Fálkinn - 25.04.1941, Side 4

4
FÁLJCINN
Skotmenn uppi á fjöllum á örœfum Norður-Noregs.
Á ÐUR EN BIRTI af degi morgun-
inn 9. april i fyrra, fengu utan-
rikisráöherrar Danmerkur og Noregs
leiðinlega heimsókn, hvor í sínu lagi.
ÞaÖ voru seridiherrar Þjóðverja i
Kaupmannahöfn og Oslo, sem gerðu
þessar heimsóknir. Þeir höfðu með
sjer skjal frá utanrikismálaráðuneyt-
inu í Berlín, þar sem þess var kraf-
ist, að Danmörk og Noregur leyfðu
mótstöðulaust, að Þjóðverjar tæki
sjer bækistöð fyrir Iandher, flota og
flugher í þessum löndum. Danir
gengu að kröfunni, enda stóðu þeir
stórum ver að vigi um varnir allar
en Noregur, eins og allir geta skilið,
sem muna legu landsins upp að
sjálfu þýska herveldinu. Norðmenn
höfnuðu kröfunni og fóru í strið, ef
svo mætti kalla. Því að í raun og
veru gátu Norðmenn aldrei komið
nándarnærri öllum herafla sínmu
undir vopn, vegna þess, hve fljótir
Þjóðverjar voru að ná undir sig
þeim stöðvum og stöðum, sem mestu
varðaði. Norski herflotinn vann hins-
Utanríkisráðherrar Norðurlanda. Sitjandi i miðju P. Munch, standandi
t. v. Sandler utanríkisráðherra Svía og Koht utanríkisráðherra Norð-
manna.
Það var eftir að birgðaskipið „Alt-
mark“ var hrakið inn í Jössing-
fjörð í Suðvestur-Noregi þ. 17. febr.,
að ófriðarhættan varð alvarleg í
Noregi. Eins og menn muna rjeðst
breski tundurspillirinn „Cossack" á
skipið, og rak það í strand, en
„Cossack“ tók úr því nálægt 300
enska fanga, er „Graf Spee“ og önn-
ur þýsk herskip höfðu tekið úr ýms-
um enskum kaupförum, er Þjóðverj-
ar höfðu skotið. Þjóðverjar notuou
tækifærið til að bera Norðmönnum
á brýn, að þeir hefði vanrækt land-
helgisvarnir sínar, og látið ensk her-
skip vaða uppi i norskri iandhelgi,
og væri þetta bersýnilegt hlutleysis-
brot. Norðmenn mótmæltu aðförum
„Cossacks“ í London, en Halifax
hafði þau mótmæli að engu. En
af hálfu Kohts utanríkisráðherra
Norðmanna, var þvi haldið fram, að
I apríl í fyrra skeðu þeir viðburðir, sem lengi mun verða
minst í sögu Norðurlanda. Danmörk og Noregur voru her-
numin af Þjóðverjum sama morguninn, og Island tók
utanríkismálin í sínar hendur daginn eftir og stjórnin
framkvæmdavald konungsins. — Hér í greininni verða
lauslega rakin helstu tíðindin, sem gerðust í apríl í fyrra.
vegar mikil frægðarverk, þó að ekki
væri hann stór, og mun varnar hans
lengi minst. Flugher áttu Norðmenn
ekki nema afarlitinn og allskostar
ónógan til þess að geta sýnt nokkra
vörn. Og í sumum landslilutum, t. d.
i Suður-Noregi, komst herliðið al-
drei undir vopn. Aðalvörn Norð-
manna var í sveitunum á láglijeruð-
um fyrir norðan Osló upp að Hall-
ingdal, Guðbrandsdal og Austurdal,
enufremur í Þrændalögum og loks
við Narvik i Norður-Noregi. Mikill
hluti herdeildarinnar þar, en þær
eru sex alls í Noregi, hafði verið
undir vopnum meðan á finsku styrj-
öldinni stóð, við landamæravörsiu á
norsk-finsku landamærunum.
Þannig urðu úrslitin þau, að í
Danmörku settust Þjóðvarjar með
her andstöðulaust, og ekki mistu þar
lifið nema nokkrir landamæraverðir.
Hinsvegar dró neitun Þjóðverja þann
dilk á eftir sjer, að Norðmenn lentu
í styrjöld við Þjóðverja. í iandinu
sjálfu lauk henni eftir tvo mánuði,
en þá flýði konungur og stjórn til
Englands og sitja þar síðan. Tekur
stjórnin virkan þátt i stríðinu með
Bretum, þó að öll vopnuð mótstaða
í landinu sjálfu væri brotin á bak
aftur.
