Fálkinn - 12.04.1930, Side 7

F A L K I N N
7
Velgjörðamaður.
Þess skal getiö, aö lcjarni
þessarar smá-sögu er feng-
inn úr samnefndri sögu eft-
\r I. Ií. Rosny, en umbúö-
irnar heimagerðar. — Th. Á..
Vi'ð komum út úr leikhúsinu
°S Tryggvi hóaði í bifreið.
~~ Tryggvi var orðinn mikils
j*letinn rithöfundur og skáld.
I 1lu við, að mjer þætti upp-
Jetð i að vera í fylgd með hon-
ni- Meðal annars var nú búið
V §efa út eftir hann þrjú leik-
II . sem öll höfðu fengið ágæta
^ og verið leikin á lielstu
(k>m;
^ikjmsum horgarinnar og jafn-
■ v' i öðruni Íöndum. Nú var ver-
að æf'a fjórða leikritið, og við
°rUm að koma af síðustu æf-
ngUnni, sem liann hafði boðið
nJer að vera viðstaddur. Þótti
Uier það bera af öllum hinum.
■ ,'iúlft i hvoru gat jeg ekki að
H| §ert að jeg öfundaði Tryggva,
ekki þó af frægðinni sjálfri,
öur þvi, hvað mjer fanst lion-
*n hafa gengið greiðlega og
Mirhafnarlítið að geta sjer
hennar.
'ieg var sjálfur að fást við rit-
störf
íuín
káfl,
og skáldskap, en leiðin
'irtist ætla að vérða svo á-
s- e§a ógreið og torsótt upp á
gUrliæðirnar. Engan leikliús-
• i(,,'a eða hókaútgefanda liafði
v']’)01111 fyrirfundið, sem leggja
,ni það á sig, að lesa liandritin
j,lÖ- Jeg vissi það, þó að jeg
fri hegar jeg fjekk þau aftur
s„ þeim. Þau komu altaf með
f unimerkjunum og þeim
gdu altaf sömu góðlátlegu úm-
n,elin.
^n auðvitað köm mjer ekki
' illn|Ö í lnig en að lialda áfram,
j Pótt-mjér fyndist sjálfúm fátt
s 11 sinásögurnar og greinirnar,
jeg hrófaði upp og gat selt
°oum og tímaritum öðru
'oru, mjer til lífsuppeldis - -
t^' 0it Var vei látið af, hafði jeg
j .U ú þvi, að á því starfi myndu
11 stærri verk mín fljóta til
lraegðar.
naeðan við biðum á gang-
jt Jethnni, kom til okkar bein-
ii fUn\aður, rauðnefjaður og ræf-
s eghr, og sagði drafandi:
ir' ( Verið þið , nú miskunsam-
1 lieiðursmeún, við ólæknandi
U,mingja! - og
jj U'yggvi rjettihonumorðalaust
. 1111,1 krónu seðil. Jeg varð
Agu siður forviða en beininga-
'aourinn.
: Tókstu ekki eftir þvi, sagði
.. ö' við Tryggva, þegar við vor-
. 11 Sestir fyrir í bifreiðinni, að
aöurinn var ölvaður?
ikrð mátti nú sjá minna,
mr aði Tr yggvi. En það er vehja
uldr Uð iúta beiningamehn
0f . ei íat'a frá mjer tómhénta,
ieg a nokkúrn 'eyri í buddunni.
þú heldur ef til vill, að'það
verði þjer til lieilla, þegar farið
verður að sýna nýja leikritið þitt.
— Nei, — en ástæða er þó til
þess, og jeg get sagt þjer til-
drögin.
Eins og þú veist, þá eru all-
mörg ár, síðan jeg fór að gefa
mig að ritstörfunum og skáld-
skapnum eingöngu, — jeg var
j)á rjett um tvítugt. Jeg hafði ó-
biíandi trú á hæfileikum mínum
og starfsgetu og slepti öllu öðru.
En jeg var bláfátækur og átti í
mesla basli, fyrst framan af, —
og þá voru oft föstudagar hjá
mjer, en einhvernveginn tórði
jeg;
Svo fjekk jeg' hugmyndina að
fyrsta leikritinu mínu, það er að
segja, því fýrsta sem leikið var
og prentað. Jeg sinti þá engu
öðru ög aurarnir gengu til þurð-
ar. í því nær þrjár vikur get jeg
varla sagt, að jeg hefði nokkuð
að borða. Jeg' fjekk að vísu mál-
tíð einstaka sinnmn, — en aldrei
svo að jeg yrði saddur. Og öll
aðbúðin var eftir því.
