Mánudagsblaðið - 24.07.1967, Qupperneq 3

Mánudagur 24. júlí 19G7
Mánudagsblaðið
3
Kemur út á mánudögum. Verð kr. 10.00 1 lausasölu. Askrifenda-
gjald kr. 325,00. Sími ritstjórnar: 13496 og 13975.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Auglýsingasími 13496. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
Ólikt höfðust þeir að
Hingað kom í vikunni finnskt skólaskip í kurt-
eisisheimsókn og mun það vera í fyrsta skipti, að
við fáum slíka heimsókn. Heimsókn Finnanna var
Reykvíkingum ánægjuleg. Finnar eru í mörgu líkir
íslendingum, og eina af svokölluðum „skandinav-
ísku þjóðum”, sem við höfum ekki illt af að segja,
ef frá eru dregnir Danir síðari áratugi.
Það er mikill munur á kurteisisheimsóknum. Nú
fyrir skömmu réðist hingað óður sænskur sjóliða-
skríll, hagaði sér líkt og sigurvegari í hernaði,
gekk um götur æpandi og veinandi, eins og vant er
með Svíann, þegar hann sleppur úr heimaprísund-
inni, varð dauðadrukkinn. Máske hefði mátt fyrir-
gefa hinum almenna Svía þá hegðun er hann sýndi
hér. Við þekkjum þá, ekki sízt þegar landar þeirra
úr Búrfellsvirkjun komust hingað til Reykjavíkur
til „skemmtanahalds". Það er furðulegt, að Svíarnir
í „kurteisisheimsókninni" voru sjóliðar og fulltrúar
konungs síns og þjóðarinnar, en það virtist engu
máli skipta þessa norrænu heiðursmenn.
Það er því mun ánægjulegra að geta tekið við
Finnum hingað eins og bezt ber að taka gestum.
Þetta er yfirlætislaus þjóð, sem hefur virðingu alls
heimsins fyrir þrautsegju, dugnað, föðurlandsást, og
það sem sjaldgæft er, algjörlega hreinan skjöld í
alþjóðaviðskiptum og þó hefur þessi smáa þjóð orð-
ið að greiða meira í skaðabætur en nokkur þjóð
önnur og greitt allt skilvíslega af hendi. Finnum er
jafnan við brugðið þegar rætt er um skilvísi á al-
þjóðlegan mælikvarða. Það er öllum Islendingum
sönn ánægja þegar slíkir heiðursmenn koma í
heimsókn.
Hræðslan við erlent fjármagn
Morgunblaðið er loks farið að ræða það af skyn-
semi að tími er til kominn að hætta að taka mark
á jarmi stjórnarandstöðunnar um hættuna við erlent
fjármagn. Erlent fjármagn, ef skynsamlega er um
hnútana búið, er ekki aðeins blessun, heldur sár
nauðsyn fámennri þjóð- Andstæðingar erlends fjár-
magns tifa á því í sífellu hversu til tókst í svoköll-
uðum bananaríkjum S-Ameríku. Aðstæður þar eru og
voru allt aðrar. Spilling stjórnmálamanna þar er
einstæð og afstaða landflótta stjórnmálamanna í
ríkjunum þar, sem annaðhvort er steypt af stóli eða
landflótta á annan hátt, furðuleg. Suður-Ameríku
ríkjayfirvöldin veita slíkum flóttamönnum með
fullar hendur fjár, grið í hverju landi fyrir sig og
skilja vel afstöðu hvers annars. I þessum löndum
ríkir ofsaleg örbirgð annarsvegar og óhemju auður
hinsvegar í fárra höndum-
Á fslendi skiptir allt öðru máli. Um spillingu er
ekki að ræða að marki og útilokað er fyrir einstaka
aðila að sölsa undir sig fé. En sú staðreynd blasir
við allsstaðar í heiminum, jafnvel í austantjalds-
löndunum, að erlent fjármagn er oft nauðsynlegt
og leysir ýmsan vanda, þar sem hvorki lánsfé né
aðstoð duga til. Það er því algjörlega út í bláinn
að anza óábyrgu hjali stjórnarandstöðunnar um þá
hættu, sem af erlendu fé stafar, ef haft er í huga,
að búa svo um hnútanna að allir njóti góðs af og
réttur fslands verði hvergi fyrir borð borinn.
KAKALI SKRIFAR:
I hreinskilni sagt
Myndarlegt og glæsilegt fólk — Að'leysa ur læðingi — Nautnasjúkt
og nýríkt — Vinnubann. barnaþrælkun — Abyrgð þingsins — Stóriðja
— Lausn eða aukinn vandi — Útrásin óhjákvæmileg — Hvert er stefnt
— Ný verkefni — Til yfirvalda. —
Eg hefi, þessa sólardaga,
verið að ganga um götur og
torg og virt fyrir mér fólkið,
einkum unga fólkið, stúlkur
og pilta. íslenzka æskan er
vel alin, sælleg og einkar
„frjálsmannleg", ef miðað er
við hversu hún var fyrir ald-
arfjórðungi. Satt bezt sagt,
þá var íslenzk æska fyrir 25
árum heldur uppburðarlítil,
feimin og fór jafnan hjá sér,
enda var allt annað andrúms-
loft í þjóðfélaginu áður en
hln mikla herför hófst 1939,
sem siðar leiddi bölvun yfir
alla Evrópu nema ísland,
sem loksins hófst upp úr ves-
aldómi eftir aldagamlar þreng
ingar, vandræði og kúgun.
