Fálkinn - 07.04.1939, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
Oscar Clausen: Frá Iiðnum dögum. XL
Frá Sigurði Breiðfjörð og Eiríki föður hans
brekknaver. Þegar er komið móts
við Hrútafell iniianvert sveigir
Fúlakvísl til norðvesturs inn með
fellinu, en áður en leiðin skilur
við kvíslina gefst færi á að sjá
kvislina byltast í hyldjúpum
bergstokk en svo mjóum að of-
an, að stíga má yfir þetta mikla
vatnsfall. Þjófadalirnir sjálfir
eru prýðilegur staður og Hrúla-
l'ell með skriðjöklum sínum svo
lignarlegt, að cigi munu mörg
fjöll á íslandi standast saman-
l)urð við það. I austri sjást Kjal-
fell og Strýtur en að baki þeim
Hofsjökulbungan. Leiðin áfram
norður með undirfellum Lang-
jökuls er tilbreytingarík og fjöll-
in auðug að litum og formi. Þeg-
ar kemur norður í Tjarnardali
fer landinu að lialla norður og
leiðin þaðan til Hveravalla er
fremur tilbreytingalítil.
Það er ekki liægt að lirósa
Hverávöllum fyrir fallegt útsýni.
Staðurinn er fremur ömurlegur
og bið eina, sem dregur þangað
eru hverirnir sjálfir. Ef hægt
væri að tala um „postulínshveri“
nokkursstaðar á landinu þá eru
þeir þar. Steinefnin, sem fellast
úr hveravalninu kringum upp-
gönguaugun, eru mestmegnis
bláhvít á litinn og mynda liúð
kringum hverina, sem er líkust
gljáhúð á postulíni. Hverirnir
eru þvi sjerstaklega fallegir, þeir
eru eins og haglegt dvergasmiði
i samanburði við t. d. hverina í
Hveragerði og flesta aðra bveri
landsins.
Hin gamla leiðin, og sú sem
oftar var farin, vegna þess að
bún var styttri en Þjófadalsleið-
in, liggur austan Kjalar, en er
ógreiðfærari en sú fyrnefnda. Út-
sýnið er tæplega eins fallegt og
á vestri leiðinni, en þessa leið
verða menn þó helst að fara, því
þar er Grettisbælj, hraunhellir-
inn mikli og þar er beinahóllinn
minnisvarði Reynisstaðar-
bræðra. Og eigi getur sá sagst
þekkja Ivjalveg fyllilega, sem
ekki hefir gengið á Strýtur og
skoðað gígina þar og fengið yfir-
Iit yfir umhverfið í lieild.
Með þvi fullkomna sæluliús-
kerfi, sem komið er i nágrenni
Kjalar, er staðurinn orðinn sá
hentugasti, sem völ er á í óbygð-
um, til sumardvalar. Því að nátt-
úran hýður þar fram svo marg-
víslega dægradvöl, að enginn
þarf að láta sjer leiðast en hefir
nægilegt að skoða eina viku eða
tvær. Og sje sunnanátt og rign
ingartíð við Hvítárvatn þá eru
miklar likur til, að besta veðr-
átta og heiðrikja sje þegar kom-
ið er „norður í land“ — það er
að segja á Hveravelli. Og i norð-
anáttinni öfugt.
l'rúin: Og komið þjer nú ekki
ínjög seint heini, Maja. Þjer munið
að þjer eigið að fara klukkan sex á
fætur í fyrramálið.
Maja: Sei, sei já. Jeg skal á-
reiðanlega vera komin heim fyrir
þann tíma.
Það er sagt um Sigurð Breiðfjörð,
að þegar hann skyldi við fyrri konu
sína í Vestmannaeyjum, hafi hann
„afstaðið" liana til annars manns.
íyrir fallegan danskan liund. —
Hundur þessi var afar vel vaninn og
hjet Pandór þegar Breiðfjörð eign-
aðist hann, en hann breytti þegar
i.'afni hans og kallaði hann Halldór.
