Fálkinn


Fálkinn - 01.12.1939, Blaðsíða 8

Fálkinn - 01.12.1939, Blaðsíða 8
8 FALKINN Móöurást Múrarnir, gráir og skuggalegir, gáfu fyllilega til kynna, livaöa húsa- þyrping það var, sem stóð Jjarna úti á ófrjórri og eyðilegri sljettunni. Inn- an við þessa múra sátu þrir menn og spjölluðu saman, óhræddir og frjálsmannlegir, likl og þeir menn einir leyfa sjer, er liafa hegðað sjer óvenjulega vel. Þeir voru allir klædd- ir i þessi leiðinlegu grá-livítröndóttu föt, sem fyrirskipuð eru í þessu ríki í ríkinu. Þessir þremenningar voru orðnir nijög kunnugir og allir höfðu þeir hafið sig upp yfir fjöldann á það stig, að vera taldir hinir áreiðanlegustu. Þeir voru allir vel greindir og báru keim mentaðra manna. í svipinn sátu þeir í einu horni garðsins, en þangað höfðu þeir ver- ið sendir til að gera við vatnspipur. Þeir ræddu um, livaða ást væri göf- ugust — móðurástin eða ást kon- unnar til eiginmannsins. „Móðurást“, sagði sá elsti þeirra, hár og beinvaxinn maður, sem fram til þessa hafði varðveitt sín persónu- tegu sjerkenni, er fólust í brúnu aug- unum hans og hinni tígulegu fram- komu, þrátt fyrir níu ára fangelsis- vist. „Móðurástin er liið óumbreyt- anlega grundvallarlögmál mannkyns- ins, sú eina kend, sem liægt er að treysta á til fulls. Hún yfirstígur alla.líkt og dagurinn drotnar yfir nóttinni. Hún er sálin í öllu, sem fæðist, frá þvi ininsta í ríki náttúr- unnar til hins stærsta..“ Þeir liöfðu verið við moldargröft, en nú sátu þeir og hvíldu sig uppi á moldarbingnum. Fangavörðurinn sá til þeirra, en það sakaði ekkert, þvi að hann var þeim einkar vel- viljaður og sá oft í gegnum fingur við þá, þótt þeir á þennan hátt brytu settar reglur. Yngsti fanginn — 20 ára gamall piltur, sem átti að dvelja 10 bestu ár ævi sinnar innan þess- ara gráu og köldu múra — tók upp moldarköggul og klauf hann í tvent með fingrunum. Augu hans voru tárvot og hann gætti þess að lita ekki upp, fyrr en hann hafði lokið við að mylja sundur moldarkögg- ulinn. „Já, jeg veit að þetta er satt, það get jeg borið um af eigin reynslu,“ sagði hann í þreytukendum róm. Sá þriðji þeirra — fallegur mað- ur á besta aldri — hafði fram til þessa ekki lagt orð í belg. Hann tók nú til máls og það var óvenjulegur þungi í rödd hans. „Þið eruð víst hvorugur ykkar giftur, en það er jeg.“ Sá eldri af þeim, er á hlýddu, greip fram í fyrir honum. „Jeg hef verið giftur,“ sagði hann og lagði áherslu á orðið lief. Hinn, sem á máli fanganna gekk undir nafninu „Nr. 1822“ hjelt nú áfram. „Þetta er nú efni, sem maður sjálfur verður að hafa reynt, til þess að geta talað um það af nokkrum skilningi. Þeir, sem láta sjer detta slijkt í hug, að hlutirnir hljóti að vera svona eða svona, vegna þess, að liað sje reglan, eru blindir af hleypidómum. Menn tala, eins og þið talið, vegna þess að þeir gera ráð fyrir, að reglan gildi án undantekn- ingar og í fávisku sinni sverja þeir, að ekki sje unt að hnekkja skoðun þeirra, þangað til þeir hafa sjálfir rekið sig á undantekninguna frá reglunni. Þið lítið aðeins á regluna, sem gildir í flestum tilfellum — en jeg hefi aftur á móti reynt það, sem máske er undantekning.11 Eftir Vingie E. Poe Tvímenningarnir þögðu — sá eldri vegna þess, að hann skildi hvað vinur hans var að fara, en sá yngri vegna þess, að han skildi það ekki. Kftir nokkur andartök hjelt „Nr. 1822“ áfram á ný. „Þótt við þremenningarnir sjeum svo góðir vinir, eins og frekast er hægt að vænta af mönnum, sem dvelja i slíku umhverfi, sem við er- um í, þá