Samvinnan - 01.01.1952, Page 14

ábyrgðarlausa og óskoraða valds. Því
líkist hann illa uppöldu barni eða
villimanni, en villidýri fremur en
manni, þegar verst lætur.“ — (Mc
Dougall.)
Heilbrígt félagslíf — vörn gegn
múgœði og nnúgsefjun.
Einstaklingshyggjumenn fyrri tíma
(Ibsen, Nietsche) vantreystu öllu fé-
lagslífi, þar eð þeim var ljóst, að vits-
muna- og siðferðisstig einstakling-
anna bíður hnekki í múgnum, og bann
er næmur fyrir sefjandi áhrifum lýð-
skrumara og áróðursmanna. Þeir
hugðu, að maðurinn næði mestum
þroska í einverunni eins og tréð verð-
ur stundum beinast og hæst á lier-
svæði.
En það er ekki rétt álit, og kemur
af því, að þeir gerðu ekki greinarmun
á mismunandi tegundum félagslífs.
Menn þarfnast stundum tóms og ein-
veru til þess að sökkva sér niður í
viðfangsefni og vera með sjálfum sér.
Einstaklingshyggjumennirnir skildu
það rétt, að samræming og einhæfing
á uppeldi manna, þar sem allir eru
steyptir í sama mót, leiðir til stöðn-
unar. Menningarleg þróun gerist ekki,
án þess að upp vaxi menn með frjálsri
skapgerð, sjálfstæðir hugsuðir, rýn-
endur og efamenn, er dirfsku hafa til
að hugsa og álykta af eigin dáðum,
þótt niðurstöður verði aðrar en venj-
ur hafa helgað. En persónuleikinn
þróast aðeins í mannlegu samfélagi.
Ef einstaklingshyggja merkir virð-
ingu fyrir þroska persónuleikans og
samhyggja (kollektivism) virðingu
fyrir gildi félagslífsins, þá er þetta
tvennt ekki andstæður, heldur styður
hvað annað. Menn verða ekki að
mönnum nema í mannlegu samfélagi.
Múglíf það, sem einstaklingshyggju-
mennirnir fældust, auðkenndist af
skorti á heilbrigðum, mannlegum
tengslum.
Ráðið gegn múglífi er endursköp-
un auðugra félagslífs, heilbrigðrar
samhyggju og samvinnu í staðinn
fyrir einhæfa hópmennsku. Þar sem
félagslífið er auðugt og traust, skap-
ar það mótvægi gegn múgsefjun og
hvers konar lýðskrumi. Frá þessum
bæjardyrum skoðað er endursköpun
félagslífsins eitt af mikilvægustu við-
fangsefnum samtíðarinnar, því að
heilbrigt félagslíf er brjóstvörn gegn
hættulegasta óvini lýðræðisins, múg-
skruminu. Þetta atriði ættu alþýðu-
hreyfingar samtíðarinnar að virða
meir en gert er.
Með aukinni þróun tækninnar, sem
kemur m. a. fram í stórbættum sam-
göngum og víðtækum heimsviðskipt-
um, er svo komið, að slagorðið „Einn
heimur — eða enginn“ felur í sér sorg-
legan sannleika.
Trúlega er nú meiri þörf á gagn-
kvæmri hollustu allra manna en
nokkru sinni fvrr, bæði tii sjálfsvarn-
ar og verndar þróun og menningu.
Þessi staðreynd kemur mörgum til að
ætla, að slík alþjóðahyggja yrði bezt
framkvæmd með því að litlar félags-
heildir — t. d. einstakar þjóðir —
hyrfu eða rynnu saman við stærri
heildirnar. Ef ættjarðarást og þjóð-
ernishyggja væri ekkert annað en sér-
hyggja ákveðins hóps („right or
wrong — my coiintry‘?), myndi hún
hindra heilbrigða alþjóðahyggju.