í þessari grein verður gefið ör-
stutt yfirlit yfir helstu viðburði í
aprílmánuði í fyrra, og verour rjettri
dagaröð fylgt, eftir þvi sem kost-
ur er. —
Bretar hefðu í Altmarkmálinu fram-
ið skýlaust hlutleysisbrot á Norð-
mönnum. Þess má geta, að þýsk her-
skip liöfðu þrívegis áður elt ensk
kaupför inn í norska landhelgi og
grandað þeim þar.
Nú líður og bíður til 8. apríl.
Snemma morguns þann dag til-
kynna sendiherrar Breta og Frakka
utanrikisráðherranum i Osló, að
þjóðir þeirra hafi þvergirt landhelgi
Norðmanna á þremur stöðum, .til
þess að hindra það, að Þjóðverjar
noti norska landhelgi til siglinga,
og sjerstaklega er þess getið, að
þetta sje til þess gert að liindra
flutning járnmálmsins úr Norður-
Svíþjóð frá hafnarbænum Narvik.
Málmurinn á tvær leiðir til sjáfar,
aðra suðaustur til Luleá í Svíþjóð,
en sá er hængur á þeirri liöfn, að
hún liggur undir ís mestallan vet-
urinn. Narvik í Norður-Noregi er
eina afskipunarhöfn hins dýra
sænska járnmáhns, sem er opin alt
árið, og Bretar höfðu lengi reynt
til að fá norsku stjórnina til að
liindra þessa flutninga. — Norska
stjórnin gat ekki svarað tundur-
duflalagningu Breta og Frakka öðru
en því, að mótmæla á ný. En Halifax
utanríkisráðherra Breta hafði þau
mótmæli að engu.
En i norsku blöðunum morguninn
8. apríl mátti líka lesa aðra stór-
frjett. Þá um nóttina hafði sjest til
fjölda þýskra skipa, milli 80 og 90,
sem sigldu norður Stórabelti úr
þýskum Eystrasaltshöfnum. Og £Ömu
nótt varð margra þýskra skipa vart
í Norðursjó á leið norður. Síðdegis
þennan dag, kl. 14.30 var stórt far-
þegaskip skotið niður fyrir utan
liöfnina í Lillesand í Suður-Noregi.
Skipið hjet „Rio Janeiro", frá Ham-
burg-Siideimskipafjelaginu og var
9000 smálestir að stærð. Var skip
þetta með herlið innanborðs og ber
sögum ekki saman um, hve margt
það hafi verið. Lægsta talan, sem
nefnd var_ var 400 manns, en sú
hæsta 3000 manns. Fyrri talan er of
lág, því að það voru langt yfir 400
manhs, sem rak á fjörurnar úr þessu
skipi. En 87 manns björguðust í land
í Lillesand. Pólskur kafbátur, sem
áður var orðinn frægur fyrir að kom-
ast út úr Eystrasalti, eftir að hafa
flúið til Eistlands og verið kyrsettur
þar, varð skipinu að grandi. Það
voru tvö tundurskeyti frá kafbátn-
um, með 8 mínútna millibili, sem
rjeðu niðurlögum liins stóra skips.
Útvarpið vakti fólk með verstu
tíðindum, sem yfir Noreg liafa geng-
ið, i býtið þ. 9. apríl. Kvöldið áður
milli kl. 11 og 1114 hafði fjöldi
þýskra herskipa sjest í Oslófirðinum.
Þau hjeldu inn fjörðinn um nóttina,
og samtímis gerðu þýsk herskip inn-
rás í Kristianssand, Stavanger, Berg-
en, Þrándheim, Narvik og fleiri bæi,
sem mesta þýðingu höfðu frá liern-
aðarlegu sjónarmiði. Virki eru í flest-
um þessum bæjum, og vörðust þau
nokkuð, en þó mátti svo heita, að
eftir nokkra klukkutíma væri mót-
staða þeirra brotin á bak aftur. Víg-
inu Oscarsborg, sem er á smáeyju
í sundinu inn á innri liluta Osló-
fjarðar, við Dröbak, tókst að skjóta
í kaf þýska herskipið „Blúcher“ —
6000 smálestir, að laska fleiri skip.
En frjettin um, að grandað hefði
verið liinu stóra orustuskipi Þjóð-
verja „Gneisenau“ (26.000 tonn)
reyndist uppspuni. Var sagt að það
hefði staðið í björtu báli og verið
siglt á grunn, en sannleikurinn var
sá, að skömmu síðar tók það þátt í
orustu við Vestur-Noreg og laskaðist
þar tvívegis. Og enn eru þau ofan-
sjávar systurskipin „Gneisenau" og
„Scharnhorst“ og hafa sætt þráföld-
um loftárásum enskra flugvjela í
frönsku höfninni Brest undanfarið.
„Blucher“ hafði innanborðs þá