Samvinnan - 01.01.1959, Page 31

og heitir auðvitað Fuglagarðurinn. Mörg
garðsvæðanna draga nafn af gróðri, svo
sem Blómabraut, Eplabraut, Rósagarð-
ur og Eikagarður . . . Rottnerosgarður er
mikið trjáa- og blómasafn, til dæmis má
nefna að þarna er eitt fjölbreyttasta safn
af Alparósum, sem til er á Norðurlönd-
um.
Að undanskildum eftirmyndum högg-
mynda frá grískri gullöld og fleiri list-
tímabilum liðinna alda eru höggmynd-
irnar í Rottnerosgarði eftir norræna
listamenn, flesta sænska. Þó að flestir
þessir listamenn megi teljast samtiðar-
menn Ásmundar Sveinssonar, er þó verk
hans, Móðir jörð, eina nútíma listaverk-
ið á þessum stað og á ekki frekar sam-
stöðu með hinum höggmyndunum en
Einbúinn á Atlanzhafinu á heima í hóp-
mynd, enda hefur henni verið valið sér-
svæði. Grasigróinn hóll hefur verið gerð-
ur fyrir styttuna, fagurgræn flöt smá-
breikkar frá hólnum, tún án blóma, svæð-
ið umgirt trjám. Grá styttan á hólnum,
grasbalinn, ekkert, sem dreifir, smækk-
ar, dregur úr áhrifum. Einfalt, kyrrt og
sterkt. —
V. Blárra sagna sjónarspil.
Síðasta atriði þessa viðburðarika dags
var leiksýning á stað, sem heitir Kolsnás-
udde. Lagerlöfsleikurinn var sýning þessi
almennt nefnd, en hét þó raunar: De blá
sagornas spel, tekinn saman af Ivar Lin-
dahl. Leikstjóri var Irma Kristensen, sem
einnig fór með hlutverk Selmu Lagerlöf
og þótti takast frábærlega vel, enda fór
saman afbragðsleikur og það, hve leik-
konan líkist Selmu og nær því vel svip-
móti hennar, fasi og rómblæ, sem mörg-
um af áhorfendunum var í fersku minni.
Leiksviðið, sem var undir beru lofti, var
mjög haganlega gert, framsvið og baksvið
aðgreint með háum, hreyfanlegum pöll-
um, þeir einnig leiksvið, er svo bar undir,
og þrepin, sem lágu að framsviðinu. Á-
horfendasvæðið var í lágum halla eins og
bekkir í venjulegu innileikhúsi, að baki
skógurinn.
Fyrsta atriði leiksins, einskonar inn-
gangur, heitir Gjöf skógarnornarinnar.
Að vísu fjallar það um Eikabæjarkavalér-
ann Kevenhúller, er þáði að gjöf frá
skógarnorninni snilligáfuna, sem hann
kunni ekki með að fara og þess vegna
varð honum til óbærilegrar kvalar. Hver
einasti áhorfandi, sem kann skil á skáld-
skap Selmu Lagerlöf, hlýtur að hafa hana
í huga meðan þetta táknræna atriði fer
fram. Hún hlaut ekki aðeins snilligáfuna,
heldur skildi sitt hlutverk.
Hér eftir er ofið saman lífi og skáld-
skap Selmu. Ung varð hún að hrekjast
frá elskuðu ættaróðali, örsnauð að ver-
aldlegum auði, en óendanlega rík af
minningum og sögnum, er kristölluðust í
huga hennar og urðu að skínandi dýr-
gripum. Sem sagan sjálf persónugerð,
með slegið, brúngullið hár í grænum
möttli, stjórnar hún leiksýningum úr
Selma Lagerlöf um tvítugt.
Gösta Berlings sögu. Atriðin eru: jóla-
nóttin í smiðjunni, Jólaveizlan á Eikabæ,
Dauðinn — lausnarinn — jarðarför Fer-
dínands Uglu, er Anna Stjárnhök vígir
sig honum látnum með þvi að leggja
brúðarkórónu sína og brúðarblæju á gröf
hans, ástarævintýri Maríönnu fögru og
Gösta Berlings.
