Skinfaxi - 01.11.1914, Blaðsíða 2

130
SKINFAXI.
þess, hverjar freistingar eru skæðastar til
að lama karlmannskjark og andlegt sjálf-
stæði.
Fjárgræðgin er þar höfuðástæða. Nautn-
irnar vaxa og verða hæði fjölbreyttari,
almennari og kostnaðarsamari eftir því
sem timar líða. Til að geta fullnægt þeim,
þarf fé — eða það sem getur jafngilt
peningum — vináttu voldugra manna.
Sá sem er háður nautnunum og fær ekki
á móti þeim staðið, er enginn mnður.
Haun berst með straumnum. Og i viðbót
verður hann að dýrka peningana, taka þá
frá veitanda, þó þeir séu með afar kjörum,
lála að veði sál og sannfæringu til að geta
veitt sér æsandi stundargleði.
Eitthvert dapurlejirasta tákn
Yaxsuidi ... . .
nautnasýki hmanna at þessu tagi er
nautnasýki margra æsku-
manna. A siðari árum hefir tóbaksnautn
stórum útbreiðst. Neftóbak hefir orðið
tiskubarn. Hvorki fjártjónið, heilsutjónið
né óþrifin, sem tóhakinu fylgja, hafa orðið
hindrun á veginum. Sennilega vita flest-
allir þessir menn, að tóbaksnefin mörgu,
hér á landi, eru í augum vel siðaðra út-
lendinga, sem hingað konia, ein ljósasta
sönnun þess, að við séum enn þá hálf-
gerðir skrælingjar. I mörgum héruðum og
einkum í þorpunum, er Ieitun á ungri
manneskju, sem hefir heilar tennur og
aldrei fundið til tannsýki. Og þó er að
heita má ekkert auðveldara en að varð-
veita tennurnar óskemdar — ekki annað
en hirða þær eins og hreinlátnm manni
ber að gera, og forðast sætindaát. En
hvorugt er gert. Það er alt af sama hug-
leysið. Unglingarnir troða í nefið tóbaki,
og sætindum í munninn, af því dæmin
eru fyrir þeim höfð, löngun þeirra er
vakin, en kjarkurinn of veikur til að
standa móti freistingunni, og heimsku al-
menningsálili.
Þegar þessir gleðimenn eru fullorðnir,
fjölgar nautnaleiðunum. Þó skiftir hitt
meira máli, að þeir kunna ekki að láta á
móti sér; augnabliksgleðin verður að
aðaltakmarki. Slíkum mönnum er engin
þraut að beygja sig eða skifta um stefnu.
Það hefir eldri mönnum lærst prýðilega.
Hér þorir enginn, að heita má, að vera
í minnihluta, enda fylgja því ekki völd
eða fé. Á þessu hafa llokkarnir riðlast,
og stjórnarfar okkar, sem er bygt á því
að borgararnir sýni hugrekki og stefnu-
festu, er orðið að hlægilegum skrípaleik.
Og fréttablöðin sem eiga að leiða þjóð-
ina í allan sannleika, þora nú ekki lengur
að halda fram réttum áfellisdómi, uema
ef smælingi á hlut. Glögt dæmi þess er
tollsvikamálið í sumar, sem enginn rit-
stjórinn mintist á, þó að öllum landslýð
sé nú kunnugt um málavexti, af því að
alt sem á að breiða yfir, heíir lag á að
berast út. En söm var gerð hlaðaeigend-
anna fyrir því. Þeir hafa kastað rýrð á
blaðamenskuna í landinu með því að láta
ódæðið haldast uppi óátalið. Og virðingin
minkar enn meir, þegar liggur í augum
uppi að jafnvel rangfenginn auður verður
að skjaldborg um hættulegustu lögbrjót-
ana.
Þá eru skáldin sum tekin að óvirða
mátt sinn og guðlega gáfu á því að yrkja
lanylokur um dauða menn fyrir pen-
inga. Ekkert einasta dæmi er til um að
þau kvæði hafi minsta listagildi. Þvert á
móti eru þau venjulega nauða ósmekklegt
hnoð um kosti hins framliðna, og stund-
um átakanleg öfugmæli, þar sem mann-
dygð var lítil en vel borgað. Allir sannir
listamenn hafa skömm á slíku falsi og
leigulofi. En þar sem hugrekkið vantar er
ekkert aðbald. Peningarnir freista, og
göfgi listarinnar verður að lúta í lægra
haldi. En hver sem þannig notar gáfur
sínar er glataður listinni. Himinn snildar-
arinnar ér honum, úrþví, að eilífu lokaður.
Sagan segir um einn fornkonung, að
hann hafi mátt óska sér einhverrar gáfu.
Hann bað um mannvit til að geta stýrt
vel landi og þegnum. En ef nú mætti