Fálkinn - 14.07.1939, Blaðsíða 4

4
F Á L K I N N
ANNA PAVLOVA -
- dís dansins. -
„Hún er verðug ú'ess að dansa
fyrir framan altari!“ sagði suður-
arheríkanskur prestur um Önnu Pav-
lova. Og gamli kennarinn hennar
sagði við iæriineyjar sinar:
„Jeg gel kent ykkur alt, sem við-
kennir dansi. En Pavlova kann það,
sem Guð einn getur kent!“
„Snillingurinn Anna Pavlova lifði
á þröskuldinum milli jarðarinnar og
himnaríkis, eins og dýrðlingur, scm
visar manni veginn lil Drottins, ‘
sagði annar prestur í ræðu, sem
hann hjelt jiegar Anna Pavlova var
jörðuð.
Benda þessar þrjár tilvitnanir
ekki á, hve guðdómleg listakona
Anna Palova hafi verið. Flestir
þeir, sem sáu hana dansa, geyma
endurminninguna um hana og
gleyma henni aldrei. Samtíð hennar
hefði verið iniklu fátæklegri ef hún
hefði ekki lifað. En það var mjóii
á milli, að hún fengi að veita list-
elsku fólki þann unað, sem hún
veitti því. Þegar Anna Pavlova
fæddist, 31. janúar 1882, hugðu for-
eldrar hennar henni ekki lif og
flýttu sjer að láta skýra hana, því
að þau hjeldu að hún myndi deyja
þá og þegár. Fyrstu æfiár sin átti
hún hcima hjá ömmu sinni uppi í
sveit, í Ligovo. í þessari rússnesku
sveit varð hún fyrir fyrstu áhrif-
unuin og angurblíða sveitakyrðar-
innar markaðist i sál hennar. Siðar
lá leið hennar um Gullna hornið í
Kaliforníu, kirsiberjagarðana í Jap-
an og blómskrúð liitabeltisins, en
aldrei gleymdi hún Ligovo. Annars
fara fáar sögur af fyrsta uppvexti
hennar, það skyldi þá vera það,
að hún velti yfir sig samóvar (rúss-
neskri tehitunarvjel) þegar hún var
fjögra ára, og brendist illa á hiind-
unum. Bar hún þess menjar lil æfi-
Joka, því að á annari hendinni var
blettur, sem var hvitari en hörundið
i kring. En ]iað tók enginn eftir því,
vegna |)ess að hendurnar voru aldrei
kyrrar.
Dafisþráin kom yfir hana eins og
þruma úr heiðskiru lofti, kvöld eitt,
sem hún var í Marinsky-leikluisinu
og sá ballettinn „Þyrnirósa". Frá
því að tjaldið leið upp og þangað
til það fjell í síðasta sinn, tók Anna,
sem þá var aðeins átta ára, aðeins
eftir Jjví, sem gerðist á leiksviðinu.
Inn á milli leikþáttanna dönsuðu
stórir hópar af strákum og stelpum.
„Langar þig ekki til að dansa
svona?" spurði móðir hennar. „Nei,
jeg vil dansa eins og hún Þyrnirósa
sjálf,“ sagði Anna Jitla alvarleg. ög
þegar móðir hennar sá hve hug-
fangin hún hafði orðið, flýtli hún
sjer að skifta um umtalsefni — hana
langaði ekkert lil að eiga dóltur með
leikhúsgrillur.
En eftir þetta var Anna allaf að
nauða á móður sinni uni, að l'á að
komast á leikhússkólann. Það hefir
efiaust kostað liana mikla sjálfsaf-
neilun að láta undan að lokum, og
fara með barnið til forstjórans.
Fjekk Jnin það svar, að telpan yrði
að verða tíu ára fyrst. Svo var ekki
minst á þetta frekar í bili, fyr en
Anna mintist á orð forstjórans á af-
mælisdaginn sinn, er hún varð tíu
ára. Og nú fjekk Anna Pavlova inn-
töku þegar í stað.
Mestu lyllidagar skólans voru, lieg-
ar tsarinn kom sjálfur til þess að
sjá framfarir liinna tilvonandi dans-
meyja sinna. í eitt af þeim skiftum.
vakti Anna atliygli á sjer með þvi
að fara að hágráta, þegar tsarinn
tók aðra teipu á handlegg sjer eftir
sýninguna. „Jeg vil líka láta tsarinn
Jyfta nijer!“ kjökraði hún. Vladmir
stórfursti, sem var með keisaranum.
tók hana þá upp, en þá hrópaði hún:
„Iveisarinn á að kyssa mig!“ Var
hlegið dátt að þessu, en kossinn
fjekk hún ekki.
Pavlova var l(i ára, þegar hún
fór af balletlskólanum. Varð hún
fljótlega ein af fjórum forustudans-
konum leikluissins. Bússland var þá
fremsta danslistariand heimsins, og
þegar Pavlova ympraði á ]iví, að
fara til útlanda og dansa — en ]>að
hafði enginn rússneskur stórdansari
gert á undan henni - ypti fólk öxl-
um: Nú yrði hún að liaga sjer eftir
smekk vesturþ jóðanna, sem ekki
væri nærri eins góður. En það gerði
hún aldrei. Hún hjelt fast við sínar
rússnesku fyrirmyndir og hlaut al-
lieims aðdáun fyrir.
