Fálkinn - 07.06.1940, Side 7

F Á L K I N N
7
Mark HzIIingEr:
FAÐIR og SONUR
A F öllum merkilegum sögum,
sem jeg hefi heyrt um æf-
ina, er þessi kanske merkilegust.
Það sagði mjer hana maður, sem
þekkir háða hlutaðeigendur í
sögunni — og orð hans eru trygg-
ing fyrir, að sagan sje sönn. Og
í framtíðinni, þegar einhver seg-
ir ykkur sögu af einkennilegum
viðburðum, skuluð þið segja
þessa sögu í staðinn. Jeg er viss
um, að hún þykir altaf merki-
legri. Þvi að — jæja, hlustið þið
nú á........
Einhversstaðar i Philadelphia
á lieima faðir og sonur hans.
Þeir eru afar samrýmdir. Faðir-
inn er Pólverji og sonur lians er
líka fæddur í Póllandi. Drengur-
inn var tíu ára þegar rnóðir lians
dó. Faðir hans hafði tekið próf í
lannlækningum í Póllandi og var
í rauninni allra duglegasti tann-
læknir, en hann átti við margs-
konar erfiðleika að stríða, sem
honum veittist erfitt að sigrast á.
Eftir að konan hans dó reyndist
honum nær ómögulegt að hafa
ofan af fyrir sjer og þessvegna
rjeðst hann i að flytjast til Am-
eríku — og byrja nýtt líf.
Honum tókst að fá borgara-
rjettindi í Bandaríkjunum og
settist að i Philadelpliia. Og livað
svo? Hann komst brátt að raun
um, að baráttan fyrir lífinu var
alveg eins hörð þarna, eins og
liún hafði verið, þar sem hann
var áður. Það kom ekki til mála,
að liann gæti haldið áfram að
stunda tannlækningar. I fyrsta
lagi yrði hann þá að vera miklu
hetur að sjer i málinu og i öðru
lagi varð hann að taka viðauka-
próf til þess að fá leyfi til að
stunda lækningar. Það kostaði
mikið fje, en faðirinn átti ekkert
til, eins og lesandinn mun þegar
hafa rent grun í.
Og svo fór það svo, að liann
lagði það fyrir sig að safna göml-
um tuskum. Hann vann átján
tíma á sólarhring og sneri hverju
centi, sem liann eignaðist, tvisvar
sinnum. Honum var nauðugur
einn kostur, þvi að sonur lians
virtist efni í fiðluleikara og fað-
irinn varð að hafa einhver ráð
með að kaupa handa honum
lcenslu.
Þessir pólsku flækingar hafa
])að til, að láta sig dreyma furðu-
legustu drauma, er þeir flakka
milli bæjanna. Faðirinn lagði afl-
ur augun og sá- í anda son sinn,
sem fiðlusnilling. Hann dreymdi
um lofsamleg blaðaummæli og
fögnuð áheyrendanna. Og liann
vildi fúslega vinna fimm manna
verk til þess að þessi fagri draum
ur rættist.
í sjö ár gekk sonurinn í skóla
á daginn og æfði sig á fiðlu á
kvöldin. Hann var jafn iðinn við
námið og faðir hans var iðinn að
vinna fyrir honum. Seytján ára
gamall tók hann stúderitspróf.
Faðir hans vildi, að hann færi á
háskólann og lærði áfram, svo
að hann fengi svo góða mentun
sem unt væri.
„Jeg hefi einhver ráð með að
kosta þig, það er mjer fyrir
meslu að þú mentist."
En sonurinn vildi ekki. Hann
vissi hvernig faðir hans hafði
orðið að þræla. Og i staðinn.fyrir
að ganga á háskólann fjekk hann
stöðu í jass-hljómsveit í Phila-
delphia. Og þegar það reyndisl
svo, að hann var snjallari en i
meðallagi fjekk hann betri stöðu
— og fór að græða peninga.
Og nú fór hann til föður síns.