hefir enginn okkar eigi að síður sagt ævisögu sína ennþá. Mín er bein afsönnun á kenningum ykk- ar. Jeg er hjer vegna þess, að móðir mín sendi mig hingað. Ekki svo að skilja, að jeg verðskuldaði það ekki, — mjer er svo farið, að jeg vil sjálf- ur bera ábyrgð gerða minna — en þrátt fyrir það fáið þið lijer að heyra um undantekningu frá regl- unni. Þetta er ósköp hversdagsleg saga — svipuð hundruðum ævisagna ann- ara maiina hjer á þessum stað. Það er saga um banka, þar sem jeg gegndi ábyrgðarmikilli stöðu, fjelaga, sem „lifðu hátt“ og notuðu marga peninga, takmarkalausa eyðslu um fram efni, skuldir, meiri skuldir, hina venjulegu von um að geta borg- að peningana aftur, sem jeg, án nokkurs vitundar, hafði tekið til láns í nokkra daga, snöggan árekst- ur, smán, gjaldþrot og og engan úr- kost annan en flýja. Konan mín, sem er mjög viðkvæm, Ijet hugfall- ast, þegar jeg neyddist til að segja henni sannleikann blákaldan. Jeg yfirgaf hana“ — sá, er talaði, leit hægt undan, sat hreifingarlaus í nokkrar minútur og einblíndi á múr- inn gráan og eyðilegan; síðan leit hann við og horfði djarflega framan i fjelaga sína, þrátt fyrir það, að hver blóðdropi virtist hafa liorfið úr andliti hans við að minnast hugs- anna sinna þessa daga, sem hann hann var að segja frá — jeg yfirgaf hana lamaður af hrygð, þvi að liún elskaði mig. Hún hrópaði aðeins í öivílnan sinni, að hún elskaði mig og að jeg hefði kramið hjarta henn- ar. Jeg reyndi að flýja burt úr borg- ;nni og fór til móður minnar, tii þess að biðja hana um að hjálpa mjer. Hún sat í stofunni sinni og umhvérfis hana voru fjölskyldu- myndirnar. Mjer stendur það enn í dag fyrir hugskotssjónum, hvernig andlit hennar, sem var faldað stál- gráu hári, varð alt í einu gamal- legt og líflaust, eins og andlitin, sem horfðu á mig af veggjunum. Ættin mín hefir alla tið verið ráðvönd og jeg er sá eini, sem nokkru sinni hefi vikið af braut siðgæðisins og skyldunnar. Móðir mín hlustaði á liina fljóthugsuðn frásögn mína, sem jeg mælti fram í sundurslitnum orð- um, hverfult og fálmandi, vegna þess, að jeg liafði altaf borið lotn- ingu fyrir lienni. Jeg veit, að hún þjáðist meira þessi fáu augnablik, en nokkru sinni áður á ævi sinni. Hún einblíndi á mig lömuð af hugarang- ist. Jafnskjótt og hún fjekk hreift sig, leit hún á fjölskyldumyndirnar, eins og hún væri að grátbiðja þessa þöglu forfeður um hjálp. Síðan hjelt hún af stað, án þess að mæla eitl orð, gekk út úr stofunni og hringdi bjöllu. Hún var siðasta vonin mín, en óumflýjanleg afleiðing þess var sú, að jeg var innan stundar kom- inn í hendur yfirvaldanna. Yfirheyrslan hafði enga þýðingu, hvorki til nje frá. Þar var ekki um að ræða nein sefandi atvik. Jeg sá konuna mina — aðeins einu sinni og síðan var farið með mig hingað. Það var einn þáttur af minni liegn- ingu, að mjer bárust engar fregnir frá umheiminum. Síðan eru liðin þrjú ár. Að viku liðinni hverf jeg hjeðan á brott, því að jeg hefi feng- ið eftirgefna tíu mánuði, vegna þess, hversu vel jeg hefi hagað mjer — og þegar jeg slepp hjeðan byrja jeg baráttuna fyrir lífinu — svo fremi, að enn verði eitthvað eftir að berj- ast fyrir. Þið eruð hissa á þvi, að jeg, sem ávalt heyri í eyrum mjer enduróm af gráti konunnár minnar, að jeg, sem ekki eitt andartak get liorfið frá endurminningunum um titrandi varir liennar, er þrýstu mínar varir, og arma hennar, sem hún vafði svo fast uni mig, að það varð að lokum að taka hana frá mjer með valdi, þið eru hissa á þvi, að jeg skuli taka ást til hennar — þess- arar þreklitlu konu — fram yfir alla aðra ást í heiminum? í borginni þessari skarkalaríku borg — sem er í nokkra mínútna fjarlægð hjeðan, búa þessar tvær konur; hvor þeirra haldið þið að taki á móti m'er inanni með brennimark fangans á enni sjer, smánuðum og vanvirtum — ])egar jeg hverf hjeðan til nýs lífs? Jeg læt það á ykkar vald, hvaða ályktanir þið kunnið að gera.