Mánudagsblaðið - 03.07.1972, Blaðsíða 5

Mánudagur 3. júlí 1972
Mánudagsblaðið
5
I
ii
Övinsælar athugasemdir:
„Nú, eftir að lýðræðið hefir læst kjafti og klóm í menntamála-
kerfið, getur hver sem er flett síðu eftir síðu, bindi eftir bindi,
af prentsmiðjuafurðum skóiaskriffinna frjálslyndisins, þar sem
viðhorf þess til andlegra hollustuhátta birtast í fullum skrúða,
án þess að rekast á meira en svipmyndir af uppeldismála-
stoðum vestrænnar menningar.“
*
I
l
!
Endurskólun kennara og presta þolir enga bið —
Frjálslyndi skaðar æskuna ekki minna en brennivín!

s
„Aldrei hefur súðalegri samkoma, kennd við þjóðhátíð, verið
baldin en sá þáttur hátíðahaldanna 17. júní, er fram fór í
miðborg Reykjavíkur að kvöldi þjóðhátíðardagsins. I nístandi
nepjunni óðu svínfullir unglingar, ekki komnir af barnsaldri,
fram og aftur, veifandi brennivínsflöskum af öllum gerðum,
organdi og hvínandi, þuklandi hitt kynið, og fleygjandi flösk-
um í allar áttir, jafnóðum og þœr tæmdust." — TIMINN
(fréttapistill ÓV., OÓ., JH.), þriðjudaginn 20. Júní 1972.
!
\
\
\
\
!
!
!
Ofi
Gleymskan — líf-
trygging lýðræðis
Jafnvel hin hugsunarsnauð-
ustu frjálslyndisflón geta
rumskað sem snöggvast, en þó
því aðeins, að afleiðingarnar af
þeirra eigin verkum taki út yf-
ir allan þjófabálk, hrópi til
himins. Venjuleg viðbrögð
verða óp og hróp, æmt og
skræmt — að afleiðingunum
eingöngu. Um orsakir er aldrei
fengizt, ekki einu sinni um
þær spurt. Síkar vangaveltur,
gætu enda reynzt varhuga-
verðar þar eð hjá því gæti
n^jyp^p farið, að sá grunur
gripi óþægilega fljótt um sig,
að orsök allra meiriháttar þjóð-
félagsmeinsemda væri ein og
hin sama.
Framtíð lýðrasðisins væri
stefnt í voða.
Lýðræðisveran stígur því á
benzíngjafann á ný, heldur á-
fram með vaxandi hraða
hugsar það sama og ætíð áður
F.kki neitt.
Hin árlega 17. Júní-skrílöld
gleymist venjulega að mestu
innan viku til 10 daga. Hún er
heldur ekki annað en eitt dæmi
af nær óteljandi um upplausn-
ar- og úrkynjunarástand
mennta- og uppeldismálakerfis
okkar, sem eftirtektarsamir at-
hugendur hafa séð fyrir um
Iangan tíma, en hefir nú orð-
ið svo augljóst, að m. a. s. hin
þingfjármögnuðu dagblöð, með-
orsök ófremdarinnar, treysta
sér ekki lengur til þess að
þegja það í hel með öllu. Flestir
aðrir en blekiðjudraugar menn-
ingar- og menntamálaauðvalds-
ins, þings og þjóðkirkju, sem
finna að hugsanlegai úrbætur
eru árás á hagsmuni þeirra og
hugmyndabjástur, eru þess
fullvissir, að eitthvað hefir
gengið úrskeiðis.
En hvað? Hvernig víkur því
við, að hinn ungi íslendingur,
sem hefir setið á skólabekk og
verið undir handleiðslu þjóð-
kirkjunnar frá því að bleyjurn-
ar voru teknar af honum, sýnir
þess raunalega fátældeg merki,
að hann hafi mannazt og
menntazt öll hin mörgu náms-
ár? Og hvers vegna er hann
jafn gjörsneyddur öllu heil-
brigðu siðgildismati og raun
sannar?
