Stéttabaráttan - 04.11.1975, Page 6
STÉTTABARATTAN 4/11 75
Alþýðuleikhúsió
Viðtal við Böðvar Guðmundsson
Eftir töluverða leit fannst loksins
einn stofnandi Alþýðuleikhússins,
sem hafði tíma til að tala við blaða-
mann Stéttabaráttunnar. Var það
Böðvar Guðmundsson, sem er kunn-
úr fyrir vísnasöng og fleira. Fór-
um við undirritaðir blaðamenn Stb.
því í heimsókn til Böðvars sunnudag-
•inn 12. október.
Stb: Hvernig stóð á stofnun Alþýðu-
leikhússins, Böðvar?
BG: Það er nú nokkur langur að-
dragandi að því. Þetta er gömul hug-
mynd sem kom fram fyrir a. m.k.
10-15 árum, þá hjá fólki sem bjó
suður í Reykjavík. En hérna byrj-
aði þetta nú þannig, að við vorum
nokkur saman í hóp í fyrra, 14 tals-
ins, sem hittumst að gamni okkar
einu sinni í viku um nokkurt skeið
til þess að setja saman einþáttunga.
Hugmyndin var sú að útbúa einþátt-
ungasafn sem við myndum síðar
færa upp til sýningar á okkar eigin
vegum einhvern tfmann í haust eða
vetur. Svo höguðu atvikin þvf þann-
ig að 3 leikendur hjá Leikfelagi Ak-
ureyrar, sem reyndar voru þátttak-
endur í okkar hópi, sögðu upp starfi
sínu þar og fannst okkur þá að það
væri skemmtilegt að gera þessa til-
raun; að stofna sjálfstætt leikhús.
Þetta eru þannig kannski margar
ástæður sem ollu stofnun Alþýðuleik-
hússins.
Stb: Hvar ætlið þið að sýna?
BG: Meiningin er að þetta verði um-
ferðarleikhús.
Stb: Er þetta hugsað á sama hátt og
Leiksmiðjan áður?
BG: Nei, það er dálítill munur þar
á . Það eru tveir aðilar í Alþýðu-
leikhúsinu sem voru í Leiksmiðju-
nni áður svo að við getum notið
einhverrar reynslu úr starfi henn-
ar. Að þvf er ég best veit setti
Leiksmiðjan sér aldrei neitt mark-
mið annað en eitthvert þokukennt
listrænt markmið. En við höfum
það aftur á móti beinlínis á okkar
stefnuskrá að vekja fólk til um-
ræðu um þjóðfélagsmál.
Stb. : Var ekki grundvöllur fyrir
þetta í leikhúsinu hér á Alcureyri ?
BG. : Leikhús eða leikfélög, sem
rekin eru af ríki eða bæ, eru
þannig að þau reyna að taka tillit
til allra þeirra sjónarmiða sem
til eru. Stefna þeirra verður því
ákaflega reikandi. Þessir ein-
þáttungar, sem við byrjuðum á,
höfðu reyndar ákveðið inntak.
Þeir áttu að fjalla um stéttaskipt-
ingu í þjóðfélaginu. Þetta er safn
einþáttunga sem sýna hvernig
stéttaskiptingin þrengir sér alls
staðar í gegn, jafnvel þar sem
sumir neita því að hún sé til.
Stb. : Alþýðuleikhúsið hefur sem sé
orðið til áður en sundrungin varð
innan Leikfélags Akureyrar ?
BG. : Svona hálft f hvoru. Við
vorum að a. m.k. hópur sem orðinn
var vanur að vinna saman og
innan hópsins voru ekki svo alvar-
leg ágreiningsmál, að þau væri
ekki hægt að leysa. En þegar þau
Arnar, Þórhildur og Þráinn sögðu
starfi sínu lausu hjá LA kom fram
sú hugmynd að mögulegt væri að
fjármagna leikhúsið með áskriftum,
auk miðasölu auðvitað.
Við munum þó leita eftir stuðningi
ríkis og sveitarfélaga svona forms-
ins vegna en reiknum alls ekki með
því að fá hann. Við erum líka
svolftið smeyk við að byggja starf-
semina upp á þann veg. Það eru
til allmörg dæmi um vinstri
sinnaða starfsemi sem hefur leitað
eftir opinberum stuðningi, fengið
þvert nei og lagst svo bara niður
og nöldrað. Og við ætlum okkur
að treysta á það að vinstri sinnað
fólk í landinu, hversu langt til
vinstri sem það er, vilji veita
þessu lið.
Stb. : Hvað á leikhúsið að ná yfir
stórt svæði?
