Stúdentablaðið - 01.12.1955, Síða 14

6
STUDENTABLAÐ
jafnvel úr honum allan mátt, ef hann á að hinda
á móti öðrum en henni. En samt rekur hvorki né
gengur. „Hvort hann stendur i forinni upp í
hné, í húðarigningu og fellir störina, holdvotur
og leirugur, eða hann hindur skrjáfandi þurr-
heyið á einhverjum harðhalanum, i hrakandi sól-
skini og norðanþurrki, hann er alhaf að lnigsa
um, hvernig hann eigi að hiðja hennar".
Og þannig líður sunmrið. Loks „taka veðrin
að versna, vindurinn verður kaldari, regndrop-
arnir stórir og haglkenndir. Svört regnskýin þjóta
um himininn, og sjaldan nýtur sólar. Grasið fer
að fölna, hlómin að falla, fuglarnir verða daprir
og hópa sig undir hrotiferð . . En svo er það
eitt sinn í septembermánuði, rétt áður en kaupa-
fólkið fer, að Palli litli, sonur hóndans, er að reka,
ærnar. „Það var snemma dags, og hryðjnr höfðu
gengið allan morguninn, en á milli sást til sól-
ar . . . Uppi á engjum mætti Palli litli kaupa-
manninum og kaupakonunni. Þau leiddust. Palli
litli varð agndofa af undrun . .
„Nokkru síðar leit hann við og horfði á eftir
þeim. Þá sá hann hvar regnhoginn stóð, svo skín-
cndi fallegur, og honu.n sýndist þau standa undir
miðjum hoganum — eins og í stórum skrautleg-
um dyrum að einhverjum helgidómi. Palla litla
fannst þetta svo mikilfenglegt, að hann gat ekki
líkt því við neitt, er hann hafði áður séð“.
Þannig er sögunni giftusamlega lokið. Reynd-
ar virðist höfundurinn að endingu gefa í skyn,
að unnustinn kunni að hafa verið svikinn um
eitthvað af sumarkaupinu, en hvað gerði það
til? Hann hafði fest sér „konu, hæði góða og
elskulega, sem var miklu meira virði en þó hann
hefði komið með vasana, hattinn og stígvélin
full af peningum".
Vitanlega þarf enginn að ætla, að saga, sem
ungur drengur hripar upp við prófhorðið á naum-
um tíma og fyrirvaralaust, sé samfellt eða galla-
lítið listaverk. En samt hygg ég, að í þessari
óvenjulegu prófritgerð hregði fyrir i furðuskýru
Ijósi ýmsum þeim einkennum, er seinna hafa
rutt höfundinum hraut til heimsfrægðar, allt frá
hófsamlegu skopi til hinnar skáldlegustu feg-
urðar. Og það eitt, hversu Halldór hregzt við
verkefni sínu, hefur út af fyrir sig harla athyglis-
verða mannlýsingu í sér fólgna.
Næsta haust settumst við Halldór í fjórða
hekk, þann, er frægur gerðist af skáldum sínum.
Þetta varð minnisstæður vetur: styrjaldarlok, eld-
gos i Kötlu, mannskæð drepsótt, er nefndist
spanska veikin, fullveldistaka Islands. En sam-
vera okkar Halldórs varð í þetta sinn vonum
skemmri. Honum lá á að komst út í heim, og
nokkru fyrir próf um vorið hvarf hann frá námi.
Skáldsaga hans, Barn náttúrunnar, var þá í smíð-
um, og hjó hann á næstu vikum handritið til
prentunar. Sigldi hann að svo húnu til Kaup-
mannahafnar, og mánuði síðar var hann orðinn
rithöfundur á danska tungu. Birtust sögur hans
m. a. t Berlingske Tidende, og má nærri geta, að
okkur félögum hans hafi þótt þetta allmiklum
tíðindum sæta. Það mun samt aldrei hafa hvarfl-
að að honum að halda til langframa inn á þá
hraut, 'enda lá til allrar hamingju annað fyrir
honum.
Samhand okkar Halldórs var æði slitrótt næstu
árin, en í árshyrjun 1924 kom hann heim frá
Clervaux, þar sem hann hafði átt klaustursetu
um skeið, og har þá aftur fundum okkar saman
nær daglega. Get ég vart hugsað mér geðfelldari
ungan mann en Halldór var á þessu skeiði. 1
þetta sinn hafði hann með sér handrit að skáld-
sögunni Undir Helgahnúk, og kom hún út þá
um sumarið, en auk þess var ætlun hans að
ganga undir stúdentspróf og fara stðan utan til
háskólanáms i kaþólskri guðfræði. Þreytti hann
prófið næsta haust, en stærðfræðin varð honum
að falli, og var hann þannig dæmdur frá öllum
hæfileikum til æðra náms. Það er ekki ónýtt að
eiga skólakerfi, sem stendur svo trúlega á verði
urn hámenninguna.
Áður en ég lýk þessu skrafi, vil ég geta þess,
að í janúarmánuði 192S skrifaði Halldór í Morg-
unblaðið alllanga og skemmtilega grein um menn-
ingarmál, og kemst hann þar m. a. svo að orði:
„Að sækja um listamannastyrk af þeim hunds-
hótum, sem hér á landi er kastað í frömuði skap-
andi listmenntar, er meiri vanvirða en að segja
sig Hl sveitar, enda get ég naumast skilið, að nokk-