Öíremdin hemur að
neðan frá vinstri
Allt eru þetta áleitnar spurn-
ingar, sem ég tel vera þess ó-
maks verðar, að við þeim sé
Ieitað svara. Ekki verður undar.
því vikizt að viðurkenna þá
bláköldu staðreynd, að and-
spænis eyðileggingu æskunnar
hljóta öll Önnur vandamál þjóð-
félagsins að reynast hégómi
einn. Sérhvert það afl, er eyði-
leggur æskuna, myrðir fram-
tíðina. í því sambandi er og
hreint ekki úrvegis að gera
sér glögga grein fyrir þeim
gullvægu sannindum, að af
hugsunum hljótast afleiðingar,
að heimspekilegar og þjóðfé-
lagsfræðilegar hugmyndir og
heilabrot eru ekki munaður
draumóramannsins, heldur ein
auðugasta orkulind, sem nokkru
sinni hefir þekkzt.
Rætur núríkjandi úrkynjunar
í uppeldis- og menntamálum
íslendinga, og raunar ekki síð-
ur flestra annarra lýðræðisþjóða.
eru á engan hátt dularfullar.
Þær liggja í löngu viðteknum
vélrænum afstæðis- og hagræð-
iskenningum, sprottnum úr
jarðvegi sálarlausrar efnis-
hyggju, sem svokallaðir mennta-
menn hafa gleypt hráar, með
þeim árangri, að á ekki lengri
tíma en u. þ. b. hálfum manns-
aldri hefir að mestu tekizt að
kippa stoðunum undan þeirri
uppeldismenningu, er um marg-
ar aldir mótaði hugsuði, frum-
kvöðla og skapendur vestrænn-
ar menningar.
Bannfærð sjónarmið
Vestræn menning, upprunn-
in í Hellas, og þar auðvitað
áður en pestarský þradalýðræð-
isins höfðu myrkvað landið til
fulls, barst m. a. fyrir áhrif
kristindómsins um gjörvalla
Evrópu í aldanna rás, óx og
þroskaðist í baráttu þjóðanna
fyrir tilverunni og varð for-
senda drottnunarvalds Evrópu-
þjóða um margar, bjartar aldir.
Vestræn menning var ekki
hvað sízt reist á því sjónar-
miði, að hlutverk skólans skyldi
vera að þroska andann, skerpa
hugann og styrkja lyndiseigin-
leikana; ennfremur að efla
virðingu ungviðisins fyrir
erfðavenjum og menningararf-
Ieyfð kynstofnsins. Allt annað,
sem nauðsynlegt var til þess
að búa æskuna undir lífsbar-
áttuna, var hlutverk heimilis-
ins, fjölskyldunnar, ættarinnar,
kirkjunnar og annarra samfé-
lagsstofnana. Þetta sjónarmið
hvíldi á hinn bóginn á grunni
vissra sjálfgefinna forsendna
Iífsspekilegs eðlis. T. d. var ekki
dregið í efa, að til væri nokkuð,
sem héti og væri sannleikur,
að arfleifð vestrænnar menn-
ingar væri falin í árangri geng-
inna kynslóða í leit að óvefengj-
anlegum sannleika; að einstakl-
ingurinn væri gæddur með--
fæddum verðleikum og/eða
Iýttur óafmáanlegum annmörk-
um, sem þjóðfélaginu bæri að
taka fullt tillit til — með ein-
um eða öðrum hætti.
Vestræn menning gerði auk
þess ráð fyrir ákveðnum, ó-
hagganlegum þjóðfélags- og
stjórnmálalegum lögmálum. Þ.
