Mánudagsblaðið - 17.07.1967, Blaðsíða 3

Mánudagnr 17. Júlí 1967
Mánudagsbiaðið
3
Kemur út á mánudögum. VerS kr. 10.00 I lausasölu. Áskrifenda-
gjald kr. 325,00. Sími ritstjómar: 13496 og 13975.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Aguar Bogason.
Auglýsingasími 13496. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
Þegnskylduvinnan og æskan
Það mun tómt mál um að tala, að .hér á íslandi
verði komið á þegnskylduvinnu. IJm þessa hugmynd
heíur verið rætt í blöðum og víðar um áratugi en
málið hefur hlotið lélegar undirtektir og almennt
áhugaleysi almennings.
Sennilega mun það til of mikils mælzt, að hver
heilbrigður íslendingur fórni einhverri stund úr lífi
sínu, nokkrum mánuðum eða jafnvel heilu ári, við
störf í þágu alþjóðar, störf, sem eru í senn lífsnauð-
synleg fyrir velsæld þjóðarinnar og jafnframt dá-
lítil lausn á atvinnuvandræðum, sem hljóta að
skapast nú, þegar þjóðin er loksins að finna, að
umheimurinn skuldar henni ekki neitt og hún hlýt-
ur að hlýða sömu lögmálum í fjármálum og aðrar
þjóðir.
Erlendar þjóðir telja það hvorki fóm né þrældóm
þótt ungir menn, á friðar- og jafnt á stríðstímum
séu kallaðir upp og látnir þjóna landi sínu. Þeir em
æfðir í herþjónustu til að vera tilbúnir til landvama
— og sumstaðar til landvinninga — og engin telur
það sérstaka fórn, þótt æskumaður sé drepinn í þágu
lands síns.
Máske sem betur fer erum við svo smáir og mátt-
láusir, að um herþjónustu er vart að tala,
enda er þjóðin friðsöm að eðlisfari, og hefur and-
s'tyggð á hemaði, nema ef vera skyldi þeirri hlið
hans, sem valdið hefur þáttaskilum í lífsafkomu
okkar. Hitt er allt annað, að það er einstæður aum-
ingjaskapur af okkar hálfu, að hér skuli aldrei hafa
verið til þegnskylduvinna hversu illa, sem á hefur
staðið í atvinnumálum þjóðarinnar eða heldur
hversu mikil þörf hefur verið að hrinda ein-
hverju nauðsynjamálinu í framkvæmd.
Fyrir nokkrum misserum keyrði þó um þverbak
begar nokkrir þingmenn komu á lögum um það, að
banna unglingum undir 16 ára aldri að taka hendi
til nokkurs og töldu barnaþrælkun ef út af yrði
brugðið. Var einsætt, að flutningsmenn þessarar
tillögu höfðu í senn engan skilning á mannlegu eðli
né heldur vott af viti um þau verðmæti, sem vinna
skapar í hugum unglinga.
Nú er svo komið, að unglingar í þúsundatali
ganga hér um atvinnulausir og atvinnuskorts er
farið að verða mjög víða vart úti um landið. Ekkert
hefur enn verið gert til að koma á stofn einhverju
'ormi af úrlausn hvorki af hálfu borgarinnar né
ríkisins, og hefur víða skapazt vandræðaástand.
Ef sá háttur yrði hafður á, að unglingar á viss-
um aldi yrðu skikkaðir til að vinna fyrir föður-
land sitt einhvern vissan tíma af æfinni myndi þjóð-
in í heild ekki aðeins gott upp skera heldur og
unglingarnir sjálfir.
Það má teljast helvíti hart í þjóðfélagi, sem bein-
línis heldur borgurum sínum uppi á styrkjum og
allskyns fríðindum, fríu námi, læknishjálp, og ná-
lega hverskyns öðrum þörfum skuli verða ofviða
að krefja þá um að fórna smáu timabili úr ævi sinni
við að sinna þeim þúsundum verkefna sem enn eru
óleyst vegna sofandaháttar og brjálæðislegra lifnað-
arhátta allt frá styrjaldarárunum. Ef nokkuð er að-
kallandi nú, þá er það sú nauðsyn að ^eina starfs-
kröftum æskunnar, skólafólksins, inn á þessa braut,
láta hana vinna í bágu alþjóðar. Við erum alltaf að
skoða okkur sem einhverja fyrirmynd. Nú er tæki-
færið að sýna, að við getum veitt öðrum fyrirmynd
í verki.
