Fálkinn - 20.01.1939, Page 9

F Á L K I N N
9
Oscar Clausen: Frá liðnum dögum. VI.
Rauður Jóns Hallvarðssonar.
irverkfrœðingurinn fyrir öllum jar'ð-
göngunum hafði farið inn i fjallið
til að mæla og reikna út; og meðan
hann var þar fekk hann slag og dó!
í miðju fjalli! Þar liefði gröf hans
átt að standa, eins og Faraó, í stærsta
steinpýramídanum, sem finst; og
nafn hans, Farve, hefði átt að vera
rist þar.
Á meðan: árin liðu. Andrjes safn-
aði peningum, reynslu og krafti. —
Göschenen heimsótti liann aldrei, en
einu sinni á ári heimsótti hann skóg-
inn helga og horfði á eyðilegging-
una, eins og hann kallaði það.
Hann sá Geirþrúði aldrei, skrifaði
ekki til hennar; þess þurfti hann
ekki með; því að hann lifði með
lienni i huganum, og hann fann á
sjer, að hún var hans.
Á sjöunda ári dó amtmaðurinn, í
fátækt.
— En sú hamingja, að hann skyldi
vera fátækur! hugsaði Andrjes;
þannig hafa ekki allir tengdasynir
hugsað.
Á áttunda ári kom dálitið ein-
kennilegt fyrir. Andrjes stóð fremst-
ur í göngunum Ítalíuinegin og barði
á borinn. Loftið var þungt og óholt,
svo að honum var þunpt i höfði.
Þá heyrði hann ofurdauft hljóð,
eins og í trjámaðki, sem kallaður
er feigðarúrið.
— Er þá mín hinsta stund komin?
hugsaði hann.
— Þín hinsta stund! svaraði eitt-
hvað inni í honum eða utan við
hann. Og hann varð hræddur.
Daginn eftir heyrði hann aftur
hljóðið, og þá greinilegar, svo að
hann hjelt að það kæmi frá úrinu,
sem hann bar á sjer.
En svo næsta dag, sem var helgi-
dagur, heyrði hann ekki neitt, og
nú hjelt liann að það væri bara eyr-
að; þá varð hann hræddur og gekk
tiJ altaris; og í hljóði harmaði hann
hverfleika lífsins. Vonin hafði svikið
hann, vonin um að mega lifa hinn
mikla dag, vonin um að fá hin miklu
verðlaun fyrir fyrsta borinn, sem
opnaði fjallvegginn, vonin um að
fá Geirþrúði.
Á mánudeginum var hann enn
fremstur með borinn sinn, en kjark-
urinn var bilaður; því að nú hafði
liann mist trúna á það að þeir
mundu liitta Þjóðverjana i fjallinu.
Hann hamraði og hamraði að vísu,
en þó mjög hægt, alveg i takt við
hjarta sitt, sem hafði slappast inni
i fjallinu. Þá heyrði hann skot alt
i einu og feikna mikinn gný, en inn
í fjallinu, hinu megin.
Og nú rann upp ljós fyrir honum,
að þeir væru loks að mætast.
Fyrst fjell hann á knje og þakk-
aði guði; síðan stóð hann á fætur
og byrjaði að hamra. Hann hamraði
í sífellu — morgunverður, miðdag-
ur, hvíldartíminn og kvöldverður
liðu lijá, og altaf hamraði hann. —
Hann liamraði með vinstri hendinm,
þegar sú hægri bilaði. Við vinnu
sína hugsaði hann um yfirverkfræð-
inginn, sem hafði dáið við berg-
vegginn; og liann söng söng þre-
inenninganna í glóandi ofninum, því
það var eins og loftið brynni í
kring um hann, meðan svitinn bog-
aði af honum og fæturnir voru á
kafi í aur.
Klukkan sjö, 28. febrúar 1880, fjell
hann fram á borinn, sem rann gegn
um miðjann bergvegginn.
Glymjandi húrraliróp hinumegin
frá vakti hann, og nú vissi hann að
þeir höfðu mæst, að hinsta stund
erfiðis hans var upprunnin, og að
hann hafði eignast tíu þúsund lírur.