Fyrsta ferð hennar var ekki löng:
hún fór lil Biga 1905. Sigur! Næsía
ár til Stokkhólms, Kaupnninnahafn-
ar og Þýskalands. í Stokkhólmi og
Kaupmannahöfn voru konungarmr
viðstaddir sýningar hennar og Frið-
rik konungur átti langt samtal við
liana, er lnin kom í áheyrn á Ania-
lienborg. I söinu ferðinni lieimsótti
liún Dagmar keisaraekkju, sem þá
var stödd í einni Amalienborga’'-
höilinni. Þektust ])ær frá Bússlandi.
liafði oft komið á
St. Pjetursborg.
Pavlova svo góðar
dóma, að úr þvi
París hafði
þvi að Dagmar
ballettskólánn í
í Berlín fjekk
viðtökur og ágæta
var sigur hennar vís.
fólk aldrei sjeð jafn ágætan dans
og sjerstaklega heilluðusl Frakkar
af hinum fræga dansi „Hinn deyj-
andi svanur" með tónleikum Sainl
Saens, sem svo oft hefir verið nefnd-
ur í sambandi við Pavlovu síðan.
Tónskáldið Jjet svo um mælt sjáll'l,
að Iiann hefði ekki haft hugmynd
um, hve fagurt tónverkið var, lyr
en liann hafði sjeð Pavlovu dansa
undir því.
Næsta ár lagði hin goðum lika
(lansmær Wien, Loiidon og New
York fyrir fætur sjer. Amerikumenn
tólvii henni með enn melri dáleikum
en Evrópumenn og nú græddisl
henni ol' fjár. Skömmu áður en
heimsstyrjöldin hófst, gerðist smá-
atvik i Berlin, sem öll lilöð sögðu
frá. Keisarahjónin höfðu boðað Pav-
lovu á fund sinn eftir sýningu, og
samkvæmt siðaregliinum kysti hún
á keisarafrúnni. En vegna
Pavlova hafði ofurlitla
vörinni,
komið
á hendina
þcss, að
skrámu á
blóðblettur
Það
hafði ofurlítill
á hanska keis-
var lögð tákn-
arafrúarin nar.
ræn merking i þetta ómerkilega at-
vik: hönd keisarafrúarinnar hafði
verið vætt í rússnesku Idóði!
Þegar heimsstyrjöldin hófsl, slapn
Pavlova yfir Belgíu til Englands.
Þar myndaði hún dansendaflokk og
æfði hann og var með hann á si-
feldu ferðalagi úm Ameríku, meðan
ófriðurinn geysaði. Var þetta afar
slilsamt ferðalag fyrir Pavlovu
sjália, sem hafði alla stjórn á hópn-
uin. Oftast voru það 45 manns, sem
hún hafði með sjer: 32 dansarar.
Anna Pavlova
heimu hjá s:jer á
Ivy House í
London. í garð-
innni vora svan-
ir og gaf hún
þeim sjálf á hverj
iim nwrgni.
fjórar saumakonur, einn hársnyrt-
ingamaður, einn vjelfræðingur, einn
hljómlistarstjóri, þrír sólistar og rit-
ari, og svo inaður hennar, rúss-
neski þingmaðuri'nri Dondré, sem
var framkvæmdastjóri hópsins.
Samkonnilagið í hópnum var jafn-
an eins og það getur best verið í
lyrirmytidar fjölskyldu. Aginn var
járnharður - sjálf var hún besti
fjelagi, sem unt var að hugsa sjer
en hún þoldi engum útslátta'v
semi I nokkurri grein. Sá sem var i
ferðalagi með Pavlovu mátti ganga
að þvi gefnu, að liann varð að neita
sjer uin flest meðan á því stæði.
Því að hjá henni var aðeins eitt
uin að gera: alger hlýðni við list-
ina og alt fyrir listina.
Það er til marks um, hve Pavlova
lifði algerlega fyrir list sína, að hún
fór aldrei sjálf í verslanir til þess
að kaupa sjer nýjan kjól eða hatt,
heldur ljet aðra gera það. Þá sjald-
an að hún keypti sjer flík sjálf, at-
vikaðist það svo, að lnin kom auga
á eitthvað, sem henni leist á, í
búðarglugga, og fór þá inn og keypti
]iað. Og hún valdi sjer dansskóna
sjálf. Hún álti við það að striða,
eins og margar aðrar konur, að skór
sem lienni fanst ínátulegur í dag,
var of lítill á morgun. Hún liafði
m. ö orðum „taugaveiklaða fætur“
En svo var annað. Það er beinlínis
óbugsandi, að hún skyhli verða
jafn frábær danskona og raun ber
vilni, því að lotlag hennar var hið
óhentugasta, sem dansmær getur
halt líkamsþyngdin hvíldi öll á
slórutánum. En dansmeyjum er
þægilegast, að tærnar sjeu sem jafn-
lengstar.
Og þó hafði Pavlovu aldrei kent
til, þegar lnin dansaði á tábrodd-
iiniiin. Hefði hana kent til, iniindi
luin ekki liafa getað lifað sig jal'n
innilega inn í dansinn og raun var
á. Hún gleymdi sjer fullkomlega,
])egar hún var að dansa, og tók
stundum ekki eftir ójöfnunum, sem
voru merktar með krít, lil viðvöi-
unar, á leiksviðsgólfinu.
Dansinn var hennar eina iinun.
sem luin lifði og hrærðist i alt fram
p andlátið. Og enginn kontórmaður
gat verið stundvisari og skyldu-
ræknari en liún. Hún l'ór á l'ætur