Jeg varð magnlaus og kjark-
laus og mjer faiist maginn í
mjer vera orðinn uppþornaður
ög samankrejitur. Jeg var áð í-
mynda riijer, að hann væri örð-
inn öllú líkastur hertum sund-
maga. Auðvitað átti jeg heima
eins hátl uppi og komist varð,
- í kvistherbergi á fimta lofti.
Og mjer var þvi nær orðin of-
raúri að komast upp alla stigana,
jeg fjekk bljóm fyrir eyrún,
það söng og suðaði í bausnum á
mjer og mjer fanst eins og aug-
mi væru að spýtast út úr fóftun-
um,-af áreynslunrii. Jeg varð að
livila mig á öðrum hvorum stiga-
palli. Eiim daginn vár þettáá-
stand verst, — jeg Iijelt jeg ætl-
aði aldrei að komast upp alla
stigana. Jeg riðaði eins og ölv-
aður maður og hvíldi mig við
hvert fótmál. Loksins komst jeg
þó upp á efsta þrepið, en þá voru
kraftarnir að þrotum komnir, —
mjer fanst alt veltast og hring-
snúast í kringum mig, — og svo
vissi jeg ekki af mjer frekar um
stund.
Þegar jeg raknaði við, úr öng-
vitinu, s.tóð hjá mjer maður,
sem jeg' liafði aldrei áður sjeð,
en hanri var eitthvað að liagræða
mjer. Hann hjálpaði mjer á fæt-
ur og studdi mig inri í herbergi
mitt og kveikti ljós.
Jeg held jeg hafi aldrei sjeð
öllu ófríðari mann. Hann var
hroðalega rangeygður, skakk-
myntur svo, að vinstra munnvik-
ið náði upp undir auga og hör-
undið gulgrátt og ákaflega
hrukkótt. En röddin var ein-
keimilega hreimfögur og viðfeld-
in. ' '; ' ;
— Jég er hræddur tun, áð þjer
sjéúð svaiigur, vinui- minn, sagði
lianil, þegar hánri' var búinn að
virða niig fyrir sjer,------jeg
veit sjálfúr hvað það er að vera
svangur. Það er fjárans óholt.
Setjið jijer yður nú niður og svo
skulum við reyna að ná í ein-
hvern bita handa vður.
Hann fór út og kom aftur eftir
stundarlcorn með matarpihkil og
brauðhleif. Síðan skar hann nið-
ur nokkrar brauðsneiðar og
smurði og ljet ofan á þær flísar
af ýmsu góðmeti úr pinklinum.
Hverja sneið skar bann svo í
smábita og rjetti mjer síðan á
diski, en bað mig að borða með
gætni fyrst i stað og umfram
alt að tyggja vel. Jeg hlýddi hon-
um eins og ómálga barn, enda
tjáði ekki annað, ])ví að hann
stóð yfir mjer á meðan jeg var
að borða, og gætti þess vandlega
að jeg tæki ekki nema einn bita í
einu og að jeg gleypti ekki mat-
inn, sem mjer var þó næst
skapi. Mjer fanst þetta alveg dá-
samlegt og jeg hefði getað hald-
ið áfram endalaust. En hann var
nú ekki á því. — Þegar lionum
fanst jeg hafa fengið hæfilegan
skamt að sinni, bjó hann um
matarleifarnar og stakk þeim á
sig, en sagði, að síðar skyldi jeg
fá aðra máltíð. Síðan dró liann
upp úr vasa sínum flata flösku
með volgu kaffi sem jeg sötraði.
Svo fórum við að rabba sam-
an. Ilann var óheimskur, - og
hann-virtist skilja hvað það
mundi vera, að vera skáld og i'it-
liöfundur. Jeg sagði honum alt
um hagi mína og hann lilustaði
á mig með athygli. En þegar jeg
sagði honum að jeg væri að
semja leikrit og væri búinn að
skrifa hálfan annan þátt, tók
hann fram í fvrir mjer með mik-
illi ákefð og sagði, að jeg yrði
fyrir alla lifandi riiuni að reyna
að ljúka við það, — og spurði
mig, hvað jeg mundi þurfa lang-
an tíma til þess. Jeg gat nú ekki
varist því að brosa að spurning-
unni, en svaraði liispurslaust, að
ef jeg þyrfti ekki að svelta,
myndi jeg geta fullsamið leik-
ritið á Iiálfum öðrum mánuði,
eða jafnvel á skemri tíma.
