Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.1953, Qupperneq 26

Robinson Crusoe
OG SJÓRÆNINGJARNIR
Nú á dögum eru sjórán að mestu úr sögunni; þó
hafa Kínverjar allt fram á okkar daga stundað þessa
atvinnugrein, og enn þá ber við, að malajískir sjóræn-
ingjar séu teknir við Austur-Indíur og festir upp á
sínum eigin skipum.
En á 17. og langt fram á 18. öld var þessu öðru-
vísi varið. Þá var krökt af sjóræningjaskipum á mörg-
um siglingaleiðum. Þá var það öldungis lögleg og
ærleg atvinna að gera út skip í víking, ekki síður en
meðal forfeðra okkar á söguöld. Reyndar var strang-
lega bannað að ráðast á skip síns eigin lands, og því
var í langflestum tilfellum fylgt, og í raun og veru
var einungis leyfilegt að ræna skip þeirra þjóða sem
áttu í ófriði við heimaland víkinganna, en eftir því
var alls ekki breytt. Ensk, frönsk, hollensk og spænsk
víkingaskip sigldu um höfin, og á ýmsum leiðum gátu
þau skip ein vænzt þess að komast leiðar sinnar, sem
voru vel búin herliði og vopnuð nógu mörgum fallbyss-
um.
Bezt varð víkingum til fanga umhverfis Yestur-Indí-
ur og á sunnanverðu Kyrrahafi. Um 1625 tóku franskir
nýbyggjar á vestur-indísku eynni St. Cristoph að herja
á spænsk skip og kölluðu sig boncaniers. Nafn þetta
öðluðust þeir með undarlegum hætti. Þegar þeir voru í
langferðum, var aðalfæða þeirra kjöt, sem þurrkað
var á ristum, og slíkar ristar nefndust á máli Karibí-
Indjána „boncan". Frá St. Cristoph fluttu þeir seinna
til eyjanna Fortuga og Haiti, fleiri franskir innflytj-
endur bættust í hópinn, fleiri skip voru smíðuð, og
brátt réðu hinir frönsku ,,boncaniers“ lögum og lofum
á siglingaleiðinni, svo Spánverjar voguðu sér ekki um
þessar slóðir nema í vernd herskipa. Og það dugði ekki
alltaf til. Boncanierarnir sameinuðust og háðu reglu-
legar sjóorustur við spænsku herflotana. Seinna bætt-
ust margir Hollendingar í hóp frönsku víkinganna og
einnig Englendingar, sem kölluðu sig „Flilenstieres".
Nú var sannarlega reynt að klófesta gull Spánverjanna.
Það voru aðalega Spánverjarnir, sem hinir sóttust
eftir að ræna. Þeir áttu þá stórar og gullauðugar ný-
lendur í Mið- og Suður-Ameríku og fluttu þaðan ó-
hemju auðæfi heim til Spánar. Það gat því gefið
meira en lítið í aðra hönd, ef tókst að ræna spænska
skipalest hlaðna gulli og silfri og öðrum dýrmætum.
Þegar Spánverjar urðu hyggnari af skaða og tóku að
sigla fyrir Kap Horn, fylgdu boncanierarnir og flilens-
tieranir á eftir, þeir lágu fyrir þeim við Magellan-
sundið eða Falklandseyjar og veittu þeim atför. Og
ekki nóg með það. Meðal hinna frægustu víkingaforingja
þeirra tíma voru Frakkinn Monbars, Hollendingurinn
Horn og Englendingurinn Morgan. Horn réðist eitt
sinn með sjö skipum á spænsku riýienduna Veracruz í
Mexiko, rændi og ruplaði og tókst að sleppa burt með
óhemju herfang, og Morgan gekk enn þá hraustlegar
fram. Hann lagði undir sig allan Panamaskagann og
kom sér upp á Kyrrahafsströnd hans stöð, þaðan sem
hann ekki aðeins réðist á og rændi spænsk skip, heldur
lét hann einnig greipar sópa um spænsku nýlendurnar
á Kyrrahafsströnd Suður-Ameríku. Úti fyrir strönd
Chile liggur lítil ey, Juan Fernandez. Áður var þar
rétt hjá önnur smáey, sem einnig var af eldfjallatagi,
en hún sökk í sæ árið 1838. Við þessar eyjar lágu
víkingar oft og fengu þar vatn, geitur og ávexti. Það
var á þessari ey, að sjóræningjakapteinninn Woodes
Rogers árið 1709 fann hásetann Alexander Selkirk,
er síðar varð frægur sem Robinson Crusoe. Þegar maður
heyrir sögu hans, fær maður hugmynd um lífið á
slíkum víkingaskipum á þessum tímum.
Liðsmenn skipsins höfðu réttftil að kjósa sér sjálfir
foringja og stýrimenn, og þeir völdu þá eftir dugnaði,
fífldirfsku og hæfni til að reikna út, hvar gott væri
til fanga. Einn þeirra sjóræningja, er Spánverjar
óttuðust mest, var Englendingurinn Stradling, sem
stýrði skipinu „Fimm hafnir“. Hann hélt ströngum
aga um borð, og þegar einn af hásetum hans, Skotinn
Alexander Selkirk, gerði sig sekan um óhlýðni, notaði
Strandling sér rétt sinn til að refsa honum stranglega.
I „skipsreglunum“ á víkingaskipi gilti meðal annars
þetta: „Hver sem reynir að hlífa sér í orustu, eða
segir frá nokkru, sem getur komið skipinu illa, eða
neitar að hlýða kapteininum og stýrimönnum hans, skal
settur á land á eyðistað, einungis hafandi með sér
eina flösku vatns, byssu og dálítið af höglum og
púðri“. Þessari refsingu var oft beitt á víkingaskip-
unum, og nú fékk Alexander Selkirk að kenna á henni.
Hann var settur á land á Juan Fernandez með vatns-
flösku, byssu og skotfæri, exi, hníf, dálítið af tóbaki,
pott og biblíu, og hann lifði þama í 3 ár, unz Woodes
Rogers bjargaði honum. Spánverjar, sem drápu hvem
sjóræningja, er þeir klófestu, höfðu komizt að því,
að maður dvaldi á eynni, sem þeir voru vel kunnugir
og hafði hlotið nafn eftir spönskum lóðs, og þeir gerðu
margar tilraunir' til að ná honum. En Selkirk tókst
að forðast þá, og þegar hann sá skip Rogers við eyna
og að það voru Englendingar, ákvað hann að kynda
bál. Það var samkvæmt frásögu Selkirks, að Daniel
Defoe skrifaði hina frægu, ódauðlegu skáldsögu sina
66
VIKINBUR