á m. að einstaklingarnir væru
skapaðir ójafnir frá náttúrunn-
ar hendi, þó að öllum væri
hins vegar í upphafi gefinn
tiltekinn réttur til lífs, frelsis
og eigna. Af því leiddi, að vest-
ræn menning viðurkenndi ekki
rétt fjöldans til þess að ræna
hina hæfari möguleikunum á
að njóta yfirburða sinna, og
dæmdi jöfnunarviðleitnina ekki
minna ranglæti en undirokun
hinna mörgu til hagsbóta hin-
um fáu. Og grundvöllur vest-
rænnar menningar hvíldi á
ennþá fleiri lýðræðisfjandsam-
legum forsendum, er hér yrði
of Iangt upp að telja, en þó
er rétt að geta þeirrar, að
menntun, eins og allt annað.
sem gefur lífinu gildi, var tal-
in fást aðeins og eingöngu fyr-
ir ástundun og skyldurækni,
strit og stríð, aga og sjálfsaf-
neitun, að því þó tilskildu, að
náttúrugreind væri einnig til
að dreifa.
Þetta er „þróunin”
Nú, eftir að lýðræðið hefir
læst kjafti og klóm í mennta-
málakerfið, getur hver sem er
flett síðu eftir síðu, bindi eftir
bindi, af prentsmiðjuafurðum
skólaskriffinna frjálslyndisins,
þar sem viðhorf þess til and-
legra hollnustuhátta birtast í
fullum skrúða, án þess að rek-
ast á meira en svipmyndir af
uppeldismálastoðum vestrænn-
ar menningar. Ástasðan er ekki
fyrst og fremst sú, að menn-
ingarverðmæti hins vestræna
heims hafi gleymzt; þau hafa
verið upprætt af ásettu ráði og
samkvæmt þrauthugsaðri, fyrir-
fram gerðri stefnuskrá. Það
væri auk þess synd að segja,
að þeir, sem hafa framið verkn-
aðinn, hafi á nokkurn hátt far-
ið dult með áform sín. í öllum
þeim orðaflaumi, sem gengið
hefir yfir á undan „endurbóta-
stefnunni", hefir hugarheimi
vestrænnar menningar verið al-
gerlega hafnað sem afturhalds-
hindrunum í götu Nýmenntun-
arinnar.
Frjálslyndisfræðingar koma
ekki auga á neina menningar-
arfleifð, sem getur talizt þess
virði að halda í heiðri; öll siða-
Iögmál eru fordómar aftan úr
grárri forneskju, og geta ekki
haft „hagnýta þýðingu" í hin-
um „háþróuðu iðnaðarþjóðfé-
lögum nútímans". Það eitt er
rétt og gott og fagurt sem efl-
ir aðlögunarhæfni ungdómsins
að vélaskrölti og peningajúðsku
bruðlþjóðfélagsins. Ungmennin
skulu þekkja góð skil á stétta-
barátm og öðru sérhagsmuna-
poti, markmið þeirra skal vera
að verða rík fljótt. Þau eiga að
þekkja allar kúnstir kröfugerð-
ar út í æsar, þeim ber að líta
á ókeypis og fyrirhafnarlausa
námsaðstöðu sem sjálfsögð rétt-
indi, skuld þjóðfélagsins, þ. e.
starfandi fólks, við sig.
Og — umfram allt annað —
kennarinn má ekki „þröngva"
neinu að nemendum sínum.
Hans hlutverk er ekki að miðla
þekkingu á lífsspeki og vísind-
um, sem dýrðleg menningar-
veröld hefir látið í arf eftir
sig. Nei, kennarinn á að leggja
kapp á „góða samvinnu" við
barnið í þeim tilgangi að sam-
sama það (og sig) „nýjum
heimi", þar sem „reynsla"
barnsins og „frjáls athafnasemi"
býr það undir lífið á einhvern
öldungis óskiljanlegan hátt.