Ekki skal ]iað verða okkitr
þröskuldurinn í vegi, að þjer fáið
ekki nóg að jeta, maðúr minn,
sagði karl, og var allur á lofti.
Jeg skal liafa einhver ráð lil þess,
að þjer drepist ekki úr sulti á
meðan.
Jeg maldaði eitthvað í móinn,
en liann gerðist byrstur og sagð-
isl engan þvætting vilja heyra.
Ef mjer þætti minkun að því,
að þiggja af sjer hjálp, gæti
jeg endurgoldið sjer síðar,
þegar betur bljesi fyrir mjer.
Hann hefði bjargað mjer frá því
að drepast úr sulti að þessu sinni
og hann ætti heimlingu á að sjá,
livort jeg gæti ekki orðið að
manni. Sjer væri engin byrði að
því að sjá mjer fyrir matarögn
á meðan jeg væri að þessu dundi.
Við vorum seinast konmir í
besta skap báðir og hann rjeði.
Síðar um kveldið færði hann
mjer aftur málsverð og morgun-
inn eftir heitt kaffi og nýbakað
brauð.
Jeg var lasburða í marga dag'a,
en lirestist þó vonum bráðar, fyr-
ir umönnun og aðhlynningu
þessa ókunna velgjörðamanns.
Þegar jeg varð vinnufær, tók
jeg til óspiltra málanna. Mjer
hafði safnast gnægð góðra Img-
mynda í veikindunum og bygg-
ing leikritsins var gjörhugsuð,
svo að jeg gat skrifað því nær
viðstöðulaust. Sjálfstraustið var
nú meira en nokkru sinni áður
og framtíðarvonirnar glæddust
með degi hverjum. í fullar fimm
vikur vann jeg svo að segja
livíldarlaust og sjöttu vikuna
notaði jeg til.-að hreinskrifa leik-
ritið.
En þá var nú spurningin hvern-
ig það mundi falla þeirn, sem
máli skifti. Jeg las það fyrir vel-
gjörðarmanni mínum. Hann
hristi höfuðið yfir þeim köflum,
sem honum fjellu best, en ljet
ekki á sjer bæra þegar eitthvað
kom fyrir, sem hann ekki skildi
og að lokrium lestrinum varð
hönum að orði:
— Það þoi’i jeg að hengja mig
upp á að þetta verður lieims-
i'rægt og að það kemst bæði á
prent og á leikpallana.------Og
nú er að duga eða drepast. Því
jeg þykist vita að þeir eru bölv-
aðir við að eiga, karlarnir, sem
mestu ráða um þessa liluti.
Margar hefi jeg átt hamingju-
stundirnar síðan, en ógleyman-
legust er liún mjer þó sú fyrsta.
.Teg kom leikritinu ó framfæri
og því var tekið með afbrigðum
vel, og var ])að þó ekki af því að
neinir afburða leikarar fengju
það til meðferðar fyrst i stáð.
Og leikritið varð mjer til frægð-
ar.
Velgjörðarmaður minn hvarf,
mjer, nokkrum dögum eftir að
það var sýnt í fyrsta sinn, — án
þes að kveðja. En hann hafði þó
komið því við að scgja með góð-
látlegu drýgindabrosi:
— En hvernig liefði nú farið,
ef jeg hefði hvergi komið nærri,
karl minn?--------hvernig hefði
])á farið ?
Svo liðu nokkur ár.
Jeg var að koma úr kirkju
og rakst á hann fyrir utan dyrn-
ar. Hann var allmikið breyttur,
en þó ekki svo, að jeg þekti hann
slrax. Það gat enginn maður ann-
ar verið en hann, svona hroða-
iega rangeygður, skakkmyntur
og hrukkóttur.
Hann hjelt á ofurlítilli trjeskál
og beiddist öhnusii. Hann var
])á orðinn betlari! Honum varð
svo hverft við þegar hann sá mig,
að Iiann misti niður skáliöa, -
og jeg varð ekki síður undrandi.
Ilann deplaði til mín áUguri-
um og sagði í liálfum hljóðum,
að hann ætlaði, að koma á eftir
mjer. Mig langaði til að faðma'
karlinn þarna strax, en Ijet
Frnijihalri á bls. 14.