í leiknum bregður fyrir minningum
Selmu, er taldar eru að hafi markað
stærst spor í skáldskap hennar. Hún mæl-
ir af munni fram fyrstu ljóðhendingar
sínar, er geymst hafa: „Det ár sá mörkt
under lindarna, sá ángstligt stilla í vind-
arna,“ og ástaljóðið, er hún leggur á
tungu Maríönnu, en talið er að lýsi henn-
ar eigin tilfinningum, stígur frá vörum
hennar eins og andvarp: „Barn, hve þú
unnir, en aldrei meir skalt þú ástanna
teyga lind . . . Hann er horfinn — hann,
sem einn gat alltaf opnað hjarta þíns
dyr.“ . . . Á ballinu í Sunne er hún ekki
barn, heldur ung stúlka, sem þráir lífs-
gleði og hamingju, en situr yfir hvern
dansinn á fætur öðrum. Loksins kemur
til hennar herra, sem spyr, að baki henn-
ar, hvort hann megi dansa við fröken
Lagerlöf. Fagnandi svarar hún já og
sprettur á fætur, en það er systir henn-
ar, sem hann leiðir sér við hlið inn í
veizlusalinn, þar sem dansinn dunar og
hljómbrimið svellur. Þá eins og svo oft
endranær birtist Gösta Berling henni,
glæsilegastur allra, búinn sem ævintýra-
riddari og ætíð riddarinn hennar. En hún
biður hann að dvelja ekki hjá sér, heldur
ganga í dansinn. Sjálf haltrar hún út af
sviðinu og brýnir sjálfa sig með því, að
hún verði að halda áfram, henni er ætl-
að langt að fara, lengra, lengra. —
Til brúðkaupsveizlu á Márbacka kemur
Jóhannes keisari af Portúgal, hann Jón
gamli í Fellskoti, sem hefur ruglazt af
sárri þrá eftir dóttur sinni, sem fór ung
að heiman til að létta skuldabyrði af
öldruðum foreldrum sínum, en jafnframt
vegna þess, að útþráin seiddi hana. Hann
kemur í keisaraskrúðanum sínum og
syngur keisarasönginn:
„Faðir hennar hátignar
í hjarta kennir fagnaðar.
Um löndin fregnin flaug.
Austurríki, Portúgal,
Metz, Japan og allt að tarna.
Bomm, bomm, bomm og dúlla.
Bomm, bomm.“
Meðal veizlugestanna sér hann tilsýnd-
ar unga, rauðklædda stúlku, sem hann
sannfærist um að sé hennar keisaralega
tign, Klara Fína Gullborg, komin heim
frá ríki sínu í Portúgal og hafi af hjart-
ans litillæti birzt honum í fallega, rauða
kjólnum, sem hún átti þegar hún fór að
heiman. Rauðklædda stúlkan snýr sér
við . . . Æ, það er ekki hún Klara Gulla
hans. Yfirbugaður af harmi flýr hinn
ógæfusami faðir veizlugleðina. —
Sýnt er þegar Selma Lagerlöf kemur til
átthaganna eftir meira en tuttugu ára
fjarveru, hún er nú eigandi hins forna
óðals feðra sinna. Heiðursdoktor er hún
með hraðvaxandi aðdáun og vinsældir —
heimsfrægð hefur henni hlotnazt, and-
mæli gegn henni og aðfinnslur um skáld-
skap hennar hljóma eins og hjáróma
raddir. Hún er ekki aðeins fræg, heldur
hefur hún líka lært að taka frægð sinni,
framkoma hennar er virðuleg, búningur
hennar dýr og viðhafnarlegur. Hún hefur
með sér fóstursoninn, Níls Holgeirsson,
vinir umkringja hana, en innst inni er
hún einmana og leitar athvarfs hjá sög-
um sínum, dýrmætasta unaði lífs síns.
Fjarri Vermalandi fékk hún köllun um
að segja vermlenzku söguna, sem vildi
komast út í heiminn, nú hafði frægð sög-
unnar borið hana á vængjum sínum til
Vermalands — heim.
f síðasta þætti leiksins er hún hnigin
að aldri og umleikin töfrum fagurrar elli.
Hún er heima á Márbacka, þar sem hún
hefur reist sér það fagra skáldmusteri,
sem augu gervalls heimsins beinast að.
Hún er tignuð sem drottning, en lang-
þreytt og slitin af miklu starfi, íþyngd
af heimsfrægð og afskiptasemi þeirra,
sem vilja hlutast til um afstöðu hennar
til heimsmálanna.
Hvergi utan Norðurlanda hefur Selma
Lagerlöf verið jafn feikilega lesin og dáð
og í Þýzkalandi og þar á að gera sjötíu og
fimm ára afmæli hennar að alþjóðar há-
tíð. En — haldi hún fast við þá ákvörð-
un að gefa sögu sína: Skriftin í sandinn,
til ágóða fyrir landflótta Gyðinga, þá
hefur hún móðgað foringjann og þýzku
þjóðina, hinni miklu hátíð henni til heið-
urs mun þá verða aflýst og bækur henn-
ar hverfa af þýzka bókamarkaðinum. Hið
volduga Þriðja ríki lætur ekki misgjörða
óhefnt.
SAMVINNAN 27