Þegar hann hafði gert bæn sína til
guðs, lagði hann munninn við bor-
holuna og livíslaði svo að enginn
heyrði: Geirþrúður; og því næst
hrópaði hann nífalt húrra fyrir
Þjóðverjum.
Klukkan ellefu um kvöldið heyrð-
ist mikill hávaði ítaliumegin og
með ógurlegum gný hrundi berg-
veggurinn. Þjóðverjar og ítalir fjellu
í hvor annars faðm og grjetu, og
ílalarnir kystu hver annan, og allir
fjellu á knje og sungu Te Deum laud-
amus.
Það var hrífandi augnablik, og
það var 1880, sama árið og Stanley
lauk Afríkuför sinni og Nordenskjöld
Vegaferðinni.
Þegar lofsöngurinn til guðs hafði
þagnað, gekk einn Þjóðverjinn fram
og afhenti ítölum áletrað skjal. Það
var heiðurs- og ininningarskjal um
yfirverkfræðinginn, Louis Favre.
Hann átti fyrstur að fara gegn
um göngin. og Andrjes átti að bera
skjalið með nafni hans á í hópgöngu
verkamannanna til Airolo.
Það gerði Andrjes með mestu sam-
viskusemi, þar sem hann sat einn
á vagni fyrir framan eimvagninn.
Þetta var merkisdagur! Og ekki
stóð nóttin honum að baki.
Það var drukkið vín í Airolo,
ítalskt vín; og flugeldum var skotið.
Ræður voru haldnar fyrir Loms
Favre, Stanley og Nordenskjöld;
það voru haldnar ræður fyrir Sankt-
Gotthard, hinum leyndardómsfulla
fjallvegg, sem i þúsundir ára hafði
verið skilveggur milli Þýskalands og
Ítalíu, milli norðurs og suðurs. Já,
vissulega sundrari en um leið safu-
ari. Þvi að Sankt-Gotthard hefir stað
ið þarna og deilt út vatni sínu sam-
viskusamlega milli þýsku Rínar og
frönsku Rhónar, milli Norðursjávar-
ins og Miðjarðarhafsins.
Og Adriahafsins, greip einn Tessin-
búi fram í. Gleymdu nú ekki Ticino,
sem byrgir upp stærstu á Ítalíu,
hina miklu Pó, að vatni.
Bravó! Ágætt! Lifi Sankt-Golt-
hard, Þýskaland hið mikla, hin
frjálsa Ítalía og hið nýja Frakkland!
Það var merkileg nótt eftir merki-
legan dag.
Morguninn eftir kom Andrjes á
verkfræðingaskrifstofuna. Hann var
í ítalska veiðimannabúningnum sin-
um, með fjöður í hattinum, byssu
um öxl, og mal á bakinu; nýþveginn
í andliti og, á höndum.
— Svo þú ert þá búinn að fá nóg
af jarðgöngunum, sagði gjaldkerina,
eða peningainaðurinn, eins og þeir
kölluðu hann. Nú það láir jijer eng-
inn, og svo er ekkert eftir nema
múrvinna. Nú, heildarreikningurinn!
Peningamaðurinn fletti upp bók,
skrifaði á brjefmiða og taldi fram
tíu þúsund lírur í gulli.
Andrjes skrifaði nafn sitt og heim-
ilisfang, tróð gullinu í malinn sinn
og fór.
Hann stökk upp í lest, og eftir tiu
mínútur var liann kominn að skil-
veggnum, er nú hafði verið brotinn
niður.
Eldar loguðu inn í fjallinu beggja
megin teinanna, verkamennirnr
húrruðu fyrir Andrjesi og veifuðu
húfunum. Það var gaman!
Eftir aðrar tíu mínútur var hann
Þýskalandsmegin. En þegar hann
sá dagsljósið i opinu, nam lestin
staðar og, hann steig úr.
