Fálkinn - 09.05.1936, Blaðsíða 5

F Á L K I N N
Vesvolod Garshin:
Aðvörunarmerkið
SEMYON IVANOV var brautar-
teinavörSur. Kofinn hans var tiu
verstir frá næstu járnbrautarstöð a
annan veginn, en tólf á hinn. En í
nálægt fjögra versta fjarlægð var
bómullarmylla, sem hafði byrjað að
starfa i fyrra og hár reykháfurinn
gnæfði svartur yfir skóginn. Einu
hýlin í nágrenninu voru kofar hinna
brautarvarðanna.
Heilsa Semyons Ivanovs var ger-
samlega biluð. Fyrir níu árum tiafði
hann verið i stríðinu og'þjónað ein-
um foringjanum. Sólin hafði steikl
liann, kuldinn bilið hann og hungr-
ið sogið úr honum merginn á pin-
andi göngunum, fjörutíu til fimtíu
verstir á dag í liita og kulda, regni
og sól. Kúlurnar höfðu hvinið við
eyru hans, en engin hafði hitt hánn,
guði sje lof!
Herdeild Semyons hafði um tima
verið í víglínunni. I lieila viku höfðu
þeir átt í skærum við Tyrkjann, að-
eins þröng geil var á milli óvinanna;
og frá morgni til kvölds hafði ekki
lint skóthríðinni. Þrisvar á dag har
Semyon sjóðheita tesuðuvjelina og
mat liand'a foringjum sínum úr elda-
skál.anum og'fram i geilina. Kúlurn-
ar suðuðu og glömruðu illyrmislega
í grjótinu. Seniyon var dauðhræddur
og liljóðaði stundum upp yfir sig,
en hjelt leiðar sinnar samt. Og forf
ingjunúm þótti vænt um hann, því
að hann kom altaf með heitt teið
til þeirra.
Hann kom aftur úr stríðinu með
alla limi óbrotna en kengbeygður af
gigt. Og liann átti eftir að reyna
margt mótdrægt eftir það. Þegar
hann kom Iieim var faðir hans, ald-
urhniginn, dáinn og litli sonur hans
lika, fjögra ára gamall. Konan var
ein eftir. Þau gálu illa hjargað sjer.
Það var ervitt að plægja með gigt í
höndum, baki og fótum. Þau hjeld-
ust ekki við í þorpinu og fóru á burt,
að leita gæfunnar á nýjum stað. Þau
dvöldu um tíma i Kherson og Don-
shchina, en fögnuðu ekki láni þar.
Þá rjeðst konan í vist, en Seyhion
hjelt flakkinu áfram. Einu sinni fjekk
liann far með járnhrautarlest og á
einni stöðinni virtist honmn hanií
kannast við andlit stöðvarstjórans.
Semyon hórfði á hann og hann
horfði á Semyon, og þeir þektust að
lokum. Hann hafði verið foringi í
lierdeild Semyons.
— Þjer eruð Ivanov, er ekki svo?
sagði hann.
— Jú, yðar hágöfgi.
— Hvað kemur til að þjer eruð
hjer á ferð?
Semyon sagði honum upp alla sög-
una.
— Hvert eruð þjer að halda?
— Jeg veit það ekki.
— Fífl! Hvað eigið þjer við með
„jeg veit það ekki?“
— Jeg á við ]mð sem jeg segi,
yðar hágöfgi. Jeg á ekki í neinn stað
að venda. Jeg er í atvinnuleit
Stöðvarstjórinn leit á hann, hugs-
aði sig um og sagði svo: — Lítið
þjer á kunningi, það er best að þjer
verðið fyrst um sinn hjerna. Þjer
eruð giftur, er ekki svo. Hvar er
konan yðar?
— Jú, yðar hágöfgi, jeg er giftur.
Konan nún á heima í Kursk, hún er
vinnukona hjá kaupmanni þar.
— Jæja, skrifið þjer konunni yðar,
að liún skuli koma liingað. Jeg skal
útvega henni ókeypis farmiða. Jeg
hefi brautarvarðastöðu lausa. Jeg
ætla að tala uin þetta við forstjór-
ann fyrir yðar hönd.
— Mikið þakka jeg yður fyrir
þetta, svaraði Semyon.
