Samvinnan - 01.03.1978, Page 11

Á síðastliðnu ári voru landbúnaðarmál
óvenju mikið í brennidepli. Er ekki annað
hægt að segja en að þar hafi sitt sýnst
hverjum, sem að sjálfsögðu er ekki óeðli-
legt í lýðræðislandi. Þvi miður hefur það
þó borið við, að málefnaleg umræða hef-
ur verið látin lönd og ieið, og þess i stað
slegið upp áróðurskenndum fullyrðingum
svo sem þeirri, að það sé hið mesta þjóð-
ráð að draga saman seglin í landbúnað-
arframleiðslunni og kaupa í þess stað
landbúnaðarafurðir erlendis frá.
Nú hefur það margsinnis sannast, að
sú þjóð, sem ekki framleiðir næg matvæli
fyrir sig og verður að fá matföng sín frá
öðrum en svelta ella, á undir högg að
sækja. Segja má, að hið erlenda ríki, sem
selur matföngin, hafi líf hinnar í hendi
sér. Og sú staðreynd er bæði gömul og
ný, að fá vopn eru beittari er knýja þarf
þjóð til hlýðni — en hungrið
Ætti þessi staðreynd að vera deginum
ljósari í vitund okkar íslendinga, sem bú-
um á hjara veraldar fjarri öðrum þjóð-
um og þannig i sveit settir, að auðvelt
er að rjúfa allar samgöngur til landsins
og einangra okkur frá umheiminum. Ég
held það hljóti þvi að vera sérstakt
kappsmál fyrir okkur að vera sjálfbjarga
á sem flestum sviðum, en þó einkum og
sér i lagi með matvælaöflun, þannig að
við verðum ekki sveltir inni, þó að skálm-
öld verði í heimi. Þvi óháðari sem við
erum öðrum þjóðum með aðdrætti, þeim
mun meira er raunverulegt sjálfræði
okkar.
í ljósi þessara einföldu staðreynda má
það teljast óskiljanlegt, að til séu þeir
íslendingar, sem halda því fram i fullri
alvöru, að þá væru vandræði okkar öll
og eilift sumar innleitt i íslenskt þjóð-
líf, ef við legðum niður landbúnað okk-
ar að meginhluta og keyptum þess i stað
landbúnaðarafurðir af öðrum þjóðum,
þar sem þær kosta nær því ekki neitt, að
sögn, og verða til i óþrjótandi magni um
alla framtíð. Þetta eru fullyrðingar, sem
alls enga stoð eiga sér í heimi raunveru-
leikans, þar sem helmingur ibúa heims
þjáist af vannæringu.
Eru virkilega einhverjir slegnir slikri
blindu, að þeir sjái ekki, að með slíku
háttalagi kæmumst við skjótt á framfæri
erlendra fyrirtækja, sem ekki mundu, er
tímar liðu, skirrast við að halda matar-
bita frá borðum okkar, ef við létum ekki
undan i öðrum efnum, sem hinum er-
lendu viðsemjendum okkar þætti mikils
varða, að næðu fram að ganga?
Það er sorglegt, að á undanförnum
misserum skuli hafa verið rekinn sá á-
róður gegn íslenskum landbúnaði, sem
raun ber vitni, þar sem jafnvel hefur
verið reiknað út, hvað hver bóndi, sem
enn yrkir jörð sína, kostar þjóðarbúið og
jafnframt, hve hagnaður þjóðfélagsins
væri mikill, ef viðkomandi bóndi flytti
á mölina.
En hvernig liti ísland út, ef búskapur
væri aflagður að mestu leyti, og bændur
fluttir á sjávarkamb? Lítum aðeins á það.
Stór hópur fólks byggir afkomu sína á
þjónustustörfum við landbúnaðinn og úr-
vinnslu úr framleiðslu hans. Er það vægt
áætlað, að tvö og hálft dagsverk séu í
þjónustu og úrvinnslugreinum fyrir hvert
eitt dagsverk, sem unnið er í landbúnaði.
Er hætt við því, að velflest þorp og kaup-
staðir, sem byggja yfirleitt að meira eða
minna leyti á þjónustu og úrvinnslu fyrir
landbúnaðinn, mundu hanga á horrim-
inni ef byggð legðist af í sveitum og end-
irinn yrði sá, að einungis Reykjanesskag-
inn og næsta nágrenni hans yrði í byggð,
auk nokkurra þéttbýlisstaða úti á landi,
sem ættu allt sitt undir sjávarfangi.