Þannig á æskan að „þróast
frjáls" og Iaus undan „hinum
niðurbælandi myndugleika-
hroka" eldri kynslóðarinnar, og
verða „sjálfstæð" í orði og at-
höfnum, með eigin frjálsvilja
að leiðarljósi (eða svona álíka
„sjálfstæð" og laufblaðið, sem
fýkur af trénu í fyrstu vind-
hviðu).
Samvinnuuppeldi
Vitaskuld er það fásinna á
lýðræðislegasta stigi að gera þvi
skóna, að barn, sem er rænt
réttinum til þess að læra að
gera greinarmun á réttu og
röngu, heilbrigðu og sjúku,
góðu og illu, og fer auk þess
á mis við agaða hugsunarþjálf-
un, öðlist hina allraminnstu
hæfni til þess að temja sér rök-
rétt og skynsamleg viðbrögð
eða siðmannlega framkomu yf-
irleitt. Það, sem í þess stað ger-
ist, er nákvæmlega það, sem
gerist dags daglega.
Lýðveldishátíð alla daga árs-
ins.
Kennarinn, sem hefir verið
leystur undan þeirri skyldu, að
innræta börnum og ungling-
um óhlutbundið siðgildi á
skipulegan hátt, verður að fylla
tómarúmið með einhverju öðru
Sökum þess, að honum er ætl-
að, nauðugum viljugtun, að á-
byrgjast „aðhæfinguna" að
framfærslusveit vinstrimennsk-
unnar sem lýðrasðissinnum
þóknast að nefna „velferðar-
ríki", verður honum sá einn
kostur gerlegur að blása það
upp með löggiltum bábiljum
og heilaspuna („Allir menn
eru skapaðir jafnir", „Negrar
eru góðir, hvítir menn eru
vondir", „Verkamenn eru heið-
arlegustu menn í heimi, heild-
salar gera ekki annað en að
stela", „Öll stríð eru Þjóðver;-
um að kenna", „Meirihlutinn
hefir alltaf rétt fyrir sér", o. s.
frv., o. s. frv.). Framleiðslan
verður þess vegna óhjákvæmi-
lega:
Hugsunarlaust, ósjálfstcett og
auðsveipt atkvœðasmcelki, sem
auðvelt er að 'venjá á að trúa
á eyðsluvísitölu og drauma-
kauptaxta.
Þessar ábyrgðarlausu uppeld-
isaðferðir enda þannig ekki ein-
vörðungu í stjarfri múgmann-
eskju. Þær tortíma hæfileika
mannsefnisins til þess að hugsa
skýrt og sjálfstætt — að fullu
og öllu — um nokkurn skap-
aðan hlut. Frjó og skapandi
hugsun krefst áreynslu og erf-
iðis. Þar sem æska skólaverk-
smiðjunnar er ekki þvinguð til
þess að reyna á heilafrumurn-
ar eða þola módæti, verða hin
andlegu viðbrögð hennar að
sjálfsögðu sjaldan annáð en
meiningarlaus, tilþrifalaus þver-
móðska, þrúgandi tómlæti.
Meginástæður þess, að ennþá
skuLi vera blessunarlega fjöl-
mennur hópur mannvænlegra
ungmenna hér og þar í þjóð-
félaginu, er án efa því að
þakka, að mörgum heimilum
hefir lánazt að varðveita fornar
dyggðir, svo og alltof fámenn
um flokki drengskaparmanna í
kennarastétt, sem aldrei hafa
Iéð máls á að leigja sig út sem
agenta vinnumarkaðarins.
En — því er verr og miður
— þessi heiðursfylking verðu;
sífellt áhrifaminni. Hinum, sem
ekki gera skilsmun á mennta-
stofnun og bí'laviðgerðaverk-
stteði, heyrir nánasta framtíð
til.
Og í vor féll næstum helm-
inigur nemenda á landsprófi í
Reykjavík og nágrenni.
J. Þ. A.
\
\
\
\
\
!
\
\
!
\
\
\
\
\
\
\
I
\
\
I
\
\
!
\
!

!
i
I
\
\
1
\