Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1966, Qupperneq 4

Islenzka landhelgisgæzlan
40 ÁRA
qtf Ólatf Vai £i(furÍAMh
Með stjórnarathöfn 1. júlí
1926 tók ríkið við björgunarskip-
inu Þór af Björgunarfélagi Vest-
mannaeyja, og hófst þá samfelld
útgerð varðskipa ríkisins, til að
annast björgunargæzlu og taka
við gæzlu landhelginnar af dönsk-
um varðskipum. Þegar útgerð
varðskipanna hófst, hafði Islend-
ingum lengi verið ljóst, hve dýr-
mætt fjöregg fyrir afkomu þjóð-
arinnar var falið í fiskimiðunum
kringum landið. Nú skildu Islend-
ingar sjálfir hefja gæzlu síns
fjöreggs og bæta þá gæzlu, sem
þeim oftast hafði þótt ónóg.
Eftir 40 ára starfsemi mun
hið upphaflega takmark með út-
gerð varðskipanna, skoðast í ljósi
þess árangurs, sem náðst hefur.
Varðskipin hafa frá upphafi gætt
landhelginnar. Landhelgin er ein
helzta staðreyndin fyrir sjálf-
stæðu Islandi, og í tíð varðskip-
anna hefur landhelgin oft verið
færð út, til að tryggja framtíðar-
afkomu verðandi kynslóða. 1 dag,
eftir 40 ára starfsemi, er okkur
Ijóst, að varðskipin munu verða
einn af hyrningarsteinum íslenzks
þjóðlífs meðan siglingar eru
stundaðar og fiskur á land dreg-
inn.
f ljósi þessara staðreynda vei ð-
ur 40 ára starf varðskipanna að
teljast gott. í störfum og starf-
semi varðskipanna hafa skipzt
á skin og skúrir, og hefur þar oft
speglast ríkjandi viðhorf og á-
stand í útgerð og mannahaldi
varðskipanna, sem rekja má tii
margra merkra þátta þjóðlífsins
150
og afstöðu Islands til umheimsins
á undanförnum árum. Breyting-
ar á fiskveiðiháttum við strendur
landsins hafa einnig mjög sett
svip sinn á starfsemi varðskip-
anna undanfarin 40 ár.
Á fyrstu árum varðskipanna er
landhelgin var 3 sjómílur, sóttu
jafnt innlendir sem erlendir tog-
arar mjög fast í landhelgina, og
þeir skipherrar sem árvakastir
voru, gátu stundum handsamað
marga togara í einu að ólöglegum
veiðum. Orsakaði þetta meðal
annars að merkasti skipherra,
sem á varðskipi hefur verið, var
af ráðherra settur frá starfi.
Skipherrann gat ekki samræmt
skyldurækni sína og útskýringar
ráðamanna á stjórnmálaafstöðu
fslands til annarra landa. Skip-
herrann stóð því og féll með
starfsheiðri sínum. Hann sýndi
mannkosti, sem alltaf og ætíð
munu verða óumdeilanlegir og
ungum sjómönnum til fyrirmynd-
ar, sem þeir aftur á móti sækja
ekki í duttlunga stjórnmála líð-
andi stundar.
í síðari heimsstyrjöldinni varð
mikil fækkun erlendra togara við
strendur landsins, og voru varð-
skipin þá að miklu leyti sett til
annarra starfa, til að létta störf-
in í þjóðlífi styrjaldarástands.
Fljótlega eftir styrjöldina
Pétur Sigurðsson,
núverandi yfirniaður gœzlunnar.
fjölgaði togurunum við fsland og
varðskipin tóku upp sín eðlilegu
gæzlustörf. Þegar landhelgin var
stækkuð í 4 sjómílur hófst bar-
átta íslands fyrir alvöru til að
berjast fyrir vísindalegri vernd-
un fiskimiðanna. Andstaðan var
sterk, en varðskipin framfylgdu
4 mílunum með valdi og sýndu
umheiminum að þær væru stað-
reynd.
Á vettvangi Sameinuðu þjóð-
anna kynntu talsmenn fslands
umheiminum vilja fslendinga til
útfærzlu landhelginnar í 12 sjó-
mílur. Hálfur heimurinn reis upp
tii andstöðu, og deilt var um 12
mílurnar á sérstökum alþjóðleg-
um ráðstefnum án samkomulags.
En íslendingar færðu út í 12 míl-
ur og varðskipin lentu í þorska-
stríðinu. Gegn vígreifum bryn-
drekum tóku varðskipin ólöglega
togara og sýndu í verki, að vilji
íslendinga var óbifanlegur. Vilja-
festa fslendinga leiddi að lokum
til viðurkenningar á 12 mílunum
og friðar á hafinu.
Þjóðstefna fslands í landhelgis-
málunum er að friða og hagnýta
allt landgrunnið, til að tryggja
framtíð þjóðarinnar í landinu.
/. júli 1926 - I. júlí 1966
VÍKINGUR