Þess vegna hafa margir alþjóðasinnar
hallazt að því, að allar tegundir ætt-
jarðarástar séu til óheilla, þar sem
hún hindri ávallt traust tengsl, sam-
vinnu og samúð með hinum stóra
hóp, mannkyninu. Yfirleitt hafa
menn álitið, að þróun hinna stóru
félagsheilda gerðist með afnámi litlu
félaganna. T. d. áleit Platon, að
tnaustleiki þjóðfélagsins yrði efldur
með afnámi fjölskyldunnar.
Fyrir þessum efnum má færa fram
girnileg rök, en þau eru engu að síð-
ur falsrök. Samúðin og félagskennd-
in skýtur yfirleitt ekki rótum nenia
innan lítilla félagsheilda. Þess vegna
er hlutverk þeirra svo mikilvægt við
sköpun félagshyggjunar, einkum
heimilis og skóla. Hver og einn, sem
prédikar mannást sína, en er ástlaus
við náunga sinn, fjölskyldu sína og
kunningja, er hræsnari, hvort sem
hann veit það eða ekki. Virðing fyrir
öðrum og ást á þeim verður að breið-
ast út frá minnstu félagsheildunum,
og eins verður alþjóðahyggjan að
vaxa upp úr föðurlandsástinni og
þegnskapnum.
Auðvitað er ávallt hætta á, að
numið verði staðar á þróunarbraut
þessari, en þjóðrembingi verður ekki
útrýmt með því að kæfa ættjarðar-
ástina, heldur með því að auðga
hana. Má í þessu sambandi vinna á
orð Jaurés: „Fátækleg alþjóðahyggja
liggur burt frá föðurlandinu, mikil
alþjóðahyggja liggur aftur heim.“ A
sama hátt og virðing fyrir öðrum
mönnum er komin undir virðingu á
því, sem bezt er í fari sjálfra vor (en
slík sjálfsvirðing er andstæða eigin-
girninnar), verður að skapa alþjóða-
hyggju og alþjóðasamvinnu af virð-
ingunni fyrir því, sem bezt er með
eigin þjóð (en það er iíka andstæðan
við sérhyggju hópsins). Eins og gár-
urnar á vatnsfletinum breiðast út frá
steininum, sem kastað er í vatnið,
verður samúð og félagshyggja að efl-
ast frá litlu félagsheildunum til
stærsta hópsins — mannkynsins.
I sambandi við þennan kafla varp-
ar dr. Ahlberg fram tveim spurning-
um, sem lesandinn á að glíma við.
Þær eru: Þekkið þér af eigin raun
glögg dæmi um múgæði? og Hvern
mun teljið þér vera á heilbrigðri og
óheilbrigðri ættjarðarást?
FinnurJónsson
látinn
Finnur Jónsson alþingismaður lézt
í Reykjavík 30. desember s.l., 57 ára
að aldri. Hafði hann í þrjá áratugi
haft mikil skipti af opinberum mál-
um, fyrst á Isafirði sem bæjarfull-
trúi og formaður verkalýðsfélagsins
Baldurs, síðan sem þingmaður Isfirð-
inga og um skeið ráðherra.
Samvinnumenn munu sérstaklega
minnast Finns fyrir þátt hans í stofn-
un og starfi Samvinnuútgerðar Isfirð-
mga. Þegar bátaútvegur hrundi
vestra, skip voru gerð upp og seld úr
bænum, hafði hann forgöngu um
stofnun samvinnuútgerðar og lagði
fjöldi alþýðumanna fé sitt í hana.
Kom útgerðin sér fljótlega upp sjö
bátum, sem síðan hafa verið kjarn-
mn í bátaflota Isafjarðar og haft
ómetanlega þýðingu fyrir atvinnulíf
kaupstaðarins. F ramkvæmdastjóri
útgerðarinnar var Finnur frá stofnun
1927 til 1945. Finnur var og meðal
stofnenda Kaupfélags ísfirðinga og
stuðningsmaður þess eindreginn alla
tíð.
10