Hundurinn var mesta gersemi og
tryggur sem tröll, svo að Breið-
fjörð vildi ekki gjöra hann falan
þó að boðnar væru í hann 10 specí-
ur, og fylgdi liann skáldinu i mörg
ár. — Halldóri hafði verið kendar
ymsar listir; þannig gekk liann t. d.
upprjettur með tóbakspípu í trant-
inum. Hann tagði framlappirnar upp
á borð, og ef bók var sett fyrir hann
horfði hann á línurnar og hallaði
höfðinu eftir þeim, líkt og liann
væri að lesa. — Ef Breiðfjörð lagði
lvkil á borðið og ruglaði innan um
fleiri lykla, leitaði hann altaf uppi
hans lykil og fekk honum. — Ef
Breiðfjörð týndi snýtiklút sínum eða
öðru, á milli bæja, gat hann sent
Halldór eftir þvi. —
Þegar Breiðfjörð kom á bæi, eða
var einhversstaðar inni i lierbergi,
hjelt Halldór vörð við dyrnar, þann-
ig að hann stóð á afturlöppunum,
en setti framlappirnar upp á hurð-
ina, þar sem Breiðfjörð var inni.
Það var því ekki auðvell að komast
inn í herbergi þar sem Breiðfjörð
var, eða nálgast rúm hans, ef hann
hastaði ekki sjálfur á hundinn, því
að hann var grimmur fnjög og ó-
frýnilegur ef hann vildi svo við
hafa. •— Aðrir hundar voru svo
hræddir við hann, að þeir fleygðu
sjer niður í. mestu auðmýkt þegar
þeir sáu hann koma og þó var hann
aldrei grimmur við þá. Það var eins
og eldur brynni úr augum lians
þegar hann leit til þeirra og mun
hann hafa krafist skilyrðislausrar
virðingar þeirra, smá-seppanna. —
Það er sagt, að þegar Sigurður
Breiðfjörð var kominn i mestan
ræfildóm sinn i Beykjavík og hann
svalt þar heilu hungrinu, þá hafi
hann látið Halldór stela fyrir sig
vistum og lifað á þeim þegar hann
átti ekki annað til þess að jeta. —
Svo er líka sagt, þó reyndar ótrú-
legt sje, að hann hafi að lokum
selt þennan ágæta hund sinn, jafn-
vel til þess að geta fengið brenni-
vin, en það var víst satt, að svo var
Breiðfjörð ofurseldur vín-nautn, að
hann seldi af sjer fötin til þess að
geta veitt sjer vínið. —
Síra Fr. Eggers, sem þekti Sigurð
Breiðfjörð persónulega, segir þetta
um hann: „Hann var liðugt skáid
og kvað sjaldan iila, og að náttúru-
fari hafði hánn margar góðar taug-
ar fólgnar i hjarta, en ilt uppeldi
og vondir menn, og mátalaus
drykkjuskapur spiltu hans betra
manni.
Svo skáldmæltur var Breiðfjörð,
að ekki var hann lengur að yrkja
en tala. Einu sinni gisti hann nokkr-
ar nætur hjá síra Friðrik í Búðar-
dal. Þá týndist þar lykill og var
kallað inn í herbergið þar sem hann
sat og spurt hvort lykillinn væri
þar. Hann greip þá lykil, sem lá
þar á borðinu og mæíti:
Hjerna liggur lykill stór,
látum svona vera,
öll nú gáfan úr mjer fór,
um Ásaþór að gera.
Fór lnin út að fiska á bát,
að flestum verkum iðin,
heila Miðgarðsorminn át,
alteins nýtti sviðin.
Þar af fekk hún þarmahlaup,
það má líka skrifa,
trúðu mjer, það kostar kaup,
á kræsingum að lifa.
Eiríkur Sigurðsson i Bíldsey, sera
talinn var faðir Sigurðar Breiðfjörð,
var gáfaður maður, en glettinn og
keskinn. Síra Sæmundur Hólm á
Helgafelli bygði honum einu sinni
Helgafellsstað í 1 ár og var þá sjálf-
ur þar í húsmensku. Sambúð þeirra
gekk heldur bögulega og varð úr
henni fullur fjandskapur. — Þeir
voru báðir mjög vel hagmæltir og
kvað þá Eiríkur nokkrar vísur um
prestinn og er þessi ein þeirra:
Loðband fimm faðma um liálsinn hef,
hengingar nógan vað,
á merarhá svartri margoft sef,
iná nokkur lasta það?
