Neisti - 26.11.1978, Síða 4

Nelsti 12. tbl. 1978 bls. 4
A Iþýðubandalagið:
Vanlíðan í stjómarstólum
í grein í 10 tbl. Neista fjallaði ég
aðeins um stjórnarandstöðuhræringar
innan Alþýðubandalagsins og kosti
þeirra, en um leið ómarkvísi stjórnar-
andstæðinga og þá að nokkru sjálf-
sköpuðu erfiðleika sem þeir eiga viðað
etja vegna ólýðræðislegrar hefðar
flokksins og fyrirrennara hans (Al-
þýðublaðið birti þá grein á forsíðu -
það skyldi þó ekki vera orðið eitt af
þessum byltingarsinnuðu smáblöðum í
krafti þess að fyrirmenn flokksins
fylgjast ekki svo vel með því?). Hér skal
reynt að fylgja þeim athpgunum að-
eins eftir með því að drepa á þá þróun
sem síðan hefur orðið.
Þegar þetta er skrifað er enn ekki
Ijóst til hvaða ráðstafana verðurgripið
fyrir 1. des. og hvort stjórnin hyggst
eftir sem áður draga frarn efnahagslífið
með smáskammtalækningum bráða-
birgðabjargráða! Afstaða verkalýðs-
forystunnar, sem menn velviljaðir rík-
isstjórninni eða þá meinfýsnir að eðlis-
fari kalla sáttfýsi og vilja til að leysa
efnahagsvandann, bendir þó til þessað
stjórninni takist að hanga áfram á
sínum bláþræði fram yfir fullveldis-
daginn. Hvort svo fer breytir ekki öllu
varðandi hlutverk róttækra Alþýðu-
bandalagsmanna: Kannski eru þeir
líka farnir að trúa því að eðli Alþýðu-
bandalagsins tekur ekki díalektískum
umskiptum þó það taki á ný sæti í
stjórnarandstöðu (Það er nú einmitt
meinið, þessi tilhneiging flokksins til
að fá sér sæti í stjórnarandstöðu, og
halda að sér höndum).
Það sem gefur stjórnarandstöðu byr
undir báða vængi um þessar mundir,
eða ætti að minnsta kosti að gera það
sé vitlega á málum haldið, er sú stað-
reynd að engar sérstakar hugsjónir eru
tengdar þessari stjórn. í samanburði
við fyrri ríkisstjórnir sem kenndar hafa
verið við vinstri munar auðvitað mest
um ákvæðin um brottför hersins í fyrri
málefnasamningum, jafnvel þó þau
hafi reynst haldlítil þegar til kom. í
þeim ákvæðum sá margur flokksmað-
urinn næga ástæðu til að verja viðkom-
andi ríkisstjórn fram í rauðan dauð-
ann. Núverandi ríkisstjórn virðistekki
vekja aðra tilfinningu meðal almennra
flokksmanna en óljósa van.'.>an, ó-
þægilegan kláða ofan lærs undan
mjúkum setum ráðherrastóla þessar-
ar borgaralegu samsteypustjórnar, sem
fengið hefur það hlutverk að halda
auðvaldsskútunni á floti með því að
lægja öldur kjarabaráttunnar. A móti
kemur að þrátt fyrir allt er þetta
óskastjórn verkalýðsforystunnar, hún
bað um hana og átti stóran þátt í að
berja hana saman. Verkalýðsforystan
þurfti á þessari stjórn að halda vegna
þess að hún hafði sjálf misst öll tromp
af hendi með aumri frammistöðu sinni
í vor og sumar. Verkalýðshreyfinguna
skorti vilja og slagkraft til að standa
vörð um kaupmáttinn og verjast sókn
atvinnurekenda á eigin spýtur. Enn-
fremur voru veiðarfæri Alþýðubanda-
lagsins sem þingræðislegs umbóta-
flokks á atkvæðamiðum í nokkurri
hættu ef það hefði neitað sæti í stjórn.
Slíkt hefði borið vott um „óábyrgni".
Þá, sem voru andvígir því á sínum tíma
að flokkurinn færi í þessastjórn,skorti
tilfinnanlega sannfærandi röksemdir
gegn þessum tveimur atriðum, freist-
uðust til að leiða þau hjá sér. Trúverð-
ugan valkost sem tekur til heildar-
stjórnlistar höfðu stjórnarandstæðing-
ar Abl. ekki uppá að bjóða - og hafa
ekki enn.
