Stúdentablaðið - 01.12.1955, Síða 36

28
STÚDENTABLAÐ
I.
Vegur og virðing þekkingarinnar hefur verið
misjafn í aldanna rás. A vorum dögum mun
vart annað þykja sæmandi en játa því, að sjálf-
sagt sé að leita allrar þeirrar þekkingar, er
auðgað getur og bætt mannfólkið. Hins vegar
munu þeir menn fleiri nú en fyrir nokkrum
áratugum, er orðnir eru langþreyttir eftir þekk-
ingu um ýmis þau mál, sem talin eru miklu
varða. Sumir virðast efast um, að vísindin,
uppspretta þekkingarinnar, séu jafntraust hellu-
bjarg og menn töldu sig vita eða vonuðu
á öldinni sem leið og bjartsýnir menn og góð-
gjarnir gera enn í dag.
Þessu greinarkorni er ekki ætlað að fjalla
um fangbrögð vísindanna við dýpstu rök til-
vérunnar eða annað það, sem menn vonuðu á
sínum tíma, að brátt myndi fást úr skorið
fyrir þekkingu, en þykjast nú illa um sviknir.
Því er einungis ætlað að benda á, að þarflegt
væri að auka til muna þekkinguna á vettvangi
félagslegra vísinda og að til þess muni ekki
önnur stofnun líklegri en Háskóli Islands.
II.
Orðið félags- eða mannfélagsfræði mun fæst-
um sérlega tamt. Fróðir menn hafa myndað
það til að tákna vísindagrein, sem fjallar um
samtök manna og menningarlíf, rannsakar
skipulag þjóðfélaga þeirra, trúarlíf, siðaskoð-
anir, lagareglur, atvinnuhætti, listir og vísinda-
ÞÓR VILHJÁLMSSON, stud. jur.:
Vanrœkt vísindi
störf og leitast við að setja fram lögmál um
mannfélagið byggð á þessum rannsóknum. Eins
og að líkum lætur er hér um harla víðfeðm
— sumir segja óljós — fræði að tefla. Orðið
sociologia mun fyrst hafa verið notað snemma
á síðastliðinni öld og þá í heimspekikerfi Frakka
nokkurs. Hugtakið sociologia eða félagsfræði
hefur tvenns konar merkingu, víðtæka og
þrönga. Hinum félagslegu vísindum eða íélags-
fræði í víðtækri merkingu er oft skipt í
þessar undirgreinar: Félagsfræði í þröngri
merkingu, tölfræði (statistik), stjórnfræði (e.:
political science), hagfræði, lögfræði, stjórn-
sýslufræði, félagsmálafræði, fræðslumálafræði,
verzlunarfræði og siðvenjufræði. I þessari
grein verður einkum fjallað um 2 þessara vís-
indagreina: félagsfræði (í þröngri merkingu)
og stjórnfræði. Undir hina fyrri falla rann-
sóknarefni eins og menning og félagslegar
breytingar, menningarsamtök, hreyfingar
(verkalýðshreyfingar, ungmennafélagshreyfing-
ar), mannaforráð, myndun byggða og eyðing,
skipting mannfólksins eftir ýmsum sjónarmið-
um, fólksfjölgun, fólksfækkun, sveitamenning,
borgamenning, fjölskyldumálefni. Stjómfræðin
fjallar um ríkið, uppruna þess og tilgang,
vald þess, skipulag, samband handhafa ríkis-
valds sín á milli og við einstaklinga og félög
þeirra. Hún fjallar og um efni eins og stjórn-
málaflokka, kosningar o. s. frv.
Hér hefur verið minnzt á nokkur viðfangs-
efni 2 greina hinna félagslegu vísinda. Stjórn-
fræðin fjallar um eðli, form og starf ríkisins,
en félagsfræði í þröngri merkingu verður hér
ekki skýrgreind á annan hátt en gert var að
framan. Við þetta verður ekki dvalizt lengur,
en bent skal á nokkur dæmi, sem virðast
styðja þá fullyrðingu, að hinum félagslegu
vísindum, og einkum þeim 2 greinum, er
sérstaklega voru nefndar, ætti að sinna meira
en gert hefur verið.