KAKALI SKRIFAR:
I hreinskilni sagt
Hestamamnamót og aðkomuskríll — Hestamenn til sóma — Óþolandi
ásókn — Sér tjaldstæði fyrir hestafólkið — Óorðið leggst á sak-
lausa — Mót notuð sem drykkjuafsökun — Hörmungarástand hjá
12-20 ára unglingum.
Hestemeim, hestemannairwit,
þannig hljóma blöðin og mynd-
irnar sýna káta menn og kon-
ur á gaeðingum símim. Al!t
þetta tal „sætter Mod paa
tanden“ sw> ég brá mér beina
leið austur á Hellu, þar sem
haldið var svokaMað fjórð-
ungsmót hestamanna, geysi-
fjölmennt mót, þar sem hesta-
menn úr öllum landshlutum
mættu, þó eins og S'killjanlegt
er, aðaMega frá Suðurlandi.
Kunnugur tjéði mér, að á
hestamanmamóti, til þess að
komast i snertingu við knapa
og knöpur, þá væri happa-
drýgst að klæðast reiðfötum,
stígvélum og hatti hörðum. Og
eftir að hofa komizt f þessa
múnderinigu, þá tök ég hvorki
hnakk minn né hest, heldur
sníkti far hjá kunningja og
ók austur, tjaldaði og taiaði
með mifclum spekingssvip, en
minni spefci, um heste, vöxt,
gang, höfuðburð og annað,
sem hlustað var á kurteislega
en efcki beint af bjartsýni.
Hestamenn eru, almennt a-
kaflega félagslyndir menn,
glaðviaerir, fylgja vel máls-
haettinum að vera ákafamenn
til hesta og tovenna, — þó
mest í huganum, að ég hygg
— hjálpfúsir og samhentir á
ferðalögum, og ekki fjarhuga,
því að fá sér einn dramm,
þegar áð er, þótt om drykfcju-
skap sé ekki að ræða, nema
undantetoningar.
Vestenvert við Heilubrú
gat að Mte ákaftega marglita
tjaldtoorg, sem jókst með
klukkutíma hverjum. Hesta-
menn höfðu komið fyrst í
tjaldsteð vegna þátttnku f
mótinu, en síðan komu ýmsir
áhugamenn, bæði úr sveit-
inni og víðar að, sem skutu
upp tjöJdum og undirbjuggu
hressandi helgarhviid. 1 kjöl-
farið fylgdi nú sá hópur sem
minnst erindi á á sifk mót,
unglingalýður úr Reykjavík,
sem orðinn er hreinasta
plága með tjöld sín og pinkla,
þrjótandi brennivin, og er al-
mennt einhver hvimieiðasti
faraldur, sem hugsast gefcurog
er tilefni þessa pistils,
Upp úr hódegi á laugardag,
1 öskrandi rigningu, tóku bíil-
ar að streyma að Heiiu og
um eftirmiðdaginn kom rúta
eftir rútu fuliar af krökkum
fró 12 ára til tvítugs. Þessi
„börn" vedtust út úr rútunum,
tjölduðu og hófu síðan þá
drykkju og skrilslæti, sem
minnti einna hellzt á bandóð-
an skríl. Ungir piltar klædd-
ir afkánaflíkum, stelpur, feimn.
ar og uppburðalausar í heima-
högum slepptu nú fram af sér
beielinu, en hugðust nýta hið
fágæta, nýfengna frelsi. Og
þar stóð ekki á. Þófct rigning-
in væri mikil létti ekki óp-
um og öskrum þessa lýðs
mílli tjailda, einstaka slags-
mál og svo sóðaiegur kjaffcur
á krökkunum að jafnvel gaml-
ir togarajaxlar roðnuðu og
þá ekki síður almennir leigu-
bilstjórar. 1 öMu þessu tóku
þó steípumar strákunum fram
í fclámi og viðbjóði. Þær slög-
uðu mffli tjaldanna, buðu blíðu
si'na með þeirri atvinnu-
mennsku, sem jafnvel Her-
bertsstrasse-dömumar i Ham-
borg gætu lært mikið af. Og
hvergi var dregið úr, þótti
fýndið og sjálfSagt að katla
hvem hlut sfnu nafni, þótt
allmennar umgengnisvenjur
banni slíkt. Þar lítoa gengu
stelpumar langt fram úrpilt-
untrm.
