Skinfaxi - 01.05.1912, Blaðsíða 2

34
SKINFAXI
yfir þennan inikla mun, hve vandfarið er
með fjör-egg lífsins, að það Iifir aðeins í
skjóli verndandi afls, að það nístist til bana
í köldum greipum Jökulsár og öræfanna.
Ain verður straumharðari, hrapar í
strengjum á ílúðum; hér og þar koma
úðastrókar upp af smáfossum. En alt í
einu sýnist áin hverfa niður í urðaröldurn-
ar. Maður klifrast fram gegnum stórgrýt-
ið fram á bláárbakkann, sem hulinn er í
úða-móðu. Skyndilega er sem hafið sé upp
tjald fyrir ægilega fögru leiksviði. Fossiun
sést og gilið ógnardjúpt milli lóðréttra
hamraveggja, 100 metra hárra. Það gil er
gömul sprunga, mynduð við jarðskjálfta
gegnum móbergs og grásteinslög, sprunga
löng, djúp og breið, með skarpri, breiðri
brothlíð að sunnan á ská frá norðaustri til suð-
vesturs. Þessvegna sést fossinn best af vest-
urbakkanum, nema sú röndin sem næst
er; hún hverfur undir hamarinn rétt við
fætur manns.
Fossinn er ekki alveg í einu lagi, því
að lítil snös stendur upp úr brúninni; meg-
infljótið fellur vestan við hana, en þó er
austurfossinn enn tilkomumeiri, hár og ít-
urvaxinn íjallabúi með brjóstið breitt og
hvelft. Fossbrúnin sjálf virðist vera hærri
enn farvegurinn á bakvið; áin nemur þar
staðar, hleypir sér í keng, safnar orku og
fleygist þá yfir röndina i ógnarbáru niður
hengiflugið.
En á fallinu lekur loftið á móti valninu
smeygir sér inn milli ölduhryggjanna, þrýst-
ir þeim lengra fram, fjarlægir þá hvorn
öðrum, neytir fallsins og blandast vatninu,
gerir það hvítt, lætur jöklaskólpið skína
eins og hreinasta lín. Droparnir sem fram-
gjarnastir eru losna frá, leysast meira sund-
ur, verða að örlitlum úðaögnum, sýnast
missa alla þyngd, hætta við að hrapa en
berast með vindbiænum út yfir auðnina,
gera hana sídöggvota, en megna aldrei að
svala neinu lifandi, því að þar ræður dauð-
inn einn.
En bakvið reykinn rofar i fossinn; mað-
ur sér öldurnar, hikandi á brúninni, þá
hrynjandi hver í annarar spor eins og sjó-
ar sem leita að strönd. Fossaílið, fall-
hraðinn og mótspyrnan knýr þær lengra
fram. Dettifoss sýnist þá rétta úr sérr
breiða út sterka, hvelfda brjóstið, þar sem
ölduhryggirnir harðir og stálspentir eru
vöðvarnir í risabolnum, sem sí og æ reyn-
ir að sprengja hamrafjöturinn. En þau
átök eru sterk. Þessvegna nötrar og skelf-
ur bjargið „sem strá i næturkuldablæ“,
þessvegna finnur veikur maður þar lítil-
leika sinn og getuleysi, ber hönd fyrir augu
og hylur fossbrúnina eitt augnablik; um
leið byrgir úðastroka ána í gilinu. Þá er
fossinn orðinn hrapandi, mjallahvítt, úðu-
vafið band, síbreytilegt og skiftandi. Það
villir og dáleiðir mann; alt hverfur nema
fossinn; sjálfur er maður í lausu lofti,
sviftur öllum samböndum við það sem varT
ekkert nema örlitil, viljalaus smáögn, dreg-
in og seidd með heljarafli beint í þá sog-
andi strauma. — —
En reykurinn hverfur og höndin er bor-
in frá. Þá sést aftur gil og gljúfur, berg-
ið, auðnin og umhverfið alt. Og sjálfur
er maður á bakkanum hissa og undrandi,
eins og maður, sem vaknar við vondan
draum, og finnur að hann liggur í hvílu.
sinni en ekki á fljótsbotni eða undir háum’
björgum, eins og hann hafði dreymt um,
Dáleyðslan er liðin frá, bönd virkileikans
tengd á ný.
Margir hafa komið hér og allir séð hi&
sama náttúru-undur ógleymanlegt, of sam-
sett, of hrífandi til að vera lýst með litum
eða orðum. Hver einstaklingur verður
að sjá það fyrir sig. En um leið og gestur-
inn fær þá ytri mynd, sem verður svipuð
í allra sálum, þá fær hann nokkuð annað;.
hann sér sina eigin veru.
I návist fossins mikla gleymist og grefst
hið litla í manninum; aukaatiiði sálarinn-
ar hverfa í skugga meginþáttanna. Foss-
inn skilur gest sinn og leikur lians laq,
talar hans tungu. Þetta finna allir, ei»
skáldin lýsa því best, því að þau kunna að
tala. Þar kom fyrstur Kristján, sjúkt,