BG.: Allt landið. Það þýðir að
starfsemi leikhússins verður að
vera að langmestu leyti yfir sumar-
mánuðina til þess að það sé hægt að
ferðarst út um land á afskekkta
BG: Helst sem allra flestar. Það
vill nú svoleiðis til, að þessi hóp-
ur er að miklu leyti sjálfum sér
nægur. Innan hans vébanda eru
bæði þýðendur, tónlistarfólk,
"kóreógraffar" , leikritagerðarmenn
og smiðir þannig að við ættum ekki
að þurfa að leita svo mikið út
fyrir hópinn til að láta vinna fyrir
okkur.
Stb. : Hefur leikhúsið einhverjar
höfuðstöðvar eða æfingamiðstöð ?
BG: Nei, ekki er það nú enn þá.
Við erum að leita okkur að einhverj-
um stað sem við gætum keypt eða
leigt í þeim tilgangi, og ef þið vitið
af einhverjum slíkum stað, látið
okkur þá endilega vita.
—En við erum þó byrjuð að æfa.
Stb: Klofningurinn í LA. Hvernig
stóð á honum ?
BG: Það var nú eiginlega allt dreg-
ig inn í þær deilur sem áttu sér
stað innan LA í vor, bæði þa sem
hægt var að draga inn f þær og líka
hitt. Ég er nú ekki frá því að það
sem réði afstöðu ýmissa aðila innan
félagsins hafi nú einmitt verið
"kommúnistahræðsla."
Stb: Nú hefur klofningurinn oft
"Meiningin er að þetta verði umferðaleikhúsn
"Alþýðan á smástöðunum út um landið á líka rétt
á að njóta menningar”.
"Því er ekki ætlað að vera flokksapparat fyrir
Alþýðubandalagið"
"Fólk er farið að efast um réttmæti einkaeignar-
þjóðfélagsins".
staði eins og t. d. Vestfirði og N. -
Þingeyjarsýslu. Meiningin er að
hafa 4-5 "prógröm" þar af 1-2 heil
verk, f gangi í einu. Þannig yrði
fjögurra mánaða æfingatími þegar
ekki yrði sýnt, svörtu mánuðirnir,
nóvember-febrúar en síðan ferðalög
vonandi.
Stb. : Þið hugsið ykkur sem sé að
ferðast út um sveitir og sjávar-
pláss, einskonar "list um landið" ?
BG: Sem allra mest. Stóru leik-
húsin geta varla farið með sínar
viðamiklu sýningar út um land,
þar sem víða er alls engin aðstaða
til að taka á móti þeim þar eð leik-
svið vantar svo víða. Og auð-
vitað á fólk á þeim stöðum jafnan
rétt á að njóta leiklistar. Meining-
in er nefnilega að hafa sviðsútbúnað-
inn sem allra minnstan og einfald-
astan, einmitt með það fyrir augum
að geta sýnt þar sem sviðsaðstaða
er fyrir hendi.
Stb. : Hvers konar túlkunaraðferðir
ætlið þið að nota?
verið túlkaður þannig að þetta hafi
verið Alþýðubandalagsmennirnir að
fara. Kemur Alþýðúleikhúsið til
með að túlka afstöðu AB í einhverjum
málum ?
BG: Þvf er nú ekki ætlað að vera
flokksapparat fyrir AB.
Stb: Maður þarf þá ekki að búast við
því að sjá ykkur fyrir kosningar
vera að troða upp á vegum AB ?
BG: Það þykir mér nú ótrúlegt. Ég
geri ekki ráð fyrir því að stjórn
Alþýðubandalagsfélagsins hér eigi
eftir að reyna að hafa áhrif á starf-
semi leikhússins. Ég hygg jafnvel ,
að þessi hópur sé vinstra megin
við AB.
Stb.: Nú hafa lýðræðismál verið
mjög .ofarlega á baugi í norrænum
leikhúsmálum undanfarin ár.
Hvernig er með valdauppbyggingu
innan leikhússins ?
BG: Okkar hugmyndir um það eru
kannski svolítið þokukenndar ennþá.
Við höfum þó samið okkar starfs-
reglur sem eru þannig að allir þeir
sem koma til með að vera félagsmenn
félagsmenn eða starfsmenn hjá
leikhúsinu hafi sámvirka stjórn.
Það verða engir sem skipa hin
hefðbundnu embætti formanns,
ritara eða gjaldkera. Allir hafi
jafnan tillögurétt, tvo þriðju hluta
þarf til samþykktar ákveðnum
málum.
Stb: Eru uppi einhverjar hugmynd-
ir um að lýðræðið nái líka til áhorf-
endanna eða áskrifendanna ?
