Fálkinn - 25.02.1933, Qupperneq 4

4
F Á L K I N N
Beta hjúkrunarkona.
Systir Beta hallar sjer út á
boröstokkirin á strandferða-
skipinu og' horfir niður á af-
greiðslubátinn, þar sem verið
er að afhenda vörur og' taka
aðrar. Þetta er snemma morg-
uns, klukkan ekki nema sex,
en sólin er komin hátt á loft
og það er heitt, enda komið
fram í maí.
Hjer er engin hafskipa-
l>ryggja enda er viðkomustað-
urinn ekki neinn stórbær, að-
eins fáein hús meðfram vegin-
um og fyrir ofan nakin fjöll
og sprungótt — þarna er að-
eins ein lítil verslun í húsi
niður í fjöru og það glampar
á húsvegginn með marglitu
auglýsingaspjöldunum í sól-
skininu.
Systir Beta, eða Elísabet
Berge, sem hún óiginlega heitir
er dóttir sögunarmyllueiganda
í Halden og er hjúkrunarkona
á þessum stað. Hún lítur eftir
allmörgum svona smáþorp-
um í sveitinni. Það er sjerstak-
lega berklaveikin, sem hefir
grafið um sig þarna norður frá
og það er til þess að berjast
við þennan sjúkdóm, að Elísa-
het hefir ráðist í þjónustu
berklavarnafjelagsins og tekið
að sjer starf þarna norðurfrá,
þar sem aðstoð hennar virðist
vera svo nauðsynleg.
Nú er systir Beta á leið til
heilsuhælisins í Kabelvág með
unga stúlku, sem orðið hefir
berklaveik og henni finst blátt
áfram skrítið að sjá þarna ung-
an Lappa, sem fyrir 5—6 mán-
uðiim fór með henni sömu
leiðina — nú kom hann þarna
um borð ásamt nokkrum öðr-
um og virtist vera orðinn gall-
hraustur. Hún man vel hvern-
ig hún „uppgötvaði“ hann og
kom honum til læknis; hann
hafði verið fölur og gugginn,
foreldrar hans höfðu kallað
það „uppvaxtargelgju“ — hann
yxi of fljótt — að vísu hóstaði
liann talsvert, en það gerðu svo
rnargir. Ónei, þeim fanst það
vera óþarfa kostnaður að láta
læknirinn líta á hann, og Beta
varð eiginlega að taka hann
með valdi. Og hún bjargaði
honum.
Svona var systir Beta, hún
ljet ekki tímann líða til ónýt-
is, hún leitaði uppi þá sjúku,
fann þá og hirti um þá, hjarg-
aði þeim áður en hvíta pestin
náði yfirhöndinni. Og smátt og
smátt liafð fólki lærst að meta
starf hennar; hún var uppá-
hald allra og eins og sólargeisli
sjúklinganna, sem hún kom
til.
Einn var það þó sjerstaklega,
sem hafði fengið mætur á Betu,
einn, sem hafði tilbeðið hana
og dásamað .hana án þess að
láta nokkuð á því bera — það
var Kári Fikke, hálfþritugur
Lappi. Enginn mátti vita það
nje skilja, en hann elskaði
Betu, elskaði hana! Harin hafði
hugsað um hana á hverjum
degi og dreymt um hana á
nóttinni síðan fyrir þremur
mánuðum, að hún kom til hans
til þess að líta eftir móður
hans, sem var komin í kör.
Kári Fikke var enginn aum-
ur sæfinni, liann var Lappi og
gildar silfurhringjur á beltinu
lians og stór rauður skúfur á
húfurini hans með slcygða der-
inu. Hann hafði erft 2000 hrein-
dýr eftir föður sinn og að auk
laglegustu bújörð niður við sjó.
Af Lappa að vera var hann
stór vexti og hann var lagleg-
ur — að því leyti gat -hann val-
ið sjer hverja sem hann vildi
í sveitinni; en sem sagt elsk-
aði hann Betu systur, hann
vissi að vísu að það var von-
laust um að hann fengi henn-
ar, því að hann var Lappi —
en hann var ástfanginn af
henni, hann gat ekki að því
gert.
