Skinfaxi - 01.05.1913, Page 2

34
SKINFAXI
og lykur nú í sumum greinum allan heim-
inn í greipum sínum. Við eru farnir aS
kannast viS hana í steinolíúmálinu, og aSr-
ar vörutegundir munu fylg.ja í förin.
HaQ liver það, sömu slóS og I3anda-
sem höud festir á. ríkin eru öll önnur at-
kvæSamestu ríki nútímans, þó aS þessi
framþróun sé lengst komin í Vesturheimi.
I meir en heila öld hefir staSiS veldi stór-
iSnaSarins og vélavinnu. Hver framförin
og endurbótin hefir fylgt í annarar spor
til aS auka framleiSsluna, greiSa markaS-
inn, auka auSæfin. En þó aS þessi auS-
œfi, séu dregin saman meS félagsvinnu,
þá hefir því engu veriS skeytt. „Hafi hver
þaS sem hönd festir á“ varS kjörorS ald-
arinnar. Arangurinn er sá, aS sárfáir
einstaklingar í hverju landi sitja yfir ógnar-
auSi, en alþýSan er jafnfátæk, og hún var
meSan lítiS var framleitt. En ástandiS nú
er þeim mun verra en það var, á tímum
handavinnunnar, að auðmennirnir eru svo
voldugir, og nær engin bönd til, sem geta
hindrað þá frá að nota auðinn sem kvala-
tæki á fátæklingana. Aðfarir sameinaða
félagsins danska munu ílestum í fersku
minni um þessar mundir og má þaS þó
milt heita, eftir því sem einkunarhring-
ar eru vanir aS vera.
Léttara að safna Mergurinn málsins erþessi
fé en skifta. Samtíð okkar kann að
safna awði betur en nokkur önnur öld
undanfarin. En hún kann ekki með
auðinn að fara, svo að almenn velgengni
stafi af. Fyrst pá er menn kunna að
skifta auðnum jafn haglega, og peir
kunna að afla hans, verða verklegu
framfarirnar nokkurs virði.
ViS Islendingar erum nú á vegamótum.
Framfara öldin er að færast yfir okkur.
Við getum gert, hvort sem við viljum held-
ur: látið pcer framfarir gagna fáum
mönnum, og skaða fjöidann, eða látið
pœr lyfta upp allri þjóðinni. Hvort
heldur verður, er komiS undir því, hvort
viS beitumst fyrir að fá þær endurbætur,
sem geta skapað auSvald, eða þjóðarvald^
íslending-ar særa Vitaskuld er ekki vandi
fram draug-inn. að sjá, að við ætlum að
velja verri leiðina, þá að ofurselja þjóðina
auðvaldi, vekja upp drauginn. Menn hafa
svo lilla hugmvnd um hælluna, að enginn
Islendingur talar eða skrifar um auðfræðK
Og nokkur ástæða er til að halda, að mjög
fáir landar beri verulega skyn á þau fræði,
sem öðru frernur gætu bjargað á hættu-
stundinni.
Þær framkvæmdir sem mest er talað
um og vonast eftir hér, eru þessar:
Að logaraveiði aukist, að höfn verði
gerð í Rvík, að járnbrautir verði lagð-
ar að mun um landið, að fossa-afiið
verði notað til að reka verkvélar, að Is-
land verði ferðamannaland. í öllu þessu
er blint líkt eftir iðnaðarþjóðunum, og eng-
inn minnist á, að við eigum og getum far-
ið betur að, lært af skaða þeirra, fengið
framfarirnar sumar a. m. k. án þess að fá
alla ókostina með.
Togara- Togararekstur (botnvörpungaveiði)
veiði. er algerlega sambærilegur við stór-
framleiðslu í námugreftri eða iðnaöi. Hvort-
tveggja er mjög arövænlegt; sumir togar-
arnir íslensku hafa borgað sig á skömm-
um tíma. Til þessa atvinnureksturs þarf
mikið fjárafl, og nokkurt vinnuafl. En
stórgróðinn lendir eingöngu hjá öðrum
málsaðila, útgerðarmanninum. Hásetarnir
fá að vísu, að því er sýnist i fljótu bragði,
hærri laun en aðrir verkamenn. En þá
fyrst má þakka happið fyrir þá, þegar tal-
in verður meðalæfi þeirra. Ekkert eftirlit
er enn með því, hversu farið er með há-
setana. Tímunum saman eru lagðar á þá
hóflausar vökur og strangasta erfiði. Einn
háseta vissi eg, sem vakti í einu 80 kl.-
stundir; 50—60 er alvanalegt. Annar há-
seti sagði mér fyrir fáum dögum, að á
síuu skipi, sem annars þykir fyrirmynd„
væri vani að lofa hásetunum að sofa á
tíma í sólarhring, ef vakað væri dag eftir
dag, og 6 tíma einu sinni í viku, ef mjög lengi