Stjórnarandstaðan
lætur í sér heyra
En það leið ekki á löngu þangað til
þessi vanlíðan almennra flokksmanna
tók að birtast opinberlega. Böðvar
Guðmundsson skrifaði hressilegan
leiðara í Norðurland, málgagn Abl. í
Norðurlandi eystra (2. nóv.). Nafn
leiðarans tjáði þessa vanlíðan sérdeilis
vel: „Vorum við blekkt?“ Hann telur
að röksemdirnar með stjórnarþátttök-
unni hafi reynst falsrök, ekkert hafi
áunnist með þessari stjórn. ,,Og nú
spyrjum við, hinir auðginnlu félagar í
Alþýðubandalaginu; hvar markarfyrir
sósíalísku yfirbragði þess flokks sem
beygir sig fyrir NA TOherrum, fyrir
erlendu fjdrmagni, fyrir skerðingu á
kaupgetu launþega og yfirleitt öllu þvi
sem andstœtt er höfuðmarkmiðum
sósíalismans? Hvar má sjá hinn rauða
lit stéttabaráttunnar á þeim samtökum
sem velja sér að forystu menn sem
hneykslaðir spretta fingrum og and-
varpa: Elskurnar mínar, bylting er
bara eitt þeirra orða sem ungir og rót-
tœkir teóríusmiðir eru stanslaust að
tönnslast á." Leiðaranum lýkur með
spurningu:,, - Hvert getum við snúið
okkur þegar vonir okkar eru brostnar
og virki okkar fallið?" Þessi leiðari
varð þó ekki tilefni ifrekari umræðna í
málgögnum flokksins, en þess meiri
manna á meðal. Loksins hafði einhver
tekið sig til og kveðið uppúr með
óánægju „auðginntra félaga“. Og þó
voru menn feimnir við að reifa málin í
Þjóðviljanum, óttuðust að láta kné
fylgja kviði, lögðu ekki í Lúðvík.
Laugardaginn 4. nóvember birtist í
Þjóðviljanum (að vísu eins óáberandi
og framast er unnt) lítil, nær þriggja
vikna gömul ályktun sem gaf gott til-
efni til frekari orðræðna. Hún var frá
Alþýðubandalagi Rangárþings: ,,1.
Ekki verður séð af málefnasamningi
ríkisstjórnarinnar að fullnœgt séhelstu
grundvallaratriðum ístefnuskrásósíal-
ísks flokks, sem Alþýðubandalagið
hefur þó talið sig vera. 2. Þrátt fyrir að
málgagn flokksins hefur ósjaldan
kallað herstöðvasinna ..landsölu-
menn" hefur nú meirihluti flokks-
stjórnar og þingflokks látið sjónarmið
sín íþeim málum fölfyrir þjónustu við
þá hagsmuni sem Natóherjum er hvar-
vetna ætlað að verja og viðhalda. Að
þessum höfuðatriðum athuguðum heit-
ir félagið á alla sósíalista innan
Alþýðubandalagsins til skipulegrar
baráttu gegn þeirri hentistefnu sem
ótvírœtt kemur fram íþátttökuflokks-
ins í núverandi ríkisstjórn. Léttum eigi
þeirri baráttu fyrr en sósíalistar og aðr-
ir herstöðvaandstœðingar eiga það vígi
og baráttutœki í íslensku flokkakerft
sem Alþýðubandalaginu var I önd-
verðu œtlað að vera." Án efa er þetta
skeleggasta afstaða gegn stjórnarþátt-
tökunni sem heyrst hefur innan Abl.
Eftir stendur aðeins sú spurning hvort
Alþýðubandalagið hafi nokkurn tím-
ann „talið sig vera“ jafn róttækan sósí-
alískan flokk og þarna er gerð krafa
um - og hvort því hafi nokkurn tímann
verið „ætlað að vera’’slíkt „baráttu-
tæki“. Það kemur þó ekki í veg fyrir að
róttækir flokksmenn berjist fyrir að
svo verði og geri kröfur í samræmi við
það. En þá baráttu skortir bæði skýrt
markmið, skipulag og samræmingu.
Eins og glöggt hefur komið í ljós.