Hann varð á stöðinni, lijálpaði til
í eldlnisinu, sagaði í eldinn, lók til á
hlaðinu og sópaði stjettina. Eftir hálf-
an mánuð kom kona hans og Semyon
fór með hana á teinekjunni upp í
kofann sinn. Kofinn var hlýr og nýr
og nægilegt af brenni. Þar var svo-
litill kálgarður, arfleifð fráfarandi
hrautavarðar og á að giska hálf dag-
slátta af plægðu landi beggja megin
hrautarinnar. Semyon ljek á alls
oddi. Hann fór að hugsa um að
kaupa hest og kú og fara að húa.
Hann hafði fengið öll áhöld: grænt
flagg og rautt flagg, ljósker og1 lúð-
ur, hamar, skrúflykil á rærnar um
teinasamskeytin, kúbein, skóflu, vönd,
holta og nagla: svo fengu þeir hon-
um tvær bækur með reglugerðum
og eina stundatöflu fyrir járnbraut-
arlestirnar. Semyon kom ekki dúr á
auga fyrstu næturnar og hann lærði
stundatöfluna utanað. Tveinmr tim-
um áður en von var á lestinni ók
hann teinekjunni yfir sinn spöl, sett-
ist svo á bekk fyrir framan kofann
sinn, horfði og hlustaði, hvort tein-
arnir bærðust eða skröltið heyrðist
í lestinni. Hann lærði meira að segja
reglurnar utanað, þó eigi gæti hann
lesið nema með þvi að kveða að
hverri samstöfu.
Þetta var að sumarlagi; starfið
var ljett; enginn snjór að moka og
lestirnar á þessari leið voru fáar.
Semyon var vanur áð fara um Sitt
teinaskeið tvisvar á dag, prófa rær
og herða á þeim hjer og hvar, jafna
mölina undir teinunum, lít;i eftir
skurðunum og hverfa siðan heim til
sinna starfa. Það var bara eitt að —
liann varð altaf að biðja umsjónar-
manninn leyfis til alls, sem hann
vildi gera fyrir sjálfan sig. Semyon
og kona hans voru farin að þreytast
á þessu.
Tveir mánuðir liðu, og Seinyon
fór nú að kynnast grönnum si'iiim,
brautarvörðunum, til beggja handa.
Annar var fjörgamall og hrautar-
stjórnin var altaf að hugsa um að
setja hann af. Hann kom varla út
fyrir dyr. Konan hans var vön að
vinna verkin hans. Hinn, sá sem var
nær stöðinni, var ungur, grannvax-
inn en stæltur. Þeir Semyon og
liann hittust í fy'rsta sinn á teinun-
um, miðja vegu milli kofa sinna.
Semyon tók ofan og lineigði sig.
„Góðan daginn, granni sæll!“ sagði
liann.
Granninn leit eins og forviða á
liann. „Góðan daginn?“ svaraði hann
svo sneri hann við teinekjunni og
þ'aut á burt.
Síðar hittust konur þeirra. Kona
Semyons dvaldi stundarkorn hjá
grannkonunni, en hún sagði ekki
margt lieldur.
Einu sinni sagði Semyon við hana:
„Hann er fremur orðfár maðurinii
þinn“.
Konan þagði um stund en svaraði
svo: „Hvað ætti hann svo sem að
tala um? Hver hefir sinum hnöppum
að hneppa".
En mánuði síðar voru þeir samt
orðnir málkunnugir. Semyon fór
stundum með Vasily eftir brautinni,
eða þeir sátu á skurðbrúninni, reyktu
og töluðu um lifið. Yasily l)agði að
mestu leyti, en Semyon sagði frá
hernskuþorpinu sínu og raununum
seni liann liafði i-atað i.
— Jeg hefi ekki farið varhlúta af
mótlætinu um mina daga, sagði hann
einhverntíma, — og þó er jeg ekki
orðinn langlífur enn. Guð hefir ekki
látið mig baða í rósum, en verði
hans vilji. Svo er það kunningi,
Vasily Stepanych.
Vasily Stepanych barði öskuna úr
pípu sinni á brautarteinunum, stóð
upp og sagði: — það er ekki gæfan
sem eltir okkur i lífinu heldur
manneskjurnar. Og grimmara dýr er
ekki til á jörðunni en maðurinn.