„Við höfum altaf talað um
hlutina í fullri einlægni,“ sagði.
hann. „Jeg veit, að það vantar
mikið á, að þjer líði vel. Jeg veit
að þjer liefir aldrei liðið vel síð-
an við komum til Ameríku. Þú
ert ekki skapaður til þess að
vera á flækingi. Þú. erl tannlækn-
ir og meira að segja mjög dug-
legur tannlæknir og annað starf
hæfir þjer ekki. Það var min
vegna, sem þú tókst upp núver-
andi atvinnu þína, einhvernveg-
inn urðum við að lifa, sagðir þú
og svo fórnaðir þú öllu fyrir
mig, nærri því lífinu sjálfu. Er
nú höguni okkar öðruvísi háttað,
jeg liefi góðar tekjur og þær
verða meiri. Svo nú kemur til
minna kasta, að gera eitthvað
fyrir þig, fyrir alt það, sem þú
hefir gert fyrir mig. Nú vil jeg,
að þú takir þetta viðaukapróf,
sem þig vantar til þess að fá að
stunda tannlækningar hjer í land-
inu. Jeg hefi atlmgað þetta —
námið tekur tvö ár. Þjer þýðir
ekkert að malda í móinn, þvi að
þú veist vel, að jeg hefi á rjettu
að standa. Þú hefir gefið mjer
lækifæri lil að komasl áfram
og þessvegna er ekki nema sann-
gjarnt, að jeg gefi þjer tækifæri.
Viltu nú gera þetta, eins og jeg
hið þig um ?“
Faðirinn liafði ýmislegl við
þetta að atliuga sagði að það
væri fásinna, að liann væri orð-
inn of gamall til ])ess, og svo
framvegis.
En í hjarta sínu var liann á-
kaflega hróðugur og hamingju-
samur vfir þessu. Og þvi lauk
þannig, að hann innritaðist i
tannlæknaákólann, upp á kostnað
sonar síns. '
Tveimur árum seinna lók hann
ameríkanska tannlækningaprófið
með ágætiseinkunn. Og skömmu
síðar hafði sonurinn keypt handa
honum fullkomin áhöld í há-
móðins tannlækningastofu. Fað-
irinn komsl ágællega af, því að
hannvar í rauninn afhragðs tann
læknir. 1 fyrslu sá sonurinn hon-
um fyrir skiftavinum, en bráð-
lega þurfti þess ekki með. Einn
sjúklingurinn dró annan á eftir
sjer og þess varð skamt að bíða,
að faðirinn yrði að færa út kvi-
arnar. Eftir fimm ár var hann
tabnn einn besti tannlæknirinn í
Philadelphia.
Fvrir þremur mánuðum sat
faðirinn beint á. móti syni sin-
um og sagði:
„Sonur minn, jeg ætla eklci að
minnast á, hvað jeg liefi gert
fyrir þig, eða þú liefir gert fyrir
mig. Hamingjan liefir verið okk-
ur hliðholl. En mig hefir lengi
dreymt þann draum, að þú yrðir
hákarlinn er mikill sundgarpur.
Það hefir sannast, að hákarl hefir
synt 1300 kilómetra á 10 sólarhring-
um.
koparnámurnar . í St. Johanna i
Brasilíu eru dýpstu nániur i lieimi.
Elstu peningaseðlar sem til eru,
eru geymdir í British Museum í
London. Það eru kínverskir seðlar
frá 14. öld.
Lengsta ástarbrjef í heimi er geyml
á British Museum. Hirðmaður einn
á dögum Elísabetar drotningar skrif-
aði það, og það er 400 þjettskrif-
aðar arkir á lengd, samtals 410.000
orð.
Sögin er elsta smiðatól, sem menn
þekkja. Það er talað um sagir í
fornöld Egypta og 4000 órum f. Kr.
voru sagir úr bronsi. En 700 árum
f. Kr. voru Assyriumenn farnir að
nota járnsagir.
Skriðmælar skipa voru fyrst smíð-
aðir ó 16. öld, en hinir sjálfvirku
skriðmælar, sem öll skip nota nú,
voru fyrst smiðaðir á 19. öld.
Elsti viti í heimi.
1 gömlum skjölum má sjá sann-
anir fyrir því, að vitar hafa verið
reistir fyrir mörgum öldum, til þess
að leiðbeina sjófarendum. Þannig
hrundi viti við Boulogne í Frakk-
landi i jarðskjálfta 1644 og hafði sá
viti verið reistur á dögum Caligula
keisara.
Kanarí-þjófurinn.