í visu þessari sigtar Eiríkur til
sjervisku prestsins, sem m. a. hafði
Kvíknyndaheimnrinn.
Ný Itemarque-kvikmynd.
Franchot Tone, Robert Young, Robert
Taylor og Margaret Sullavan í
„Fjelagar".
Nýlega hefir Metro-Goldwyn lok-
ið við að kvikmynda bók Ericli
Maria Remarque (höfundur „Vjer
hjeldum heim“ og „Ekkert að frjetla
af vesturvígstöðvunum) „Fjelagar“,
sem gerist eftir stríðið. Kvikmynda-
stjórinn Frank Borzage hefir lagt
áherslu á kjarna bókarinnar: hina
innilegu vináttu hinna þriggja ungu
striðsfjelaga, Ivöster, Lenz og Loh-
kamp.
Þeir hverfa heim úr stríðinu,
vængbrotnir og vonlausir um alla
framtíð sína, en þeir eru tengdir
svo nánum böndum að þeir halda
saman i öllum örðugleikunum og
neyðinni, er býður þeirra. Eitt að-
alefni bókarinnar er ást þeirra
Lohkamp og hinnar ungu Patriciu.
Hlutverkunum er meistaralega
niðurraðað. Robert Taylor, friðill
Kamelíufrúarinnar draumsjúku, leik-
ur Lohkamp og Margaret Sullavan
er Patricia. Hugsjónamaðurinn Lenz,
sem drepinn er í götuóeirðum er
leikinn af Robert Young. Franchot
Tone er þriðji fjelaginn, Köster.
Þessi fjögrablaðasmári gefur góð-
ar vonir um myndina, þrír ólíkir
þann sið, að liafa hrosshúð undir,
i sæng sinni. Sira Sæmundur var
ekki áleitinn að fyrra bragði, en nú
sárnaði honum við Eirík, af því að
hann þóttist hafa verið honum vel.
Þegar fauk í síra Sæmund var hann
kaldlyndur og nornalegur, og þá
kvað hann þessar visur um Eirík:
Iskariot ótryggur;
illa launar þú gæða hag,
leynt undir steinum liggur,
að liðka banvænt tungunag,
móti þeim er þjer sig gefur,
auðinn, seim og alt hvað liefur,
með lygakeim og vjelunum alt um
vefur.
Liturinn reiknast rauður,
raskað liann bólan liafa með,
svipurinn blakkur, blauður,
blaktir sem fysið kvikult geð,
laghentur, lipur á fæti,
Iundslægur, menn sín gæti,
víðfrægur fyrir listug kvennalæti.
Það er sagt að Eiríki hal'i ekki
verið neitt um, þegar þessar vísar
síra Sæmundar komust á gang.
ungir menn, liver snillingur á sínu
sviði, og ein af allra bestu leikkon-
um Ámeríku. Remarque er hverjuni
rithöfundi fremri í því að lýsa
atburðum þannig að þeir grípi les-
andann, enda er hann heimsfrægur
maður, svo að hann kemst ekki á
vonarvöl, þó að hann hafi mist
þýskan ríkisborgararjett.
Góður api.
í borginni Kovno kom fyrir grát-
broslegur viðburður ekki alls fyrir
löngu. Lithái einn, er lengi hafði
verið búsettur í Brasilíu flutti heim
og hafði með sjer lítinn apa. Hann
var skirður Dolores del Rio, sem
Lítháinn dáðist mjög að. Dolores
litli apaði alt eftir húsbónda sinum
— eins og hver annar api. — Litliá-
inn var mesta góðmenni, og ljet
engan betlara tómhentan frá sjer
fara. Og oft kastaði hann skildingum
til götuspilaranna, er þeir fóru fram
hjá íbúð lians. Apinn hafði veitt
þessu athygli, ljek þetta sama einu
sinni að húsbónda sinum fjarver-
andi. Apinn tók alla smápeninga úr
peningakassanuni og kastaði þeim
einum á fætur öðrum út um glugg-
ann lil liruspilarans er stóð fyrir
utan og skemti fólkinu með hljóm-
list sinni. — Þegar Litháinn kom
aftur, hafði peningakassinn verið
rændur, en líruleikarinn hneigði sig
djúpt og fór á burt liið bráðasta.
Úítbreiðið