BG.: Það er nú veikleikinn í þessu
samkomulagi sem þið komið þarna
að. Auðvitað hafa áskrifendurnir
líka rétt á því að koma með tillögur,
aðfinnslur og uppástungur. Við
vitum eiginlega ekkert um hvernig
þetta þróast, reynslan verður bara
að skera úr um það. Það getur
verið hættulegt að ætla að byggja upp
fyrirfram eitthvert kerfi um þetta.
Það væri ef til vill hugsanlegt að
fara að eins og kfnverski rithöfund-
urinn Hao-Jan sem skrifaði út-
breiddustu skáldsögu í Kína, 1973,
þannig að hann lét fjölrita hana í til-
tölulega smáu upplagi og dreifði
henni sfðan á vinnustaði og f skóla
víðs vegar um landið og lét fólkið
þar gera athugasemdir við bókina.
Síðan vann hann lokaútgáfuna úr
þessu og var hún gefin út í geysi-
stóru upplagi.
Stb. : Hafið þið einhverja fyrirmynd
að svona stjórnskipunarkerfi ?
BG: Ekki kannski við okkar
aðstæður. En það er þó einmitt
svona leikhópum sem lýðræði er
frekast fyrir hendi og samvirkar
ákvarðanir eru teknar.
Það passar nokkuð við tímann að
þetta fari að koma hingað núna
því að þetta byrjaði á hinum Norð-
urlöndunum fyrir 10-15 árum.
Við erum oft 10-15 árum á eftir
þeim með ýmsar nýjungar,
það gerir fámennið. En vonandi
verður þetta ekki eini leikhópur-
inn af þessari gerð sem kemur
fram.
Reyndar er ýmislegt annað að ger-
ast f sambandi við vinstri sinnaða
menningu. Nefna má útgáfufyrir-
tækin Verkalýðsforlagið og Öktó-
ber og jafnvel fleiri slík eru á
leiðinni. Fleira mætti ef til vill
nefna. Fólk er farið að efast um
réttmæti einkaeignarþjóðfélagsins
og það það er engin tilviljun að
svona lagað kemur fram í dagsljós-
is (illt á svipuðum tíma og í sam-
hengi hvað við annað. Kvikmynda-
gerð, þ. e.a. s. þjóðfélagsgagnr ýna
kvikmyndagerð, vantar okkur þó.
Stb: Lokaorð, Böðvar.
BG: Eigum við ekki að segja
eitthvað eins og "Guð blessi forset-
ann", nei, við skulum hafa það
"Drottinn blessi heimilið".
Að svo mæltu risu blaðamenn og
ljósmyndari Stb. á fætur, þökkuðu
fyrir sig og gengu á braut.
GRH, ING, GM/-
Stéttarbaráttan óskar þess að
Alþýðuleikhúsinu takist það sem
það ætlar sér og skorar á allt
heiðarlegt fólk að styðja við bakið
að þvf. Aðeins með því móti er
hægt að halda svona starfsemi
áfram.
Böðvar:"Ég hygg jafnvel að þessi
hópur sé vinstra megin við Alþýðu-
bandalagið".
Gerist áskrifendur
að
RAUÐA FÁNANUM'
Um verkafólk i eigin húsnœói
f för með sér afleiðingar, sem eru
ekki vitund broslegar, sem sé, að
húsnæðisliður vísitölunnar hækkar
ekki til samræmis við verðbólguna,
og þar með verður húsnæðiskostnað-
urinn sífellt minni hluti af heildar-
framfærslukostnaði, samkvæmt þess-
um fölsku útreikningum. Arið 1968
var þannig kostnaður við húsnæði
réiknaður um 167» af heildarfram-
færslukostnaði (svo raunhæft sem það
nú er!), en hefur það sem af er ár-
inu 1975 numið tæpum 107o. Sam-
kvæmt því ætti vísitölufjölskyldan að
verja um 1/10 hluta árslauna sinna
til húsnæðisþarfa, það er rétt rúm-
um eins mánaðar launum! Þeir sem
staðið hafa í byggingum eða íbúðar-
kaupum sjá vitanlega hve raunhæft
þettaer, eða hitt þó heldur. Þessi
reikningslist" hefur það í för með
sér, að vísitalan er nú um 20 stigum
lægri en hún hefði verið ef húsnæðis-
kostnaðurinn væri hlutfallslega sá
sami og hann var reiknaður 1968.
Þetta þýðir að vístölufölsunin nemur
um 4-57o, og að þegar vísitalan nær
"rauða strikinu" fræga og fer "í
samband" skammtar hún verkafólki
4-5% lægri kauphækkun en annars
hefði orðið. Efnahagslögmál kapit-
alismans láta ekki að sér hæða!