í Nottingham er maður, sem ó-
mögulega getur á sjer setið að stela
kanariufuglum, hvenær sem liann
kemst höndum undir. Hann er vefn-
aðarvörukaupmaður og 49 ára gam-'
all. Oftast nær skila vandamenn
hans fuglunum aftur og biðja afsök-
unar, en stundum hefir þjófnaðurinn
verið svo alvarlegs eðlis, að dóm-
stólarnir hafa orðið að skerast í
rnólið. Nýlega stal liann t. d. sjald-
gæfum hvítum kanarifugli, sem virt-
ur var á 500 krónur og lenti málið
hjó lögreglunni. Slapp hann ineð 300
frægur fiðluleikari. Þú hefir
liæfileika til að verða einn af
mestu listamönnum veraldarinn-
ar. En þú gerir út af við þann
hæfileika, ef þú lieldur áfram i
jasshljómsveitum. Þú gerðir það
til að hjálpa mjer, en nú þarf
jeg ekki lengur á hjálp þinni að
halda. — nú get jeg hjálpað
þjer.“
Og einmitt á því augnabliki,
sem þú ert að lesa þetta, er son-
urinn í New York, að læra hjá
frægasta fiðlukennara þar og
faðir hans kostar liann.
Svona getur það gengið í þess-
um undarlega heimi, sem við lif-
um í.
króna sekl. Skömmu óður hafði
hann stolið fugli í London — án
þess að vita af því, sagði hann — og
fyrir það fjekk hann 100 króna sekt.
Hann segir, að þegar hann sjer
kanarífugl, þá grípi sig einskonar
ósjálfræði og hann viti ekki hvað
hann geri eða ráði engu um það.
„Jeg er Pólverji“.
Tónverk Paderevski eru aldrei leik
in í Sovjet-Rússlandi og er gömul
ástæða til ]iess. Fyrir 30 árum var
Paderevski i hljómleikaferð í St.
Pjetursborg. Vakti leikur lians þar
svo mikinn fögnuð, að keisarinn
bauð honum heim til sin. Yfir borð-
uni skálaði keisarinn við ,,hið fræga
rússneska tónskáld". En Paderevski
svaraði: „Jeg er ekki Rússi, yðar
hátign, jeg er Pólverji". Lenti þá all
i uppnámi, og Paderevski var beð-
inn að hypja sig burt sem skjótast.
Og daginn eftir var öllum hljóm-
sveitum i landinu bannað, að leika
tónverk Paderevski. Það bann er í
gildi enn þann dag í dag og varla
vill Paderevski freniur heita Rússi
nú 'én þá.
Tjöruvatn Hills.
Aður cn hin-n ágæti enski lækna-
vísindamaður John Hill varð frægur
liafði hann sótl um inntöku i kgl.
vísindafjelagið enska, en verið gerð-
ur afturreka. Til þess að hefna sin
sendi hann svolátandi skýrslu til fje-
iagsins undir dulnefni — þóttist vera
hjeraðslæknir úti ó landi:
„Nýlega fótbrotnaði háseti. Sem
betur fór var jeg viðstaddur. Jeg
setti brotið saman, og er jeg liafði
bundið forsvaranlega um það,smurði
jeg það hvað eftir annað með tjöru-
vatni. Og áhrifin voru ekki lengi að
koma í ljós. Hásetanum fór undir
eins að iiða betur og tveimur tím-
uni eftir að hann brotnaði gat hann
stigið í fótinn aftnr og' gengið.“
En nokkru áður en þetta skeði
hafði biskupinn Barkeley gefið út
rit um tjöruvatn sem læknisdóm og
var mikið um þessa bók deilt og
la'knarnir skiftust í flokka um liana.
Sumir studdu málstað biskupsins cn
fleiri voru á móti.honum. -— En þá
var það, að þetta brjef lijeraðslækn-
isins“ kom eins og þruma úr hei'ð-
skíru lofti og sannaði ágæti tjöru-
vatnsins. Vísindafjelagið ákvað að
skrifa hjeraðslækninum og fá nánari
uppíýsingar hjá honum.
Svarið kom eftir þrjá daga: „I
skýrslunni, sem jeg sendi um dag-
inn, láðist mjer að geta þess, að fót-
uriun sem hásetinn braut, var trje-
fóturl“ skrifaði Hill.
I I