Samvinnan - 01.04.1945, Blaðsíða 25

4. HEPTI
SAMVINNAN
Síðan Kjarval hafði sína við-
frægu sýningu, hafa verið fjórar
listsýningar í bænum. Fyrstur reið
á vaðið Örlygur Sigurö'sson, sonur
þeirra frú Halldóru Ólafsdóttur og
Sigurðar Guðmundssonar skóla-
meistara. Hann hefur um nokk-
urra ára skeið stundað málaranám
í Ameríku. Hann er bersýnilega
snjall að eðlisfari og hefur stund-
að nám sitt með dugnaði. Voru á
sýningu hans nokkrar mjög vel
gerðar andlitsmyndir og ennþá
fleiri má'íverk af kýmilegum við-
fangsefnum, flest góð, en sum of
augnablikskennd. Fetar hann á
því sviði í spor Guðm. Thorsteins-
og í'iöiir
sonar og munu þar leynast verk-
efni fyrir marga listamenn. Það
var lán Guðmundar að nema á
þeim tíma, þegar enginn þótti
maður með mönnum í málaralist
nema sá, sem sýndi, að hann bæði
gæti og vildi auka við veldi fegurð-
arinnar. Örlygur er aftur á móti
lakar settur að því leyti, að nú er
allmikil tízka að mála með þeim
hætti, að sem minnst beri á, að
listamaðurinn kunni til verka. Það
virðist einsætt, að Örlygur Sigurðs-
son verður mjög dugandi listamað-
ur, ef hann beitir meiri hörku við
sjálfan sig um tækni og vinnu-
brögð heldur en títt er um jafn-
aldra hans vel flesta austan megin
Atlantshafs. Það var ánægjuleg
viðurkenning fyrir Örlyg, að
myndir hans seldust að kalla má
allar, þegar í stað. Menntamálaráð
hefur ákveðið að fela Örlygi að
mála mynd af föður hans, sem
verði til minningar um hann í
menntaskóla Norðurlands. Ekki er
þó með þeirri pöntun stefnt að
því að flýta fyrir burtför skóla-
meistara úr hinu vandasama
starfi, þvl að nálega allir alþingis-
menn, að frátöldum sumum kom-
múnistum, hafa beðið hann að
hafa að engu venjuna um aldurs-
takmörk, og vera enn um stund
húsbóndi Akureyrarskóla.
Ásgeir Bjarnþórsson hélt næstu
sýningu. Hann á í allmiklum erf-
iðleikum í baráttuni við tíðarand-
ann. Til eru eftir Ásgeir Bjarn-
þórsson nokkrar prýðilegar manna-
bókina lært hjá honum. Ást hans er ótímabær. —
Hann fær ást á Svanlaugu, kennara sínum, sem er
að minnsta kosti 12 árum eldri. Náttúrlega sér hún
ekki drengtetrið í Ijósi ástarinnar. Formaður hans,
ungur fullhugi, hreppir hana. Hann hefur líka þann
kost að vera maður framtíðarinnar. — En stúlkukind,
stallsystir hans, manar hann til samfara við sig. Er
fremur ófagurt yfir þeim verknaði Gvendar, eftir
því sem höfundi segist. Með „æðisgengnum ofsa“
gengur hann að verki sínu. „En moldin hrópaði á
rétt sinn úr augum hennar.“ Þá var það eðli sáningar-
mannsins, sem ekki gat svikið köllun sína. En það
láist hinum frumlega höfundi að tjá lesandanum,
hvort það sæði, sem þannig var fram borið í „æðis-
gengnum ofsa“ bar ávöxt. Ef til vill verður það efni
næstu bókar höfundar að lýsa nýrri kynslóð Gvenda,
sem hlotið hefur „æðisgenginn ofsa“ í vöggugjöf. —
hér endar listasaga Gvendar gamla. Það er einmitt
við banabeð móður hans, að „moldin“ hefur gert
kröfu sína til hans, og er vel til fundið, ef maður kæmi
1 manns stað.
Eftir að hafa lent í ryskingum við Jensen kaup-
mann, sem neitaði honum um við í líkkistu móður
hans, hleypur Gvendur á burt frá öllu saman. Er
mrgu líkara en hann skipti um ham, því að nú gerist
hann vinnumaður á bóndabæ. Verður úr honum hinn
mesti nirfill, sem hugsar ekki um annað en safna
fh þess að verða sjálfstæður maður. Þetta hafði líka
aUtaf verið kenning móður hans.
hegar ástin vitjar hans í annað sinn, er hann orðinn
svo gersneyddur öllum listasmekk, að unnustan fær
hann með engu móti til að klæðast öðru en slitnum
ótrum. Það var orðið honum ástríða að ganga í göml-
um fötum. Þannig missir hann þessa heitmey sína.
Eftir þetta hverfur Gvendur gamli aftur til átthaga
sinna og á nú ekki annað eftir en kveðja þennan heim.
Ævikvöld hans er nöturlegt eins og lífið hafði verið.
Hann hefur verið dreginn upp úr sjónum, þar sem
hann hékk á kili síns eigin bátskríflis. Höfundur ann
þessu óskabarni sínu ekki að deyja eins og maður.
Samanhnipraður í flæðarmálinu, með rændan tó-
bakspung Blinsa milli handa sinna endar hann hina
happasnauðu sögu sína.
Mér er sagt, að þessi höfundur sé formaður í Rit-
höfundafélagi íslands og fái milli 10 og 20 þús. krón-
ur af almannafé í skáldalaun. „Ekki er nú vakurt,
þótt riðið sé,“ stendur þar, og lágkúrulega þykir mér
öndvegi þessa félags skipað.
Það má þó segja þessum höfundi til lofs, að hann
er að mestu laus við þá sjúklegu nautn, sem sumir
starfsbræðra hans virðast haldnir af, að ata sögu-
menn sína í lús og alls konar óþrifnaði. Hann lætur
sér nægja að hafa þá heimska, ófríða og illgjarna.
Ekki þarf að kvarta yfir því, að hann hafi sparað
að leggja þeim í munn ríflegan forða af blótsyrðum.
Annars er málið sæmilegt á bókinni, en stíllinn mátt-
laus, og margar setningar eru með kiljönskum blæ,
ef þær eru þá ekki blátt áfram fengnar að láni hjá
þeim höfundi.
Það er furðulegt til þess að vita, að félagsskapur,
sem kennir sig við „mál og menningu“, skuli dreifa
þessum grefils óburði í þúsundum eintaka út yfir
landsbyggðina. Eða álíta þeir vísu herrar, sem stjórna
félaginu, að Gvendareðlið eigi að verða arfur íslend-
inga þeirra, er nú byggja þetta land?
Anna frá Moldnúpi.
129