Það er skrítið hvernig of-
urlítil peningaráð geta gjör-
samlega breytt hugsun, fram-
komu og persónuleika al-
mennt hjá heilli þjóð. Sá upp
burðarlitli verður upplitsdjarf
ur, sá hlédrægi verður áburð-
armaður í klæðum og allri
hegðan, feimna stúlkan vérð
ur hávær, tilhaldssöm, og
vinnufólk allt fyllist sjálf-
stæði og uppsteit gagnvart
yfirboðurum sínum. Þetta er
víða kallað lýðræði, en sumir
kalla þetta frelsi úr hand-
jámum hinna auðugu — enn
aðrir segja þetta aðeins inni-
birgða ósvífni, sem út brjót-
ist í sambandi við óeðlilegan
og illa fenginn auð í hendur
hinna óverðskulduðu. Lubb-
inn hrópar kommúnismi og
fagnar, kratinn dásamar al-
sæluþ j óðskipulagið.
Þegar við göngum um göt-
urnar í sólskininu í síðustu
viku var ekki laust við að
nokkur öfund vaknaði í
garð hinnar áhyggjulausu en
atvinnulausu æsku, sem spíg-
sporaði um göturnar í alla-
vega litum glitklæðum, sum
afkáraleg önnur falleg og
björt. En þrátt fyrir alltþetta
áhyggjuleysi gætti einhvers ó
eðlilegs svips í andliti þessa
fólks. Að mæla göturnar og
hanga yfir kók eða ís er gott
nokk, en jafnvel æska, sem
bannað er að taka hendi til
nokkurs, verður leið eða hlýt-
ur að verða leið á því, að
hafa ekkert fyrir stafni.
Hvert mannsbarn, nema óeðli
legar undantekningar, þarf
að hafa eitthvað „hobby“ ef
ekki fæst vinna og mann-
skepnan, þrátt fyrir öflugar
fullyrðingar, til hins gagn-
stæða, þarf einhverja útrás.
Útrásarleysið lætur ekki að
sér hæða og fyrst við bönnum
þessu sællega, heilbrigða og
kraftmikla fólki, að vinna, þá
finnur það eitthvað annað til
dundurs og afþreyingar og
hér, að ég hygg, kemur dá-
lítil skýring á þvi fyrirbrigði,
sem allir formæla en enginn
gerir minnstu tilraun til að
skýra eða bæta.
Hin æðisgengna útrás ung-
linganna um helgar i sveit-
ir, á samkomur eða sumar-
dvalarstaði er hörmulegt
þjóðarfyrirbæri. Að vísu fást
sambærileg dæmi í alsælurík-
inu Svíþjóð, en jafnvel sú sam
kunda, Svíar, ganga ekki eins
langt og við, og þá ekki nema
í sárafá skipti í samanburði.
Útrásin þar er meiri þegar
komið er út fyrir landstein-
ana, því jafnvel krataandinn
í því landi, verðurað lúta
fyrir eindæma snobbi og
sýndarmennsku í daglegri
umgengni heima fyrir.
Við hérna búum við alveg
sérstök skilyrði. Fátækt-
in og aumingjaskapurinn hef
ur mótað eldri kynslóðir, ný-
fenginn auður samfara alls-
kyns pleibeiskum liðnaðar-
háttum, sem fjöldinn trúir að
„sé fínt“ hefur gert æskuna
í dag að hálfgildings villidýr-
um, aðhaldslausum ogilla sið-
uðum, án aga og ábyrgðar
Flest þetta fólk er „önnur
kynslóð" frá auðflóðinu 1940,
böm fólks, sem man vel ör-
byrgð og lætur nú sjálft sig
og böm njóta þess, að pen-
ingar em í vasa og matur í
maga. Það er alls ekki
vítavert, að fólk njóti
nýfengins auðs, borði bet-
ur, skemmti sér meira og
njóti þeirra lífsgæða, sem
þjóðfélagið býður upp á. Við
því er ekkert að segja, og
samgleðjast allir því, að þess
ir möguleikar em fyrir hendi.
En of langt má ganga og of-
gert er nú viða, svo ofgert,
að þjóðinni stafar hætta af.
Foreldrar, jafnvel við góð
efni, sem senda 12 ára
krakka, stelpur og stráka í
sjálfstæðar útilegur, vita
vart hvað þeir gera, ekki að-
eins sjálfum sér heldur böm-
um sínum. Sveitaböllin eru
gróðurstía allskyns lifnaðar
hátta, sem ekki þykja heppi-
legir til fordæmis 12 ára böra
um né 18 ára unglingum.