Úlfurinn jetur ekki úlfinn, en mað-
urinn er albúinn þess að rífa i sig
mann.
—Segðu ekki þetta kunningi; úlf-
urinn jetur úlf.
— Mjer duttu þessi orð i liug og
jeg ljel þau fokka. En sama um það
— ekkert gr’immara er til en máður-
inn. Ef ekki væri illmensku hans og
græðgi til að dreifa þá væri hægt
að lifa. Allir reyna að stinga mann
inn í kviku, berja mann og jeta
mann upp til agna.
Semyon liugsaði sig um: — .leg
veit ekki, bróðir, sagði haiin, — má-
ske er það rjett sem þú segir, og
máske er það guðs vilji.
— Og máske, sagði Vasily, — er
það að slökkva niður tíma að vera
að tala við þig. Að segja að Guð
ráði öllu því sem til ama verður,
og sitja og kveína, það er að gera
sig að skynlausri skepnu. Það segi
jeg. Og hann sneri á burt og fór án
þess að kveðja.
Semyon stóð upp lika. — Granni
minn, kallaði hann, — hversvegna
ertu svoúa hráður? En nágranni
hans leit ekki við en hjelt áfram.
Semyon starði á eftir honum þang-
að til liann misti sjónar á honum i
grófinni þar sem bugðan var á braut-
inni. Hann fór heim og sagði við
konuna sin: — Arina, nágránni okk-
ar er villidýr en ekki maður.
En samt i-ifust þeir ekki. Þeir lútt-
ust aftur og töluðu um sömu mál.
— Ef það væri ekki fyrir fólkið,
værum við ekki að híma í þessum
kofum, kunningi, sagði Vasily einu
sinni.
— Hvað er að tala um að híma.
Er þetta svo slænú. Maður getur þó
lifað i þeim.
—■ Lifað i þeim, svei, svei .... Þú
liefir lifað lengi en lítið lært, litið á
margt en lítið sjeð. Hverskonar líf
eiga fátæklingarnir í hreysunum,
hjer eða annarsstaðar? Mannæturn-
ar rífa þá í sig. Þær sjúgá lífsblóðið
úr okkur, og þegar við el'dumst
fleygja þeir okkur, alveg eins og
þeir fleygja hratinu í svínin. Hvað
færð þú mikið í kaup?
— Það er nú ekki mikið, Vasily
Stepanych .... tólf rúblur.
— Og jeg þrettán og hálfa. Hvers-
vegna? Samkvæmt reglugerðinni á
brautarfjelagið að borga oklair fiml-
án rúblur auk ljóss og liita. Hver
ákveður, að þú skulir fá tólf rúblur
eða jeg þrettán og hálfa? Spurðu
sjálfan þig! Og þú segir að maður
geti lifað á þvi. Þú skilur sjálfur að
spurningín er ekki um hálfa aðra
eða þrjár rúblur -— jafnvel þó þeir
borguðu okkur fimtán. Jeg var á
hrautarstöðinni i síðasta mánuði.
Forstjórinn fór hjó. Jeg só hann.
Mjer veittist sú virðing! Hann var í
vagni út af fyrir sig. Hann kom út
og stóð kyr á stjettinni .... Nei,
hjer verð jeg ekki lengi, eitthvað
verð jeg að fara, hvert sem er, út
i veður og vind.
— En hvert ætlarðu að fara,
Stepanych? Eitthvað út í óvissuna.
Hjer hefirðu húsnæði, hita og svo-
lítinn blett. Og þú átt duglega konu.
— Blett! Þú ættir að skoða blett-
inn minn. Ekki ló upp úr lionum —
ekki neitt. Jeg setti þar svolitið af
kóli í vor, einmitt um það leyti, sem
sem umsjónarmaðurinn kom. Hann
sagði: „Hvað er þetta? Hversvegna
liefir þú ekki tilkynt þetta? Hvers-
vegna hefir þú gert þetta án leyfis?
Rifðu þefta dasl upp með rótum!
Hann var fullur. í annan tíma liefði
hann ekki sagl orð við þessu, en nú
vildi hann lóta til sín taka. Jeg fjekk
þrjár rúhlur í sekl! ....
