Samvinnan - 01.01.1959, Síða 29

Hátíðarför um Vermaland
Eftir Þórunni Elfu Magnúsdóttur, rithöfund
IV. Rottneros.
Rottneros herragarður, Eikabær 1 Gösta
Berlingssögu, er frægur bæði að fornu og
nýju. Þar hafa nú lengi búið majórinn og
heiðursdoktorinn Svante Pálson og frú
hans, Gréta, og gert garðinn frægan í
bókstaflegri merkingu, því að þau hafa
komið upp því fagra höggmyndasafni,
sem Rottnerosgarður er víðfrægur fyrir.
Þessi rausnarhjón heiðruðu aldarminn-
ingu Selmu Lagerlöf með því að bjóða til
hátíðar á heimili sínu.
Samkomuhús hafði nýlega verið reist í
Rottnerosgarði, ætlað fyrir fundi og stór
gestaboð, einskonar menningarmiðstöð
vermlenzkrar landsbyggðar. Veizlusalur-
inn er 8+20 metrar, á svölum hússins geta
áttatíu manns setið við matborð. í veizlu-
salnum, svölunum, og stórri tjaldbúð að
auki, var framreiddur hádegisverður fyr-
ir fleiri hundruð manns, auk þeirra, er
frá upphafi höfðu tekið þátt í Lagerlöfs-
hátíðinni, voru margir gestir víðsvegar
að af landinu. Er gestanna var getið í
blöðum, var jafnan fyrstur talinn skáld-
prins Svía, Vilhelm, hertogi Söderman-
lands, síðan aðrir þeir, er tignarstöður
skipa, forsætisráðherra, biskup, hershöfð-
ingi, svo og svo margir lénsherrar (mun
svara til sýslumanna), ambassadorar
Norðurlanda, prófessorar í listum og
listasögu, forstöðumenn safna o.s.frv.
Tólf voru þarna ættingjar Selmu Lager-
löf, á þriðja hundrað rithöfundar frá
Norðurlöndum, að undanskildum Færeyj-
um. Ennfremur gestir frá Japan, Pales-
tínu, Þýzkalandi, Frakklandi, Hollandi,
Englandi og Ameríku.
Viðtökurnar á Rottneros voru í senn
konunglegar og alúðlegar. Meðal annarra
ágæta veizlurétta var á borð borinn ein-
hver sá bragðbezti lax, sem ég hef komizt
í kynni við. Húsráðandi bauð gesti vel-
komna, einn úr hópi rithöfunda þakkaði,
það voru öll ræðuhöldin. Helga Görlin,
óperusöngkona, söng „Och Vármeland du
sköna, du hárliga land“. Risu þá allir úr
sætum jafnsnemma í sal, svölum og
tjaldbúð. Er borðhaldinu lauk var gest-
um boðið heim að ganga til herragarðs-
ins, sem er snertispöl frá samkomuhús-
inu. Um hús þetta má að lokum segja,
að það er byggt með hliðsjón af konung-
legu lystihúsi frá fyrri öldum. Utan dyra
eru tveir hestar úr bronsi. Frummynd
þeirra er talin hafa verið gerð í Grikk-
landi um það til þremur öldum fyrir
Kristsburð.
Herragarðshúsið er björt og svipfríð
bygging í afar glæsilegu umhverfi, flest er
prýða má fagran lystigarð er þar að sjá,
spegiltær tjörn, enda heitir hún Spegil-
tjörnin, höggmyndir í litskrúði blóma,
grængresis, runna og trjáa. Breið trjá-
göng liggja niður að fagurbláa ævintýra-
vatninu úr Gösta Berlingssögu. Útsýnið
nær og fjær er ekki aðeins fagurt, held-
ur lifir þar sagan, sem Selma var köll-
uð til að segja, Kavaléraálmumar svo-
nefndu eru tvö gul timburhús, á klukku-
Síðari hluti
stöpli er Rottnerosklukkan, er hringdi til
iðju og bæna á undanförnum öldum.