Ýmis mót eru nú í vandræð-
um vegna ásóknar þessara
hópa, allt 12—20 ára ungling-
ar, sem Alþingi hefur bannað
að vinna. Þessir energisku,
en atvinnulausu hópar, þús-
undir, eigra nú um götur, en
verða snaróðir um helgar og
flykkjast út í náttúruna til
athafna, sem vekja myndu
viðbjóð allra þeirra, sem
kynntu sér málavöxtu, hegð-
an og útveg allan, sem er að-
alþáttur þessara helgaferða.
(Hér er hvorki átt við skáta-
ferðir né ferðalög bindindis-
manna og aðrar hlistæðar
mótsferðir, sem sagðar eru
til sóma).
Miðaldra foreldrar eiga nú
i stríði við unglinga, sem í
rauninni em að leysast úr
læðingi. Svo hörmulega sem
öll aðstaða var fyrir striðið
hjá almenningi, er hún, í viss
u mskilningi, síður en svo
betri nú, nema ef metið er í
mat og drykk, klæðum og
þeim veraldlegu gæðum, sem
eru eins ákjósanleg og þau
em hættuleg ef ekki er skyn
samlega að farið.
Hér á landi er stritazt við
að koma á velferðarskipulagi,
sem er Iangtum ofar öllum
fjárhagslegum skilningi beztu
fjármálamanna, sem skyn
bera á þjóðfélagsrekstur í
heild. Ábyrgð er komið af
einstaklingnum, en í stað
þess komið upp þvílíku trygg
ingarkerfi, að vitað er fyrir-
fram, að ekkert er framund-
an nema almenn stöðnun I
fjármálum og vandræði al-
menn. Svíar, fordæmið, em
nú komnir í þrot eða sem
næst að þrotum enda hafa
þeir keyrt þjóðfélag sitt, ekki
aðeins á óeðlilegan hátt frá
sjónarmiði fjármála heldur
svo yfirkeyrt styrkjakerfi sitt,
að fjárhagur ríkisins er í
rauninni allur rekinn á fölsk-
um forsendum, sem þeir
þurfa innan skamms að gera
upp. Danmörk er að komast
í fjárhagsvandræði og orðið
óskiljanlegt hvemig þjóðfé-
lagið er rekið þar. Fyrr eða
seinna, og þó fyrr en seinna,
kemur að þvi, að bæði þessi
lönd verða að gripa í taum-
ana og takmarka við sig og
sína. Það vita allir,
að það er ólikt létt
ara að koma af stað háum
lifnaðarháttum, á fölskum for
sendum, en að kippa í taum-
ana hjá þjóð, sem orðin er
sællífinu vön. Hvorki íslend-
ingar né Skandinavar yfir-
leitt hafa skapgerð brezkra
aristokratsins, að leigja hall-
ir sínar og flytja i íbúðir bíl-
stjóra sinna eða kofa landset-
anna, eins og komið er fyrir
þeim ágæta klassa þar.
Það getur orðið i senn ær-
ið Iærdómsríkt að sjá hversu
sumt okkar fólk bregzt við
þegar ólin þrengist og tak-
markanir, óhjákvæmilegar,
ríða yfir. Við þurfum ekki
annað en að missa af strætis-
vagninum í sildinni, eitt ár,
svo ekki sé talað um tvö, þá
eru vandræðin riðin í garð
og ekki um undankomn að
ræða. Þó má þakka ríkis-
stjóminni, að hún hefur séð
fram á þennan möguleika og
komið af stað undirbúningi
að stóriðju, verk, sem þótt
allt annað verði henni van-
þakkað, mun halda nafni
hennar á lofti. Þar er sá mót
leikur, sem merkilegastur er
og sennilega sá hinn sami,
sem eftir á að halda því jafn
vægi í fjármálum okkar, sem
þjóðinni er lífsnauðsyn.
En þótt víða séu möguleik-
ar og sumir góðir og aðrir
verri, þá er það, þegar á allt
er litið, æskan, sem að öllu
jöfnu fer verst út úr því ef
eitthvað alvarlegt bjátar á.
Það er gott nokk að mennta,
telja það höfuðnauðsyn heil
brigðs þjóðfélags. En mennt-
un er síður en svo einhlít og
bókvitið ekki étið, ef sá hlnn
sami er öllu óvanur nema
bókinni og því einu vanur að
þjóðfélagið styrki hann, fylgi
honum frá vöggu til grafar —
áhyggjulaust. Hver maður
verður að þola sinn andiyr
ella verður hann einskisvirði
hversu vel sem hann er
menntaður og hversu vel sem
hann er styrktur. Ríkið og
yfirvöldin almennt, ekki sízt
alþingi, hefur ekki litla á-
byrgð, þegar það neitar þessu
likamlega þroskaða fólki að
vinna, lætur liggja við ábyrgð
ef út af er brugðið. Þessir
vvamhald á 5. síðu.
*
<