Það kann að vera rétt, að þessi árin
getum við stöku sinnum átt þess kost
að kaupa landbúnaðarvörur erlendis frá
á lægra verði en við getum framleitt þær
á sjálfir. Þar er einkum um að ræða
tímabundna og tilviljunarkennda of-
framleiðslu í ríkjum efnahagsbandalags-
ins, sem á engan hátt er hægt að byggja
á sem framtíðarmatarforðabúri íslend-
inga.
En kjarni málsins er ekki sá, hvort við
getum sparað okkur nokkrar krónur á
þennan hátt, heldur hvort við ætlum að
sækja mat okkar til annarra þjóða og
framselja þar með hluta af sjálfstæði
okkar. Og í annan stað, hvort við ætlum
að halda landinu í byggð á svipaðan
hátt og nú er eða byggja aðeins lítinn
hluta þess. Þetta eru þau grundvallar-
atriði sem málið snýst um. 4
fyrir einyrkja, fátækan bónda,
um síðustu aldamót eins og
lýst hefur verið að nokkru.
En það eru ekki erfiðleikar
eða framtak bóndans á Eyri
sem fyrst og fremst fær okkur
til að staldra við og horfa með
furðu á fjárhús Árna á Eyri.
Það, sem vekur undrun okkar,
er það hvernig bóndinn á Eyri
hefur valið steinana sem bár-
ust úr brimi úthafsins, hvern-
ig hann hefur eins og látið
steinana hlýða sér skilyrðis-
laust. Steinum virðist hafa
komið vel saman i veggnum
svo að á að líta standa fjár-
húsin eins og fagursköpuð
heild, hreinasta listaverk.
Á Flateyjardal er allt í senn
tignarleg fegurð, stórbrotin
náttúra og kyrrð. Bæjarhúsin
á Knarrareyri stóðu á bökkum
Dalsár við norðvesturhorn Eyr-
arfjalls. Gatan frá bænum
austur að fjárhúsum Árna er
sennilega einn sérkennilegasti
fjárhússtígur á öllu íslandi.
Sunnan götuslóðans er ægihátt
klettabelti, eða hamraveggur
Eyrarfjalls, en að norðan
hamraborg mikil og vegleg en
í kvosinni á milli er lítið, frið-
sælt stöðuvatn sem er ævin-
týraheimur sundfuglanna.
Fj árhússtígurinn er í kvos-
inni meðfram vatninu og end-
ar auðvitað við fjárhús Árna
sem standa hér á miðjum,
sléttum, hörðum grasbala
austanvert í kvosinni rétt við
sjávarströndina. Þegar égstend
hér á flötinni rifjast upp fyrir
mér allt sem hér hefur verið
sagt, ég finn að leynibráðurinn
til Eyrar, sem spunninn var í
baðstofunni frammi í sveit
fyrir mörgum árum, hefur
aldrei slitnað.
Ég skil nú hversu eðlilegt
það var að Árni vildi ekki yfir-
gefa jörðina sína nema kaupa
hana fyrst. Það var hans
skylda við moldina, skylda við
steinana sem hann hafði raðað
í vegginn, vegginn sem ég er
að horfa á.
Hér hafa verið fögur vor-
kvöld og kyrrlátir haustdagar.
Auðvitað hefur vetrargustur-
inn þeystst um snarbrattar
hlíðar Eyrarfjallsins og engu
eirt og enga mannbrodda þurft
að nota. En þó er ég viss um
að vorkvöldin við vatnið, ána
og stíginn hafa átt sterkari
ítök i bóndanum sem byggði
listaverkið og ég finn greini-
lega að þegar bóndinn flutti
alfarinn frá Eyri hafa þung
spor verið gengin eftir stignum
frá flötinni þar sem fjárhúsin
standa, af því að húsin voru
stolt lífs hans, listaverkið
hluti af honum sjálfum.
Enn einn harmleikur hefur
verið leikinn til enda í þessari
fögru en afskekktu sjávar-
byggð.
Hliðinu að eyðibýlinu hefur
verið lokað, ekkert heyrist
lengur nema þungur niður
haföldunnar sem enn ber fal-
lega steina upp í Eyrarfjöru. 4
11