Nú kom Kári Fikke um borð
í strandferðaslcipið ásamt
tveimur vinnumörinum sínum
og annar þeirra var ungi pilt-
urinn, sem Beta þekti aftur -—
þeir voru á leið upp í Sagfjarð-
arfjall til þess að beita hrein-
dýrum. Hann hitti hana á þil-
farinu en kom sjer ekki að því
að tala við hana, þó að hún
heilsaði honum svo vingjarn-
lega og spyrði piltinn livernig
honum liði. Nei, hann var svo
þögull og nærri afundinn —
þannig hafði hann verið forð-
um þegar hún var heima Ljá
honum fyrir þremur mánu ium.
En harin elskaði hana — elsk-
aði hana.
Mánuði síðar er Beta á ferð
inni í Sagfirði; er að koma of-
an úr afdalabygð, sem heitir
Krákumóar, en þar var hún
að vitja sjúklings. Ungur pilt-
ur á að ferja hana yfir langt
vatn og síðan niður eftir á, en
þaðan ætlar húri svo gangandi
niður að sjó. Þetta eru um 30
kílómetrar en Beta hlakkar til
ferðarinnar, veðrið er ágætt og
svo er svo fallegt þarna niður
dalinn. Beggja megin árinnar
er þjett skógarkjarr og hlíðarn-
ar eru klæddar lyngi og mosa;
þarna er guðdómlegt litskrúð,
svo að Beta situr hljóð og hug-
langin af allri fegurðinni; —
en jafnframt gerir hún sjer
grein fyrir, hvernig þarna muni
líta út að vetrarlagi, hún situr
og hugsar um hvernig fólkið
í þessum afdal fari að draga að
sjer varning og sjávarföng
þann tima ársins, sem vatnið
og áin er undir isum og
hún hugsar um hve ömurlegt
það sje að verða veikur hjer á
þessum slóðum ef á bráðri
íæknishjálp þurfi að halda;
það geta liðið margir dagar
þangað til næst í læknirinn,
sem er 120—130 kilómetra
undan, og leiðin sumpart um
sjó og sumpart yfir fjöll og
vegleysur. Þetta er ekki eina
bygðarlagið sem svona er ástatt
um; í Norður-Noregi eru
hundruð svoria bygða og Betu
hjúkrunarkonu skilst nú hve
afar nauðsjmlegt sje það starf
Bauðakrossins að vinna að þvi
að fá flugvjel til sjúkraflutn-
inga þarna norðurfrá. „Eftir
hálftíma komum við niður að
fossi“, segir drengurinn, sem
situr undir árum, „og þá verð-
um við að fara í land og ganga
niður fyrir fossinn og talca
þar annan bát“.
Alt i einu kemur Beta auga
á stóran hreindýrahóp á beit
uppi í hlíðinni.
„Það er Kári Fikke, sem beit-
ir hreindýrunum sínum hjerna
uppfrá“, segir pilturinn og þau
sitja bæði og horfa upp í hlíð-
arnar. Þetta er sægur af hrein-
dýrum, mörg hundruð í hverj-
um lióp og hún kemur sífelt
auga á fleiri og fleiri hópa.
„Kári Fikke á mikið af
hrein“, segir pilturinn bros-
andi. „Hann á yfir tvö þúsund
— eins mörg og burgeisarnir
Svíþjóðar megin“.
„Það hlýtur að vera dugnað-
armaður, þessi Kári Fikke“,
segir húri. „En hvað gerir hann
eiginlega við öll þessi hrein-
dýr?“ "
„Hann slátrar þeim haust og
vor og selur. Hann græðir ekki
smáræði, karlinn sá“.
„Það hlýtur að vera mikil
vinna, að snúast kringum þenn-
an fjölda", segir hún.