Svo hjelt hann móti grænni biri-
unni, og sá bæinn á ný, sólbjarta í,
i nrænu skrúði; bærinn var nýb”"ð-
ur, hvítur, ljómandi, fegri en fyr.
Og þegar hann, gekk hjá heilsuðu
verkamennirnir sínum fremsta
manni.
Hann beindi sporum sínum að
litlu húsi; o" undir valhnolutrje hjá
býflugnabúunum stóð Geirþrúður,
liljóðlát, fögur og blíðleg, alveg eins
og hún hefði staðið þarna og beðið
eftir honum í átta ár.
— Þá kem jeg, sagði hann, eins
og jeg átli að koina, í gegnum mitt
fjallið! Kemurðu með mjer til míns
lands?
— Jeg kem með þjer, hvert sem
þú vilt.
Eirikur hjet bóndi Guðmundsson
og bjó á írafelli i Skagafirði, á 18.
öid. Hann fór á hverju sumri lesta-
t'crð suður á land að sækja skreið.
Hann var hestamaður mikill og kær
að hestum, eins og margir Skagfirð-
ingar. Eitt sumar fór hann suður og
var kominn á áfanga þann, á Kjal-
vegi, sem heitir Gamburmosar. Þar
hittir hann lest að austan og var
einn austanmanna Jón nokkur Hall-
varðsson úr Rangárvallasýslu. Hann
reið rauðum hesti, sem Eiríkur
lýsti þannig, að hann væri þykkur að
framan og reistur, en að öðru leyti
krangalegur, kviðstrengdur og há-
fættur. Þeir Eiríkur og Jón fóru að
tala um klárinn, en Eiríki leist vel
á hann og sagði, að hann myndi
vera vakur. Jón kvað nei við þvi og
sagði, að ekkert hýruspor væri i
honum. Eiríkur hjelt nú samt fast
við það, að Rauður væri vakur og
kvaðst hafa svo vel vit á hestum, að
Jóni væri óhætt að trúa því og bauð
að veðja við hann um þetta. Svo
bað liann Jón að lofa sjer að koma
Rauð á bak, dálitinn spotta, og var
Jón tregur til, en ljet þó til leiðast
og lofaði Eiríki að skreppa á bak
klárnum. —
Þegar Eiríkur var komin á bak
Rauð, hljóp klárinn á augabragði á
stað og fór ekki á öðru en hreinum
kostum. Það sagði Eiríkur, að ferðin
á Rauð hefði verið svo mikil, að
sjer hafi sortnað fyrir augum og
svimað þegar hann var búinn að
lcggja alt fram, sem liann átti. —
Þegar Eiríkur stje af baki, sagði Jón
við liann: „Reiðfær munt þú og eng-
an hef jeg sjeð ná slíkum spretti úr
Rauð, en jeg bið þig að fala liann
el ki af mjer“. Eiríkur Ijet sjer held-
ur ekki detta það í hug og svo
skyldu þeir með mestu vináttu. —
Fáum vetrum eftir að þetta gjörð-
ist, kom Jón einu sinni í Bátsenda-
kaupstað og ætlaði að versla þar í
búðinni, en þar var fógetinn á Bessa-
stöðum staddur. Jón lagði pening
eða krónu á búðarborðið, en kaup-
maður leit á myntina og ýtti lienni
til Jóns aftur og sagðj honum að
hirða hana. Þetta gekk nokkrum
sinnum og reiddist þá kaupmaður
og fleygði krónunni hart á borðið,
en þá hrökk hún i fjóra hluti og kom
þá i Ijós, að hún var svikin. — Jón
var smiður góður og var sá orð-
rómur kominn á, að hann mundi
svíkja peninga og steypa þá. —
Bessastaðafógetinn var staddur í
búðinni og sagði mönnum að taka
Jón fastan, en fyrir utan búðin i
skíð Rauður með tauminn uppi á
makka og hafði Jón vanið hann á,
að standa þannig og býða sín, hvar
sem hann þurfti að koma eða staldra
eitthvað við. — Þar sem Rauður stóð
var lilaðið borðastöflum að, á þrjá
vegu, svo að klárinn var þarna eins
og kvíaður. — Jón fekk ekki að fara
út úr búðinni og sá sjer engrar
undankomu auðið. Hann greip því
það ráð, að biðja um leyfi til þess
að fara út þarfinda sinna og var
honum leyft það, en ]iá hljóp liann
— Hringinn hefurðu fengið, er
hann ekki vís?