Meiri eftirvinna - meiri gróði auð-
valdsins
Loks er vert að nefna það, að sú
staðreynd að íslenskt verkafólk er til-
neytt til að eignast eigið húsnæði
(því "allt er betra en að leigja") leið-
ir tilj^ess að fólk verður að leggja á
sig gifurlega yfirvinnu. Þetta á
einkum við um ungt verkafólk. Al-
gengt er að karlmennirnir vinni 80-
100 tíma á viku og konurnar vinni
a. m.k. fullan vinnudag utan heimil-
is. Skorturinn á barnadagheimilum
leiðir svo til þess að börnin lenda á
hálfgerðum hrakhólum meðan báðir
foreldrarnir þræla baki brotnu.
Aukning yfirvinnunnar eykur hins-
vegar gróða atvinnurekendanna, ef
t. d. gróðahlutfallið er 25%, þýðri
það að verkamaður sem vinnur 40
st. vinnuviku vinnur þar af 10 st.
kauplaust fyrir kapitalistann, ef
vinnutíminn svo lengist í 60 st. á
viku, þýðir það að ránsfengur kapit-
alistans eykst upp í sem svarar verð-
mæti 15 st. vinnu. A þennan hátt
eykst gróði auðvaldsins í hlutfalli við
aukna yfirvinnu.
Meginniðurstöður
Hér að framan hefur verið sýnt fram
FRAMHALD AF SÍÐU 3.
á, að eigin eign verkafólks á hús-
næði er því ekki til hagsbóta, heldur
þvert á móti þjónar í raun auðvald-
inu á margvíslegan hátt. Sýnt hefur
verið fram á,
1. að verkamaður f eigin húsnæði
stendur efnahagslega og félags-
lega í svipuðum sporum og leigj-
andi,
2. aðhúsnæðiseign verkafólks gerir
þvf verkfallsbaráttu erfiðari,
3. a) að almenn eign verkalýðsstétt-
arinnar á eigin húsnæði leiðir til
lækkunar launa sem svarar því að
launin þurfa ekki lengur að standa
undir greiddri leigu, og
b) að einmitt þetta hefur gerst á
íslandi, sem sést á því að vísi-
tala framfærslukostnaðar tekur
ekki tillit til leigugreiðslna (sem
hún hlyti að gera ef t. d. 60-70%
þjóðarinnar væru leigjendur) og
ekki heldur til greiðslu afborgana
af lánum, og loks
4. að verkafólk sem er að koma sér
upp eigin húsnæði verður að leggja
á sig gífurlega yfirvinnu, sem
eykur arðránsgróða borgaranna.
-/JRS
ELDFLAUGAÆFINGAR A BARENTSHAFI
Framh. af forsíðu
Eftir "öryggisráðstefnuna" í Helsing-
fors hafa sovét-leiðtogarnir talað
hátt og fjálglega um "andann frá
Helsingfors." I krafti þessa "anda"
Sovéskur tundurspillir af gerðinni
"Kara". Þessi tegund er búin lang-
drægum skip-til-skips eldflaugum.
Krafa Sovétríkjanna til frjálsra
siglinga og umsvifa á Barentshafi
byggir á því að það er þeim nauðsyn-
legt til að koma heimsvaldaflota
sfnum á sem skémmstum tíma um
öll heimsins höf.
ráðast þeir gegn öðrum heimsvalda-
ríkjum ef þau ætla að setja f gang
heræfingar, en á sama tíma hefja
þeir sjálfir umfangsmiklar heræfing-
ar á Barentshafi. Við getum ekki
skoðað þessar æfingar sem annað en
beint framhald af OKEAN 75 flotaæf-
ingum Sovét, þar sem m. a. var æfð
innrás í Noreg og ísland. Þessar
heræfingar eru bein ógnun við þjóðir
norðurlanda og íbúa Evrópu. Þær
sýna að Sovétríkin leggja nótt viðxlag
í undirbúningi nýs stríðs, og þær
sýna að stríðsundirbúningurinn er
langt kominn.
Þessar heræfingar eru bein ógnun
gegn Noregi og meðvituð mótmæli
gegn 200 mílna landhelgi. Þetta er
fallbyssu-pólitík af sama tagi og
pólitík Bismarks og Hitlers. Þær
sýna að kröfur Sovétríkjanna um
"frelsi til siglinga" eru ekki annað
en kröfur um frelsi til að
vera með herskipaflota "ofam hálsi"
á strandríkjum. Þær eru bein ógnun
við sjálfsákvörðunnarrétt strand-
ríkja.
- Gegn risaveldunum, Sovétrfkjunum
og Bandaríkjunum, og stríðsfyrir-
ætlunum þeirra.