„Peningalaun“
og annars konar
kaupmáttur
Stjórninni barst nú stuðningur úr
ýmsum áttum, og þó aðallega þaðan
sem síst skyldi. Það var orðið Ijóst, að
ætlaði þessi ríkisstjórn að halda sig
innan ramma hefðbundins gangverks
íslenska auðvaldssamfélagsins, og það
ætlaði hún svo sannarlega, yrði hún að
standa að einhverjum kjaraskerðing-
um, (hún gat ekki staðið við greiðslu
fullra verðlagsbóta á laun) og jafn-
framt að niðurskurði félagslegra fram-
kvæmda. Alþýðubandalagið var reiðu-
búið að samþykkja hvoru tveggja, en
þó ekki nema áð vissutnarki. Verka-
lýðsmálaráð Abl. gerði sitt besta til að
finna einhvern milliveg á fundi sínum
4.-5. nóv. og sýndi þar með enn einu
sinni tryggð sína við ríkisstjórnina.
Forsíðufyrirsögn Þjóðviljans sýnir vel
niðurstöðu fundarins: „Átak gegn
verðbólgu - Meginkrafafundarins sem
meðal annars ræddi leiðir til þess að
tryggja kaupmátt á annan hátt en í
hœkkvðum peningalaunum". Enn hef-
ur hrotið moli af borði þjóðarköku-
kenningarinnar: Að launahækkanir
séu einn helsti verðbólguvaldurinn, þó
auðvitað sé ekki beinlínis tekið þannig
til orða. í stað þess að. búa félagsmenn
sína til varnar, setur verkalýðshreyf-
ingin traust sitt á samninga við „vel-
viljaða" ríkisstjórn. Má vel vera að
Abl. fáist ekki til að gera jafnmiklar
kjaraskerðingar og auðvaldið telur sig
þurfa. En þá verður því um síðir
sparkað úr stjórninni, og verkalýðs-
forystan situr eftir með sárt ennið án
þess að hafa búið sína félagsmenn
undir þann slag sem hafinn verður um
kaupmáttinn.
Stjórninni barst einnig stuðningur
úr annarri átt, frá landsþingi Æsku-
lýðsnefndar Alþýðubandalagsins. Það
þing var að sönnu mjög fámennt og
árangurslítið. Um stjórnarþátttökuna
stóð þetta eitt r sérkennilegri stjórn-
málaályktun þingsins: ,,Á síðastliðnu
hausti var ákveðið að ganga til ríkis-
stjórnaraðildar til að vinna að ákveðnu
afmörkuðu verkefni. Náist ekki árang-
ur innan skamms má telja að grund-
völlur samstarfsins sé brostinn." (Þjv.
9. nóv.) Ópólitískara hefði það tæpast
geta verið! Enn kom það niður á
stjórnarandstæðingum, að þeir gengu
bæði óundirbúnir og óskipulagðir til
þess þings einsog annarra starfa í
flokknum.
En þarmeð hafði andstaðan ekki
lagt upp laupana. Mátulega fyrir
flokksráðsfundinn birtist í Þjóðvilj-
anum (17. nóv.) frásögn af félagsfundi
Abl. á Akureyri með Kjartani Ólafs-
syni. Upphafleg andstaða Kjartans við
stjórnarþátttökuna hefur að vísu ekki
tekið á sig mynd beinnar stjórnarand-
stöðu, en hann hampar óspart ýmsum
Frá flokks ráðsfundi A lþýðubandalagsins
Á myndinni má sjá Kjartan ölafsson
í hopi flokksbræðra. (ljósm. Þj5ðv. )
gagnrýnisatriðum á stjórnina: Kjara-
málunum, hermálinu og á Akureyri
bætti hann við enn einum púnkti:
..Kjartan benti á að til félagslegra
framkvœmda þvrfti peninga og niður-
skurður ríkisframkvœmda áfjárlögum
gæti haft mjög alvarlegar afleiðingar
fyrir ýmis stefnumál sósíalista." Með
málflutningi sínum á fjölmörgum
fundum undan farið hefur Kjartan
orðið ein helsta málpípa þeirra sem
finna til vanlíðunar í stjórnarstólun-
um. Hann tjáir fyrst og fremst þessa
vanlíðan, en ekki ákveðinn vilja til að
færa sig þegar í stað um set né örugga
vissu um hvert skuli halda; a.m.k. ekki
opinberlega.
