Fálkinn - 11.08.1939, Blaðsíða 4

Á útleifí.
Tilbúmr afí kasta.
Nótiri ,,snurpufí“ saman.
„KLÁRIR í BÁTANA!“
Við erum á útleið, nýlega búnir
að landa 800 málum. Jeg ligg í „koj-
únni“ minni og er andvaka. Jeg er
að hugsa um þjóðina mína, sem er
eins og lítil fjölskylda, þegar hún
er borin saman við stórþjóðirnar.
Hvernig fer fyrir henni, ef síldin
hregst? Hvernig fer fyrir okkur sjó-
monnunum og landfólkinu, sem safn-
ast hefir saman í síldarverstöðvun-
um og bíður óþreyjufult, dag eftir
dag, eftir að síldin komi? Jeg get
vitanlega ekki svarað þessari spurn-
ingu, en hún er íhugunarverð og
oft kemur hún í hug mjer.
Hugur minn beinist að körlunum,
sem jeg er með, og „lúkarnum" okk-
ai'. Jeg ligg i neðstu „koju,“ en i
næstu fyrir ofan mig er miðaldra
náungi, sem verið hefir togarajaxi
í 18 ár, og siglt á öll þau lönd, þar
sem íslenskir togarar hafa selt ísfisk.
Jeg hefi oft spurt þennan náunga
frjetta og hvernig honum liði og
altaf fengið sama svarið. Fyrst hefir
liann rjett úr sjer, dregið að sjer and-
ann að sið ræðumanna og loks sagl
hálfbrosandi, með mátulegri áherslu
á fyrsta orðinu: „Oh, I say, you are
very had man to day“. Þetta er alt
og sumt, sem jeg fæ að vita um
heilsufarið og frjettir hjá honum.
Stundum hleypur gigt í mjóhrygg-
inn á honum og þá þarf jeg ekki
að spyrja um líðanina. — Fyrir of-
an þennan náunga er þriðja „kojan“
og þar er einnig sofið. Þar sefur
„blók“, sem jeg þekki sama og ekk-
ert. Jeg veit jú, að maðurinn heitir
Guðmundur Sigurðsson og þar með
er þeirri persónulegu vitneskju, sem
jeg hefi um hann, lokið. Máske hefi
jeg einhverntíma talað dólgslega í
áheyrn Guðmundar um fyrstu eða
þriðju konuna hans, eða máske hefir
hann aldrei eignast neina konu.
Þjer finst þetta kanske einkenni-
legt, en það er langt frá því að vera
það, þvi að á sama skipinu eru
oft menn úr öllum fjórðungum lands-
ins, menn, sem aldrei hafa sjest fyr
nje heyrl um hvern annan getið.
Jeg virði fyrir mjer „kojurnar",
þessi bæli, sem karlarnir sofa í.
Þau eru öll heldur tætingsleg, en
þó er þar talsverður munur á, eftir
því hver á i hlut. Fram í „hosi-
ló“ sefur Stóri-Páll á rekkvoðarlausri
hálmdýnu, með óhreinan koddableð-
il undir hausnum. Verlausu sængur-
ræksninu hefir hann sparkað aflur
i horn, en þar geymir hann ýmsa
fieiri muni, eins og spariskóna sina,
gúmmíslöngu og „nankinsgalla“. — í
höfðalaginu hefir hann fingravetl-
inga, hálfróna sjóvetlingsputta, sokka
og nærföt. En undir koddarýjunni
er veskið hans og kærustubrjefin.
í efra horninu er þriggjapela flaska
hún stendur þar eins og drotning
í ríki sínu með skorið neftóbak i
miðjar axlir. Undir neðra kodda-
horninu, sem veit að „koju“-bríkinni,
er lítill hlutur, sem Stóri-Páll skilur
aldrei við sig. Þegar hann rumskar,
ræskir hann sig jafnan talsvert,
stingur hægri hendinni undir kodda-
hornið og fær sjer stóran „snúss“
úr I.ítilli og haglega gerðri pontu.
I annari „koju“-röð miðskipa, bak-
horðsmegin, er snyrtilegasta bælið,
)>að er hreinasta paradis. Þar eru
drifhvít rekkjuföt, stór koddi og þar
að auki svæfill, sem í er saumað:
„Guð gefi þjer góða nótt“. En það
er ekki alt búið þar með, því að
þrjár fjölskyldumyndir hanga á ó-
ryðguðum „tútommum" í „koju“-
þilinu. Þarna er ekkert ruslaskot til
fóta og þar með nær eigandi þess-
arar litln paradísar hámarki sínu í
nostursemí og þrifnaði.