Um strákana er það að
segja, að þeir sýsluðu aðallega
í að sýna vöðva, kyrja söngva
um hæfni sína í ástarleikjum
og gortuðu almennt af afrek-
um, sem telja má vafasamt að
þeir hafi nokkru sinni unnið.
Látum það nú vera. Bn vissu-
lega bar mest á drykkjunni
þeirra, þessum tidgangslausa
drykfcjuskap, sem einungis
endar í dauða og almenmum
óstyrfc, því þegar um eftir-
miðdaginn var farið að bera
su>m ,,karimennin“ í tjöld, en
aðrir láu hundlblautir á opnu
svæðinu. Undir kvöld va-nnst
þó nókkur friður, ekki vegna
þess, að ungiingarnir skipuð-
ust við fortölur lögreglu- og
gæzlumanna. Nei, síður en
svo. Það var dansleikur á
staðnum og fyrir dansinum
létou eflaust einh.verjir síð-
hærðir öskurapar, sem í dag,
eru fulltrúar æsku menning-
arinnar. — Þetta var aðeins
hlé á undan storminum.
Að dansileik loknum steul-
uðust unglingamir hundruð-
um saman aftur I tjaldborg-
ina og nú hófst djöfulgangur-
inn. Slagsmál, óp, öskur og
aNmennur djöfuilmóður óx um
helming, upp var stytt og
bærilegt veður. Hestamenn
höfðu f upphafi tja-ldað yzt á
svæðinu, slegið einskonar hring
um svæðið, en mikil auð opna
var í miðið. Og þessa opnu
höfðu unglingarnir nú fyllt.
Ég og kunningi minn, mikill
hestamaður í nágrannasveit
Reykjavífcur, ákváðum aðvaka
og skoða, og ferðallag okkar
u-m svæðið sýndi og færði
heim sanninn um það, að
sjálft hestefólkið á ekki frek-
ar söfc á svona framkomu en
Islendingar á arabadeilunni.
Sá mun vera háttur hesta-
manna, að lokinni reið þegar
gengið er ftá hestum, að slá
saman í hópa, skóla ogsyngja
eða dansa ef næst í „nikfcu"
Og þama mitt f djöfuOmóði
unglinganna höfðu nokkrir
hestamenn og konur, auð-
þekktar á reiðfötunum, slegið
upp í dans og söng, þvi náðst
hafði í hljóðfæralei-kara. Stakk
þetta mjög í stúf við umhverf-
ið, en unglingarnir létu þetta
fólk mesf afskiptalaust. I
broddi fylkingar voru þetokt-
ir karakterar héðan úr
Reykjavík, heldri manna syn-
ir, slæpingjar, sem til skrauts
höfðu í slagtogi með sér ýms
stelpuræksni, sem héldu í ‘al-
vöru, að þær væru í kynnum
við betna fólk. Skrípa-lætin og
orðbragðið, öskrin og lætin
stóðu til morguns, svo vart
máttu hestemenn safa. Það
var heilzt í skjóli tjalda Páks-
manna, að noktour ró fékkst,
svo í tjaldbúðum Mosfellinga,
en þar var sá ljóður á að
lýðurinn lagði niður girðingu
og þarna myndaðist einskonar
aðalsamkomuæð við Hellu, og
sífellt unglinganép þar á milli.
Nú skildu menn ætla, að
friður kæmist á að morgni.
En þvi var ekki að heilsa
fyrr en framundir hádegi, því
þó var almennur skrílskapur
kratokanna hafinn að nýju.
Hestemenn sOuppu þó vel. því
afchafnir voru á skeiðvellinum,
sem hestamenn skoðuðu og
nokkuð fró tjaldbúðunum.
Unglingar ráfuðu um svæðið,
dretokandi, snikjandi sjússa,
jafnvel bjóðandi a-tlt að 1400
krónur fyrir bren-nivínsflöak-
una. Sami leikurín-n endurtók
sig næsitu nótt og óþarfi að
lýsa því frekar.