— Jú, hann er víá.
— Þá förum við strax! - Nei,
ekki snúa við, þú færð ekki að taka
neitt með þjer!
Þau leiddust! En þau fóru ekki
gegn um jarðgöngin.
— Upp fjallið! sagði Andrjes, g
lagði af stað upp gamla skarðið
yfir fjallið. Gegn um dimmuna lá
leið mín til þín, nú vil jeg lifa í
ljósinu með þjer, fyrir þig!
á bak Rauð, sló i hann og hóf hann
sig þegar yfir einn borðastaflann
og kom hvergi við. — Svo hleypti
hann Rauð, sem mest hann mátti,
en fógetinn Ijet G menn elta hann á
hestum og áttu þeir að ná honum og
srtja í bönd. — Jón hleypti klárnum
yfir Reykjanes þvert, yfir öll bruna-
hraunin og allar götur suður i Krisu-
vík, en bóndinn þar var góðkunn-
iiigi hans. — Þegar þangað kom,
sagði Krísuvíkurbóndinn Jóni að
sleppa Rauð í túnið, en sjálfur skyldi
hann leggjast til svefns og hvíla sig,
en þvi lofaði hann Jóni, að vekja
hann, ef liann sæi mannareið. —
Það hafði dregið taisverl sundur
með Jóni og sveinum fógetans, svo
að bæði hann og Rauður nutu góðr-
ar hvíldar i Krísuvík, en það stóð
heima, þegar sást til manna fógei-
ans á Sveifluhálsi, var Jón að stíga
á bak Rauð, á lilaðinu i Krísuvík.
Hann bleypti svo klárnum og linaði
ekki á fyr en við Ölvusá, og hafði
þá riðið um Herdísarvikurhraun,
Selvog og Selvogsheiði. — Þar stans-
aði Jón, stje af baki, lo’saði um
gjarðirnar á hnakknum og Ijet Rauð
kasta mæðinni. — Bessastaðamenn
bar þar þá að í því og ætluðu þeir
að króa hann og ná honum við ána,
en Jón stökk aftur á bak llauð, setti
hann liiklaust i ána og ljet hann
synda með sig yfir ána. Enginn
Bessastaðamanna treysti hesti sínum
eða þorði að veita Jóni eftirför og
sneru þeir þar frá og riðu heim
tii Bessastaða. -—
Jón reið áfram og getur ekki um
ferð hans fyr en hann var kominn
austur að Móheiðarhvoli. Þar bjó þá
Þorsteinn sýslumaður Magnússon og
bauð hann Jóni til stofu. Sýslumann
hafði langað til þess að eignast Rauð
og oft falað liann af Jóni, en nú gaf
Jón sýslumanni hestinn, sagði hon-
um vanda sinn og bað hann ásjár.
- Sýslumaður færðist undan í fyrstu
og kvað niikil vandkvæði á því að
hann kæmi nálægt máli Jóns, en að
lekum ljet hann þó til leiðast. —
Jón leyndist svo um tíma hjá Þor-
sleini sýslumanni, á meðan liann
seldi bú hans, en svo kom sýslumað-
ur honum vestur á Mýrar og þar bjó
Jon eftir það og var fyrirmyndar-
bóndi, en duldi altaf sitt rjetta nafn
og uppruna*).
*) Með hliðsjón af Lbs. 2005 4to.
KVENRÁÐHERRA INDLANDS.
Fyrsti ráðherra Indlands úr kvenna
hóp, mrs. Vinjayalakshmi Pandit kom
t»l Englands á dögunum. — Mynd-
in er tekin, þegar hún var að stíga
út úr flugvjelinni á Croydon flug-
vellinum.