhvers konar
vímu eru líklegar til að enda
með ósköpum. Unglingur, sem
reynir slíkt, sama hvaða efni
hann notar, er í stórkostlegri
hættu að verða fyrir varan-
legum skaða, örkumlum eða
dauða. Sú hætta fylgir öllum
efnum sem notuð eru til að
komast í vímu og breytir þá
minnstu þótt fólk ætli sér
kannski bara að fikta aðeins
við þau.
Hættan á varan-
legum skaða fylgir
öllum efnum sem
notuð eru til að
komast í vímu }
Lífshættulegt fikt
S
veigjanleiki án tækifærismennsku er
eftirsóttur eiginleiki sem er alltof
sjaldgæfur í fari stjórnmálamanna.
Stjórnmálamenn vilja gefa þá mynd
af sér að þeir séu fastir fyrir og eng-
ar dægurlufsur. Oft leggja stjórnmálamenn
mikið á sig til að viðhalda þessari mynd og sýna
þá jafnvel í þjóðþrifamálum þrjósku og þver-
móðsku sem jaðrar við að vera hættuleg landi
og þjóð. Þetta opinberast ágætlega í umræðum
um hugsanlega aðild Íslands að Evrópusam-
bandinu.
Það er sama hvort um er að ræða formann
Sjálfstæðisflokks, Vinstri grænna eða Fram-
sóknarflokks. Formennirnir þylja allir sömu
þuluna um að aðildarumsókn leysi ekki núver-
andi efnahagsvanda. Þeir verða alltaf jafn geð-
vonskulegir á svipinn þegar þeir reyna að út-
skýra fyrir óþolinmóðum fjölmiðlamönnum og enn
óþolinmóðari þjóð að ekki sé tímabært að setja málið á
dagskrá. Maður hefur sterklega á tilfinningunni að sú
stund muni aldrei renna upp að þeir viðurkenni nauðsyn
þess að Ísland sæki um aðild að Evrópusambandinu. Mað-
ur veit reyndar ekki nákvæmlega af hverju þeir eru svo
mjög mótfallnir því að sótt sé um aðild. Eina ástæðan virð-
ist vera sú að þeir hafi alist upp við krónuna, séu orðnir
vanir henni og vilji ekki komast á blöð sögunnar fyrir að
hafa gengið formlega af henni dauðri. Þeir ættu þó að vita,
eins og þjóðin öll, að krónan er steindauð.
Í þeim efnahagshörmungum sem áhættusæknir at-
hafnamenn, værukærir stjórnmálamenn og
eftirlitsstofnanir með athyglisbrest hafa kallað
yfir þjóðina er þörf á griðastað. Evrópusam-
bandið er lausn. Aðild leysir örugglega ekki
allan vandann en samt mikilvægan hluta hans.
Ef einhvern tíma hefur verið þörf á að setja
Evrópusambandsaðild á dagskrá þá er það
núna. Íslenska þjóðin kærir sig ekki um ein-
angrun. Hún vill vera þátttakandi í samfélagi
Evrópuríkja. Hún vill eignast gjaldmiðil sem
hægt er að treysta á.
Formenn Sjálfstæðisflokks, Vinstri grænna
og Framsóknar eru að einangrast. Þjóðin skil-
ur þá ekki og þeir virðast ekki skilja þjóðina.
Steingrímur J. Sigfússon er svo glaður yfir
hruni kapítalismans – hruni sem hann telur í
misskilningi sínum að sé endanlegt – að hann
talar eins og nú taki við langþráður einangr-
unartími þjóðarinnar þar sem hver gætir að sínu og eng-
inn er að fjárfesta. Guðni Ágústsson virðist sjá fyrir sér
endurreisn bændastéttarinnar og hinna gömlu þjóðlegu
og afturhaldssömu gilda. Ekki nema von að þeir séu glaðir
og hafi engan áhuga á að líta til Evrópu.
Það er reyndar smávon um Geir Haarde. Einstaka sinn-
um, þegar hann er spurður um Evrópusambandið, er eins
og sjónvarpsvélarnar nái að fanga svipbrigði í andliti hans
sem benda til að honum sé að snúast hugur. Geir er óvit-
laus maður. Þjóðarinnar og flokks hans vegna er vonandi
að hann komist að réttri niðurstöðu áður en Ísland verður
endanlega gjaldþrota. kolbrun@mbl.is
Kolbrún
Bergþórsdóttir
Pistill
Einangraðir formenn
Fisksala minnkar
í hrávörulækkunum
FRÉTTASKÝRING
Eftir Magnús Halldórsson
magnush@mbl.is
V
ið höfum fundið fyrir
mikilli sölutregðu á
þorski og ýsu. Árferðið
er erfitt og þessar dýr-
ari afurðir hafa verið
að seljast illa á öllum helstu mörk-
uðum,“ segir Gústaf Baldvinsson,
framkvæmdastjóri Ice Fresh Sea-
food, dótturfyrirtækis Samherja
sem annast meðal annars sölu á
fiski inn á erlenda markaði, einkum
í Bretlandi þar sem Gústaf er með
aðsetur.