„Kojurnar" eru allar ólíkar hver
annári, af þvi að hjer búa menn af
ýmsum sauðahúsum mannlegrar list-
hneigðar og þrifnaðarkenda. — En
þrátt fyrir alt, þori jeg að leggja
hausinn undir öxina upp á það, að
hjer í „lúkarnum" fara lýsnar ekki
á stað með brekánin, Jjví að hjer
fyrirfinst ekki ein, jeg segi og skrifa
ein. —
Lúkarsgólfið er að þessu sinni ó-
vanalega hreint og þrifalegt. Fjöl-
margar „bússur“ liggja um það, hing-
að og þangað. „Bússurnar“ eru alla-
vega litar, auk þess eru sumar þeirra
nokkuð skellóttar, og allar hafa
þær það sameiginlegt, að vera meira
og minna þaktar síldarhreistri. —
Gólfið lítur því út eins og stórt
„stileriserað“ málverk af einhverju,
sem jeg get ekki gefið nafn. — Á
miðju gólfinu sje jeg ofninn eða
„hóruna“, eins og hann er nefndur,
j.'egar hann fær ekki að njóta þeirrar
virðingar, sem honum ber. En það
er einkum þegar drepst í honum og
illa tekst að lífga upp.
Jæja, það er aðeins hálf önnur
stund eftir af „kojuvaktinni" og mjer
hefir ekki komið dúr á auga. Daul'
dagsglætan reynir að smeygja sjer
niður um „skælettið", það eru þau
einu kynni, sem karlarnir hafa af
sólinni, meðan þeir dvelja í „lúk-
arnum“. Eigi að siður þykir öllum
vænt um „skælettið" eða kýraugað,
eins og það er nefnt á hátiðarmáli.
Máske verður bráðum kallað
,,klárir í bátana!“ og þá verður
ekki griður gefinn. Engri skipun á
íslensku er eins tafarlaust hlýtt sem
þessari. Þessi þrjú stuttu og auð-
skildu orð verka sennilega skjótar
til þeirrar athafna, sem í þeim felst,
en nokkur önnur í íslensku máli.
Engu máli skiftir hvar eða hvenær
er kallað „klárir í báta“, því er sam-
stundis hlýtt. Hjálparkókkurinn
er oftast nær skoðaður sem eins-
konar undirmálsmaður, en þegar
hann hrópar „klárir í bátana“, þá
er hann alt í einu orðinn á borð
við voldugan hershöfðingja, sem
getur látið hundruð hlýða sjer með
einni bendingu. — Á stærstu togur-
ura sem minstu „þrílembingum" ís-
lenska síldarflotans, hljómar þessi
þriggja orða skipan fyrir öllu Norð-
urlandi dag og nótt, meðan lengstur
er sólargangur.
Jeg heyri alt í eiriu að einhver
hleypur ljettilega fram eftir dallin-
um og þykist fara nærri um hvað
sje á seiði. Niður um „skælettið“
gægjist lítið og góðmannlegt andlit
og um leið er hrópað með ákveð-
inni og háværri röddu: „Klárir i
bátana!“ Karlarnir kastast samstund-
is fram úr ,,kojunum“ og nú er
lúkarinn iðandi af „blókum“, sem
hafa jiað eitt í huga að smeygja
sjer í „bússurnar" og jakkann, vefja
treflinum um hálsinn og tylla á sjer
húfupottlokinu. Upp stigafnn þýtur
liver á fætur öðrum, sumir með ó-
hneppt að sjel- og sumir með trefl-
ana i höndunum og óróna sjóvell-
inga hálf lafandi út úr buxnavös-
unum. Aftur eftir plönkunum, sem
liggja yfir síldarkassana, hlaup.a 10
karlar í halarófu. Það er stundum
grátleg sjón að sjá þessa halarófu,
þegar jaxlarnir eru þreyttir og grúl-
syfjaðir, þá getur það borið við, að
einn og einn skondri niður í síld-
arkassana, en það verður aðeins til
þess að hann vaknar til fulls og
hendist með enn meiri liraða aftur
dekkið. Á augabragði eru allir komn-
ir í olíustakka með vetlinga á hend-
ur. Hver maður fer á sinn ákveðna
stað, því að hjer hefir sjerliver silt
verksvið, nema eitthvað sjerstakt
beri við. Nú er aðeins beðið eftir
skipun úr „hólnum“ um að láta bát-
ana í sjóinn. Það er hálfgerður
dumbungur og hryssingsnepja. Kláf-
urinn skríður með „slóferð“ í ótal
tíúnir aö ,,þurka“ aö síldinni.
Um þessar mundir eru nokkuð á þriðja hundrað ísl. skip
við síldveiðar fyrir Norðurlandi. Á hverjum degi heyrist
spurt: „Hvernig gengur með síldina?“ Og engan undrar
þótl spurt sje, því að allir vita, að þessi litli, sprettharði
og gljáandi fiskur, gstur miklu um það ráðið, hvernig
fer um búhag landsmanna. — „Fálkanum“ hefir borist
grein frá manni einum á síldveiðiflotanum. Hún er skrif-
uð í síldarleysinu. Málið á greininni er hrsint sjómanna-
mál, og þykir ekki ástæða til að breyta því að neinu leyti.
■Síldin er háfuö upp í skipiö.