En á eitt verður að benda.
Það er með öllu óþolandi, að
svona framkoma endurtaki
stg ár eftir ár. í fyrsta lagi
spillir þessi sfcríil ölium friAi.
Ekki er um gróða að ræða
nema fyrir ,-sjoppur“ sem selja
pylsur, kaldan mat, gos o.s.frv.
því fáir ef nokkrir keyptu sig
inn á kappreiðamar og önn-
ur atrjði mótsins. í þriðja
lagi kemur þessi lýður óverð-
skuiduðu óorði á mót hesta-
manna, því vitanlega segja
þessir fávitar þegar heim kem-
ur að þeir hafi verið á hesta-
mannamóti — „voða fyllerí‘‘
og sökin skellur á saklausum.
Persónulega er mér sama um
hvaða leið þessir unglingar
kjósa til að fara til helvítis.
En ég vildi mælast til, að fé-
lög hestamanna myndu í fram-
tíðinni ákveða sín tjaldstæði
á svona mótum og þar verði
engum hleypt inn nema hesta-
mönnum með tjöld sín. Þetta
er of góður félagsskapur til
þess að ölóður skríll sé látinn
vaða þar uppi og spilla
skemmtun manna. Ef nauðsyn
er að hafa einhver böll til að
trekkja að> þá má velja lýðn-
um svæði annarsstaðar ogláta
hann ólmast þar að vild
sinni og lögreglunnar. Fyrst
minnzt er á lögreglu, þá var
aðdáanlegt hversu ljúfmann-
lega lögregluþjónunum tókst
að lempa þennan skríi. Lög-
reglan tók léttilega en ákveð-
ið á ofstopamönnunum,skipti
ekki skapi né fautaðist enda
myndi slikt hafa valdið al-
mennri uppreisn meðal rumpu-
lýðsins.
Um mótið í heild verður
þetta sagt. Gestgjafamir stóðu
sig með afbrígðum vel. Skeið-
völlurinn afbragð, hagar góð*
ir, girðingar og annað sem
a» hrossunum laut. Verði al-
mennt var stillt mjög í
hóf — og hræódýrt ef miðað
er við Hólahneykslið I fyrra
— fyrirgreiðsla öli með ágæt-
nm. Að vísu klikkaði veðrið,
en við Islendingar erumslíku
vanir og sjálft mótið fór prýði-
lega fram. Aðeins þessi skríll
á tjaldsvæðinu settl sinn
venjulega óþverrablett á heild-
ina, en algjörlega hestafólk-
inu óviðkomandi. Hér heffur
stundum verið harðlega ritað
um framkomu einstakra hesta-
manna á vegum kringum
Reykjavik. Slik skrif eruþess-
um óviðkomandi.
Fellibylur skrilsins gekkyf-
ir á sunnudagsnótt þegar
dansleik var lokið. Það var
ritjulegur lýður, stelpur skitn-
ar, strákar stúmir og rifnir
sem tóku saman pjönkur sín-
ar og tjöld og héldu hcimlcið-
is. Lengst sátu 12—14 ára
börnin, smávaxin, þunn á
vanga og veimiltítuieg. Horf-
in var mannsvipur kvöldsins
áður. Nú voru þetta bara böm
— að bera sig mannalega cn
gátu ekki. Friður var kominn
á, tjaldsviðið Ieit út eins og
vígvöllur, nagaðir kindarhaus-
ar, brotnar flöskur, staflar af
óbrotnum vinflöskum hér og
þar, rifin klæði og allskyns
msl. En það var ró. Hesta-
menn og tjöld þeirra stóðu
eftir. Næsta dag áttu flokk-
arnir og félögin að ríða heim.
Og nú Iét náttúran ekki á
sér standa og lýsti velþóknun
sinni yfir hestafólkinu. Sól
skcin I heiði er hóparnir riðu
með nokkm millibili úr girð-
ingunum á Hellu. Framreiðar-
menn fyrstir, iausir hestar á
eftir og rekstrarmenn f iok-
in, undir stjórn hinna ým«u
rekstrarstjóra, tii helmkynna
austur, vestur og norður.
Fjórðungsmótinu er iokið.