Samhliða bankakreppu um allan
heim hafa miklir erfiðleikar átt sér
stað á hrávörumörkuðum, eins og
greint var frá í Morgunblaðinu í
gær.
Í Bretlandi, sem er stærsti ein-
staki markaðurinn fyrir íslenskar
sjávarafurðir, hafa markaðs-
aðstæður breyst hratt á undan-
förnum þremur mánuðum.
Gústaf segir almenna niður-
sveiflu í efnahagslífi Breta hafa
mikil áhrif á sölu á gæðavörum eins
og fiski sem veiddur er úr villtum
fiskistofnum. „Það sem gildir er að
vera varkárir og halda góðu sam-
bandi við trygga viðskiptavini. Aðr-
ar tegundir hafa verið seljast með
svipuðum hætti og áður þannig að
fyrst og fremst er þetta að bitna á
dýrari afurðunum,“ segir Gústaf.
Miklar sveiflur hafa áhrif
Heildarverðmæti sjávarútvegs-
afurða sem seldar hafa verið úr
landi hafa að meðaltali verið um
120 milljarðar á undanförnum ár-
um. Þar hefur þorskur vegið
þyngst, eða tæplega 40 prósent.
Helsta ástæða þess að þorskur
hefur selst treglega er minnkandi
eftirspurn eftir dýrari vörum. Þeg-
ar allt kemur til alls er fólk að
spara og „það bitnar á góðu og
dýru vörunum“ eins og einn við-
mælenda Morgunblaðsins komst að
orði. Fyrirtæki hafa verið að hag-
ræða í rekstri og fólk kaupir ódýr-
ara inn.
Kílóið af sjófrystum þorskflökum
hefur selst á 4,2 pund, eða sem
nemur rúmlega 800 krónum. Þó
veiking krónunnar hafi gert það að
verkum, að meira fæst fyrir afurðir
nú heldur en í venjulegu árferði þá
bætir hún ekki upp slæma stöðu á
mörkuðum.
Ein af undirliggjandi ástæðum
þess, sem gerir vanda fyrirtækja til
að takast á við erfiða stöðu á mörk-
uðum enn djúpstæðari, eru miklar
sveiflur í rekstrarumhverfi. Fyrr á
árinu var hátt olíuverð að sliga út-
gerðarfyrirtæki, þegar fatið af olíu
fór hæst í 147 dollara. Á þremur
mánuðum hefur það lækkað um 55
prósent, er nú á milli 60 og 70 doll-
arar.
Samhliða þessum sveiflum hefur
verð á allri hrávöru, þar með talin
matvara eins og hveiti, hrísgrjón og
fiskur, lækkað hratt á alþjóðamörk-
uðum.
Greinendur á alþjóðamörkuðum
telja margir hverjir að neyslu-
mynstur muni breytast hratt á
komandi mánuðum. Vara sem
framleidd er með ódýrum hætti, og
getur því selst á hagstæðu verði,
mun hafa forskot á dýrari vöru að
því er talið er.
Ljóst má telja að íslensk sjávar-
útvegsfyrirtæki munu þurfa að laga
sig að þessum breytta veruleika í
framtíðinni, ef þau ætla sér að
halda vopnum sínum í síbreyti-
legum umhverfi á alþjóðamörkuð-
um.
Morgunblaðið/G. Rúnar
Fiskveiðar Sala á fiski hefur dregist hratt saman að undanförnu.
Undirstöðuvörur íslensks sjávar-
útvegs eru þorskur og ýsa. Báðar
afurðirnar eru seldar sem hágæða-
vörur og hefur þess vegna fengist
fyrir þær gott verð. Í ljósi niður-
sveiflu á alþjóðamörkuðum eru
framtíðarhorfur varðandi þessar
afurðir að nokkru leyti óljósar.
Ljóst má telja að neytendur muni
beina sjónum sínum frekar að ódýr-
ari vörum. Aðstæðurnar geta líka
skapað sóknarfæri fyrir fyrirtæki
sem selja gæðamatvöru, takist þeim
að halda sérstöðu sinni á markaði.
Þó öll íslensk útflutningsfyrirtæki
eigi undir högg að sækja um þessar
mundir er ekki ljóst að svo verði,
þegar fjármálastarfsemi í landinu
er farin að virka eðlilega. Þá getur
staða íslenskra fyrirtækja breyst
hratt til hins betra. Möguleikar til
þess að ná vopnum að nýju í erfiðu
árferði eru því fyrir hendi þó stað-
an nú sé erfið.
ERFITT EN
MÖGULEGT
››