„Nei“, svarar drengurinn,
„þeir hafa hunda til að senda
fyrir þá“. Og segir hann henni
frá, hvernig dýrin sjeu mörkuð,
hvernig þeim sje smalað og
er að skotra augunum upp í
hliðina við og við, en þá fer
báturinn alt í einu að steypa
stömpum, eins og í ölduróti. —
Þau eru komin niður í hávað-
ana fyrir ofan fossinn. Hafa
róið of langt. Pilturinn stingur
við eiris og hann getur og reyn-
ir að láta bátinn reka upp að
landinu, en straumurinn er of
sterkur, hann slær bátnum flöt-
um og ber hann upp á flúðir
og steina. Vatnið fossar og
bullar í kringum þau og skamt
fyrir neðan sjer á úðann upp
frá fossinum — og niðurinn
verður sterkari.
Systir Beta þrífur í örvæn-
ingu í árarnar og ætlar að
lijálpa, en það er árangurs-
laust, þau ráða ekkert við bát-
inn og liann rekur á fleygiferð
niður strenginn í miðri árini
og rekst loks aftur á stein,
svo hastarlega að þau d.etta
bæði kylliflöt, báturinn stað-
næmist þarna um augnablik,
en mun svo taka á rás aftur
og ofan fossinn. Það er dauð-
inn. Beta hrópar hátt i örvænt-
ingu sinni, henni skilst nú alt
í einu að dauðinn er óumflýj-
anlegur — það eru aðeins
bundrað faðmar fram á foss-
brúnina, stutt mínúta er eftir,
að landamærum dauðans.
Þá heyra þau alt í einu hró])
yfirgnæfa niðinn í fossinum. A
árbakkanum við kjarrið stend-
ur maður í Lappakufli. Það er
Kári Fikke. Tjaldið hans stend-
ur þarna uppi í brekkunni og
hann hefir farið niður að ánni
til að veiða silung. Hann reynir
að kasta slöngvisnöru til þeirra
en kjarrið á bak við hann er
svo nærri, að hann getur ekki
reitt til. Hann gefur sjer ekki
tima til að leita að betri stað á
bakkanum, en bindur i snatri
vaðsendann utan um granna
viðihríslu og hleypur út í ána.
Þarna stendur hann í vatni upp
í mitti, heldur sjer fast í end-
ann, sem hann hefir fest, til
þess að láta strauminn ekki
taka sig og sveiflar svo vaðnum
aftur og kastar. Færilykkjan
Irittir bátinn og rennur að
hníflinum — það stríkkar á
vaðnum er báturinn fjarlægist,
en loks stendur báturinn kyr
og heggur í strengnum, vaður-
inn heldur honum föstum, svo
liann kemst ekki lengra.
En jafnframt því að strikkað
hefir á hefir Kári Filcke færst
nokkur skref utar í ánni, dýpið
verður of mikið og hann missir
fótanna og straumurinn ber
liann með sjer, en hann heldur
fast í vaðinn — hann brosir
til hinna tvegg'ja í bátnum um
leið og liann reynir að fara að
draga sig til lands á vaðrium.
Þá sjer hann alt í einu að víði-
stofninn, sem hann hefir fest
vaðinn í, gefur eftir; hann
bognar, börkurinn flagnar af
vaðurinn rennur til og miss-
ir haldsins meir og meir......
Hánn þorir ekki að hreyfa sig,
því honum er ljóst, að það
mæðir of mikill þungi á grönn-
um víðirnum — það þarf ekki
nema að kippa í og þá skrepp-
ur vaðurinn af, eða viðirinn
slitnar upp með rótum.
Hann reynir, sem varlegast
að ná niðri og fóta sig en
straumurinn er of stríður og
hann verður að hætta við það.
Hann kallar til þeirra tveggja,
sem í bátnum eru, að bíða róleg
átekta, en jafnframt sjer liann
að vonlaust er um björgun:
ef hanri á að bjarga sjálfum
sjer verður hann að skera á
vaðinn neðan við sig og láta
bálinn fara í fossinn.
Hann dregur hnífinn úr