“ „Nr. 1822“ reis hvatskeytslega á fætur, tók verkfærin sín og byrjaði aftur að vinna. Það voru undarleg svipbrigði í hinum stóru og bláu augum unga mannsins. Sá gamli sat stundarkorn, andvarpaði, velti vönguin og gekk síðan þögull til verks. Viku seinna var „Nr. 1822“ stadd- ur í einu af herbergjum fangelsisins. Hann var kominn úr gráu hvitrönd- óttu fötunum, en í stað þeirra kom- inn í dökk jakkaföt, sem auðsjáan- lega voru svo ljeleg, að honum var óljúfara að vera í þeim en fanga- fötunum. Nokkur af yfirvöldunum voru stödd þarna og spjölluðu sam- an vítt og breitt, en gáfu gestinum, sem var að hverfa á burtu, engin heilræði, eins og þó var jafnan gert, þegar svo stóð á.. Að lokum nokk- ur formsatriði, og siðan var farið með fangann, sem hafði tekið út refs ingu sína, niður langan gang að voldugu dyrunum, er lágu að um- heiminum. Andstæðar tilfinningar bylfust i huga hans og hin kvalarfulla tvi- sýna hafði næstum yfirbugað hann. Uendur hans voru helkaldar og ■hann skalf eins og hrísla í vindi. Hann var kominn að hinu stóra og volduga liliði og þá leit hann við i kveðjuskyni við fjelaga sína tvo, sem höfðu fengið sjerstakt leyfi lil þess að fylgja honum að hliði fangelsis- garðsins. Þjónninn stakk lyklinum i skrána, studdi á hnapp og dyrnar opnuðust hljóðlaust. Geislar sólar- innar streymdu inn í fangelsisgarð- inn, og „Nr. 1822“ gekk frjáls og brosandi í fang þeirra. Hann var að því kominn að þjóta niðúr tröppurnar, eins og vanstilt- ui skóladrengur, en þá staðnæmdist hann alt í einu og stóð eins og myndastytta, hreifingarlaus á efsta þrépinu. Neðan við tröppurnar var svart- málaður bill og að baki bílstjórans sat kona — gömul og gráhærð kona með merki langvarandi hugarangist- ar í andlitsdráttunum. Hún opnaði bíldyrnar og rjetti fram hendina. „Komdu, sonur minn!“ sagði hún í einlæglegum róm. Hann gekk óstuddur á móti lienni niður tröppurnar og honum virtist sem hann yrði fyrir áhrifum æðri máttar. Hann hallaði sjer upp að bílhurðinni og tók í hina útrjettu liendi. „Mamma!" hrópaði hann. Síðan kom hræðileg' þögn og það fóru sárir drættir um andlit gömlu kon- unnar. Ameríkumenn hafa sjerstakar varn- ir gegn spelívirkjum, síðan striðið hófst. — Yfir Potomac-járnbrautar- brúna má t. d. enginn fara nema með sjerstöku leyfi. Myndin sýnir þýska liðsforingja vera að yfirlieyra pólskan hersliöfð- ingja í fangabúðunum í Póllandi. Svona er útbúnaðurinn á ensku bermönnunum, sem þegar hafa verið scndir til Frakklands. Höfuðbúnað- urinn er einkennilegur. „Agnes?“ sagði hann ósköp lágl. „Skilin og gift aftur - í Frakk- landi.“ Móðir hans lók hann nær sjer og var mjög innileg. Hann stje inn í bílinn og móðir hans lokaði luirðinni. „Heim, Seffins," skipaði hún mjög ákveðið. Hinu volduga hliði á fangelsis- garðinum var lokað við nefið á tvímenningunum, en það var rnild- ur bjarmi í hinu vingjarnlega andliti eldra mannsins, er hann hjelt á ný inn í raðir fanganna. s V

x

Fálkinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fálkinn
https://timarit.is/publication/351

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.