Vasily tók sjer málhvíld, harði
pipuuni við, og sagði svo lágt: —■
Það munaði minstu að jeg gerði út
af við hann.
— Þú ert skapbráður maður.
— Nei, jeg er ekki skapbráður, en
jeg segi sannleikann og hugsa. Já,
jeg get gefið honum hlóðnasir enn-
])á. Jeg ætla að kæra til forstjórans.
Og þá sjáum við hvað verður!
Og Vasily kærði fyrir forstjóranum.
Einu sinni kom forstjórinn i eftir-
litsferð, því að þremur dögum siðar
var von á stórmenni frá St. Pjeturs-
horg þessa leið og þá varð hrautin
að vera í lagi. Þeir voru í yfirlits-
ferð, svo að alt varð að vera i röð
og reglu þegar þeir kæmu. Það var
fylt i holur og undirbyggingin jöfn-
uð, þverbitarnir kannaðir, uppgengn-
ir naglar kafreknir, hert á róm,
merkjastengur málaðar og skipað að
bera gulan sand á, þar sem spor-
skifti voru. Konan i grannakofanum
rak gamla manninn sinn út til þess
að reyta arfa. Semyon vann viku-
verk. Hann kom öllu i lag, hætti
kápuna sína, hreinsaði og fægði eir-
skjöldinn sinn þangað til það ljóm-
aði af honum. Vasily þrælaði líka.
Forstjórinn kom á teinekju með fjóra
menn róandi vogarstönginni, svo að
hvein i öllum hjólum. Teinekjan fór
með tuttugu versta hraða og það
íxkraði i hjólunum. Bar hana að kofa
Semyons og hann hljóp út, heilsaði
að hermanna sið og gaf skýrslu. Alt
hafði verið lagfært, sem þurfti.
— Hafið þjer verið lengi lijer?
spurði forstjórinn.
■— Síðan annan maí, yðar liágöfgi.
— Alt i lagi. Þakka yður fyrir. Og
liver er í kofa nr. 164?
Umsjónarmaðurinn (hann var með
forstjóranum á teinekjunni) svar-
aði: — Vasily Spiridov!
— Spiridov, Spiridov .... Nú,
hann sem þer gerðuð athugasemd-
ina við i fyrra?
— Sá er maðurinn.
— Jæja, við skulum athuga Vasily
Spiridov. Áfram nú! Verkamennirnir
rjéru i ákafa og ekjan rann af stað.
Semyon horfði á eftir þeim og rann
í hug: — Það verður eitthvað sögu-
legt milli þeirra og granna núns!
Tveimur tímum siðar fór liann i
yfirlitsferð sina. Hann sá einhvern
koma brautina neðan frá grófinni.
Skein á eitthvað hvitt á höfði hans.
Semyon fór að veita því nónari at-
hygli. Þetta var Vasily. Hann var
með staf í hendi, pynkil á bakinu og
vasaklút bundinn um kinnina.
■—- Hvert ertu að fara? kallaði
Semyon.
Vasily var kominn að honum.Hann
var fölur, hvítur eins og krít, og
eklur brann úr augunum. Hann gat
varla náð andanum, en kvaldi upp
úr sjer: — Til Moskva — á fund
aðalstjórnarinnar.
— Aðalstjórnarinnar? Nú, þú munt
ætla að fara að kæra. Hættu við það
Yasily Stepanych, gleymdu því!
— Nei, kunningi, jeg ætla ekki að
gleyma. Það er of seint. Sjáðu. Hann
barði mig í andlitið, svo að hlóðið
lagaði úr mjer. Jeg skal aldrei gleyma
því meðan jeg lifi. Jeg liætti ekki
við það svona.
Sernyon tók i hendina á honum.
— Hættu við þetta, Stepanych. Jeg
ræð þjer af heilum hug. Þetta bætir
ekki fyrir þjer.
■— Bætir ekki fyrir mjer! Jeg veit
sjálfur, að það hætir ekki fyrir mjer.
Mjer færi hetra að gera það ekki. en
jeg læt ekki traðka á mjer.
— Segðu mjer hvernig þetta vildi
til?
— Hvernig? Hann snuðraði um
alt, fór niður af ekjunni og skygnd-
ist inn i kofann. Jeg vissi fyrirfram
að liann mundi verða strangur og
hafði því komið öllu í hesta lag.