Skinfaxi - 01.01.1915, Blaðsíða 4

4
SKINFAXI
íslensk náttúra.
Reyniviðarhríslan.
„Hjallinn“ er geysimikill stallur undir
Jörundarfelli, hæsta tindinum á Vatnsdals-
fjalli. Að ofan er hann grösugur og
ágætt beitiland, en hlíðin fram að sveitinni
er frámunalega hrikaleg. Efst gengur
hamraveggur með endilangri brúninni, ur-
inn af veðrum og vatni. Bjargstuðlarnir
eru margsprengdir og súlnabrot standa laus
á þrepunum. Fyrir neðan hamrana tekur
við snarbrött blágrýtisurð, sem gengur nið-
ur á jafnsléttu.
Margt er einkennilegt í Hjallanum. En
tvent er mér minnisstæðast þaðan : fossinn
og hríslan.
Um miðjan Hjallann er lægð i brúnina
og kleltarnir ganga þar í boga nærri því
niður á jafnsléttu, mörg hundruð fet á hæð.
Þeir mynda þar fagra og reglulega borg,
sem er eins og sköpuð fyrir foss. Svona
borg hlýtur allar ár að dreyma um að hitta
á leið sinni, Félli stórá þarna fram af
hrúninni, væri það fegursti foss á íslandi.
En niður í þessa konunglegu fossborg
fellur ekki fljót, heldur dálítill lækur. Og
„fossinum" er varla nafnið gefandi. Nokkra
tugi feta niður fyrir brúnina sést hvítleit
buna — svo er allur fossinn orðinn að
úða, sem gerir dökka skellu á hamrana.
Lækurinn ætlar sér ekki af. Honum er
það langt um megn að mynda svona há-
an foss. Viljinn er ótakmarkaður, kraft-
ana brestur.
Uppi á Hjallanum er hann venjulegur,
glaðlyndur fjallalækur, sem veltir sér milli
lyngbakkanna og hoppar yfir steinana.
Og niðri á hömrunum þéttist úðinn og
verður aftur að læk, sem rennur hægt og
gætilega niður balann fyrir neðan og fýn-
ist í flóanum. Hversdagslíf alt saman,
nema þetta æfintýri á mótum æsku og elli,
þegar hann ætlaði að mynda fossinn.
Hjallalækurinn segir margra sögu. Það
er oftast sorgarsaga, en bjarmi æfintýris-
ins er yfir henni. I æfintýrunum er leik-
ið fyrir opnum tjöldum. Sigrarnir eru
stórir og fljótunnir, og ósigrarnir eru líka
yrkisefni. I lífinu fer mest af baráttunni
fram að tjaldabaki. Ósigrarnir eru smáir,
en þeir draga sig saman. Sigrarnir eru
að fá að halda áfram að berjast. Reyni-
viðarhríslan segir dálítið af þessari sögu.
Sunnarlega í hjallanum blikar dálítill
grænn blettur uppi í urðinni, ofar en mið-
hlíðis. Það er reyniviðarhrísla, eina skóg-
arhríslan, sem eg hefi séð í Húnavatns-
sýslunni.
Hún hefir ekki orðið svona langlíf af
því að malarrifið, sem hún vex í, sé svo
góður jarðvegur. En urðin er í kring, ill-
fær mönnum og skepnum, egghvassar blá-
grýtishellur, sem syngur í, þegar slegið er
á þær. Malarrifið er griðastaður.
í fornöld var Hjallinn að ofan allur
skógi vaxinn, eins og sjá má í Vatnsdælu.
Þessum skógi hafa nú menn og sauðfé
gjöreytt. En áður en svo langt var kom-
ið hefir frjóið til hrfslunnar borist niður
fyrir hamrana — guð má vita fyrir hvað
mörgum öldum.
En baráttulaust hefir lífið þarna í urð-
inni ekki verið. Við og við hafa auðvitað
prílnar kindur komist upp að hríslunni,
nagað at henni brumin og kipþ, úr vext-
inum. En verstu óvinirnir hafa verið snjór-
inn og leysingarnar. Snjórinn hefir víst
brotið marga greinina og legið þungt á
stofninum sjálfum. Og í leysingunum á
vorin verður mölin að leðju, sem sígur
niður og reynir að grafa hrísluna, Þó eru
áraskifti að þessu. Sum vorin er hríslan
svo lág og beygjuleg, að henni er varla
ætlandi lif. En næsta sumar er hún aftur
orðin hærri og þéttari og nýir angar eru
sprottnir fram í stað greinanna, sem snjór-
inn sligaði og leirinn gróf.
Hamarinn fyrir ofan er harður, og sýn-
ist óvinnandi. En það sem vatn og frost
einu sinni hafa sprengt og núið, grær aldrei