Faðir og sonur heitir höggmynd eftir
sænska myndhöggvarann Olof Ahlberg,
er dó fyrir tveimur árum. Auðskilin eru
hugartengslin milli þessarar höggmyndar
og minnisvarðans þar rétt hjá, er reist-
ur var einkasyni majórshjónanna á
Rottneros. Páhl Montgomery Páhlson hét
hann og féll í frelsisstríði Norðmanna,
árið, sem Þjóðverjar gerðu innrásina í
Noreg. Norskir rithöfundar lögðu blóm-
sveig við bautastein hans. —
Rottnerosgarður varð huggun og hug-
sjón majórshjónanna. Að stríðinu loknu
var af mikilli kostgæfni og með miklum
fjármunum unnið að því að gera garð-
inn að því, sem hann nú er, þjóðgarður,
perla Vermalands. Saga þessa listasafns
í lystigarði nær að vísu aftur til ársins
1918, þá hófst Svante Páhlson handa
um kaup fyrstu listaverkanna, er stað-
sett voru í garðinum; síðan eru fjörutíu
ár. Fjörutíu hektarar er garðurinn og
fjörutíu manns vinna við hann. —
— Nú er þar aftur til að taka, er gest-
irnir gengu heim að herragarðinum og
samkvæmt boði röðuðu sér á tvennar
svalir og garðpall. Á flosmjúkri garðflöt,
með limgöngin og vatnið bláa að baki, var
stiginn listdans, ungar stúlkur í litríkum
þjóðbúningum sýndu þjóðdansa, hurfu
milli trjánna og komu aftur í hvítum ball-
ettskóm og hvítum kjólum með stutt,
þanin pils. Síðast var dansað eftir tónum
Tjaikovskis eins og á ballettinum í Þjóð-
leikhúsinu í vor. Þessi fallega danssýn-
ing kom á óvænt og vakti mikla ánægju.
Yngstu dansmeyjarnar voru smátelpur
og mátti segja um dans þeirra, að hann
hafi „klappað undur þýtt eins og börn á
vanga.“
Enn voru framreiddar veitingar á þessu
risnuheimili og kom nú að því atriði, sem
eitt fyrir sig hefði verið ærið nóg erindi
að Rottneros, en það var að skoða garð-
inn, sem dregur að sér hundruð þúsunda
sumar hvert, sex hundruð þúsundir hafa
komið þangað á einu sumri; varla verður
gestatalan lægri eftir sumarið 1958. Á
Márbacka er seldur aðgangur, en Rottn-
erosgarðinn er öllum heimilt að skoða án
endurgjalds og frjálst að taka þar mynd-
ir eftir vild. Engir einkennisbúnir varð-
menn eru settir til höfuðs þessum mikla
mannfjölda, en aldrei ber bó við, að þar
sé unnið skemmdarverk, að sögn Svante
Páhlson er ekki svo mikið sem brotinn
kvistur þar eða slitið blóm. Höfðingsskap-
ur Rottneroshjónanna er þannig metinn
að verðleikum.
Garðinum, sem er margslungið lista-
verk, er skipt í svæði, er munu vera jafn-
mörg stöfunum í stafrófinu; hvert þeirra
hefur sín sérkenni og dregur nafn af
þeim. Garður Selmu Lagerlöf heitir eitt,
Strandgarður annað, þar er skáldamust-
eri, og eru þar styttur helztu skáldmær-
inga Vermalands; skal þar fyrst nefna
Selmu Lagerlöf, þá í aldursröð: Erik Gust-
af Geijer, Esaias Tegnér og Gustaf Fröd-
ing. Nokkur svæði eru kennd við mynd-
listamenn, af þeim skulu hér tveir nefnd-
ir, Svíinn Carl Miller og Norðmaðurinn
Gustaf Vigeland. Fuglarnir eiga sína
paradís með smátjörnum, hólmum og
brúm; þar halda sig svanir og endur,
trönur og fleiri fuglategundir, þarna er
þeirra velferðarþjóðfélag og Gósenland
Selma Lagerlöf á áttræðisaldri.
SAMVINNAN 25