Flokksráðsfundurinn
Enn er það Þjóðviljinn, sem best
nær niðurstöðu fundarins í flennifyrir-
sögn áforsíðu (21. nóv.): ..Dregiðverði
úr hækkun peningalauna“ með risa-
stöfum, ,,en lífskjör launafólks tryggð"
með smáu letri undir. Óneitanlega
sérkennileg forsíða. Flokksforystan
fékk tillögur sínar samþykktar á fund-
inum (Um efnahagsmálin er fjallað
annars staðar í blaðinu), en óánægja
var samt umtalsverð. Flokksforystan
svaraði aldrei spurningum um, hvaða
stöðu þessar tillögur sem í sjálfu sér
fela í sér undanslátt hefðu. Hversu
mikið er hún reiðubúin til að slá af
þeim gagnvart samstarfsflokkum sín-
um? Hver verður þá ávinningurinn?
Hvaða ástæða er þá til að sætta sig við
klassíska loforðið „félagslega umbæt-
ur sem metnar verða 2% í kaupi" á
sama tíma og verið er að skera niður
ríkisframkvæmdir? Ýmsar gagnrýnis-
raddir heyrðust á fundinum. Kjartan
Ólafsson gagnrýndi einkum útreið
,,þjóðfrelsismálanna“ í ríkisstjórninni.
Ýmsir urðu til að gagnrýna efnahags-
stefnu Abl., eða öllu heldur það sem
þeir nefndu skortinn á slíkri stefnu.
Vinnubrögð flokks- og verkalýðsforystu
sættu einnig nokkurru gagnrýni. Einn
þingfulltrúi hélt meira að segja áfram
spurningum Böðvars og spurði hvort
ekki væri kominn tími til að róttækt
Alþýðubandalagsfólk stofnaði nýjan
sósíalískan flokk. Slíkar hugmyndir
eru enn alveg á vangaveltustiginu, og
ólíklegt að þær.komist lengra að sinni.
Óánægjan braust fyrst og fremst fram í
því, að enda þótt stjórnmálaályktunin
hafi verið samþykkt með öllum
greiddum atkvæðum, sat stór hluti
flokksráðsfulltrúa hjá. Fátt sýnirbetur
hvað andstaðan í Abl. er pólitísk veik-
burða: Það er mikil óánægja, en henni
mistekst að veita þeirri óánægju í
einhvern pólitískan farveg, gefa henni
einhvern samnefnara. Það er enginn
valkostur borinn upp. Róttækir sósíal-
istar í Alþýðubandalaginu eiga mikið
verk óunnið.
Auðvitað geta byltingarsinnuð öfl á
fslandi ekki vænst fjöldafylgis fyrr en
umtalsverð róttæknisþróun hefur átt
sér stað meðal verkalýðsstéttarinnar.
Þó að slík þróun sósíalískrar hreyfing-
ar muni að nokkru eiga sér stað utan
Alþýðubandalagsins þá mun hún ekki
fara framhjá því. Þvert á móti er lík-
legt að skerpt stéttabarátta og vöxtur
byltingarhreyfingar muni um síðir
kljúfa Alþýðubandaiagið í herðar
niður. Þá mun praxísinn knýja á dyr,
leysa af unga teoríusmiði og spyrja
gamalkunnra spurninga um afstöðuna
til ríkisvalds auðstéttarinnar. Óánægj-
an með stjórnarþátttökuna sýnir glöggt
að margir Alþýðubatídalagsmenn eiga
erfitt með að verja svo kratíska afstöðu
fyrir sinni sósíalísku samvisku. Bylt-
ingarsinnar verða að gera sitt svo þetta
samviskubit verði að róttækri póli-
tískri afstöðu. Aukin umræða milli
þeirra og „vinstri-andstöðumanna" í
Alþýðubandalaginu eru fyrsta skrefið,
sameiginlegt starf í ýmsum fjöldahreyf-
ingum annað.
22.11.
Halldór Guðmundsson.
„r stað þess að búa felagsmenn sina til varnar,
setur verkalýðshreyfingin traust sitt á samninga
við „velviljaða" rikisstjorn. "
Myndin er úr myndaflokknum „Caprichos" eftir
Goya.
Texti myndarinnar: „Hann sökkvir ser onú áhuga-
verða ættartölu sina."