Fálkinn - 25.04.1941, Síða 9

F Á L K I N N
9
nokkuð bendlaður við .... þetta
morðmál? Hvar er skammbyssan
þín? Og hversvegna hefir þú ekki
skrifað mjer í heila viku?“
„Jeg get ekki sagt þjer alt í einu,“
tók liann fram í. „Nú skulum við
setjast lijerna í sófann og tala rólega
saman.“
Það lá við að hann hæri hana í
sófann og settist hjá henni. Og hann
lijelt handleggnum um herðarnar á
henni.
„Þú varst eitthvað að tala um
morð,“ sagði Georg. „Áttu við morð
Jim Howard? Sannast að segja þekki
jeg lítið til þess, þvi að jeg hefi varla
litið í blað í iieila viku, og ekki
lilustað á útvarp heldur. Jeg frjetti
ekki um það fyr en jeg kom til
London í morgun.“
„En skanunbyssan, sem vön er að
liggja í skrifborðsskúffunni þinni —
hvar er hún?“
„Hún er hjerna," svaraði hann og
dró litla Browning-byssu upp úr
bakvasanum og lagði hana á hnjeð á
henni. Jeg hefi hana altaf á mjer
þegar jeg fer í ferðalög." ■
„Það var þá ekki liún, sem fanst
þar sem Jim Howard var myrtur?“
sagði hún og varp öndinni.
„Elskan mín, jeg skil þig ekki enn-
þá. Hvaða flugu hefir þú fengið í
höfuðið?“
„Georg, þig grunar ekki hve hvæði-
lega daga jeg hefi átt síðan þú fórst.
Jeg liefi verið svo lirædd, því að
jeg frjetti ekkert af þjer.“
„Veslingurinn,“ sagði hann blilt og
strauk henni um hárið. „Það var vit-
anlega rangt af mjer, að segja þjer
ekki frá öllu saman áður, en jeg býst
við, að þú skiljir m'ig, þegar jeg hefi
sagt þjer hvernig á stóð.“
„Þú manst víst að jeg hefi sagl
þjer, þegar jeg fór í stríðið seytján
ára gamall — það var siðasta styrj-
aldarárið. Jeg var í hjúkrunarliðinu,
og eina nóttina eftir blóðugan bar-
daga, var jeg sendur út af örkinni
til að sækja dána menn og særða.
Það var enn strjálings skothríð
þegar við komum út í „no mans
land“ og þar fann jeg Ricliard Prict-
hard höfuðsmann. Mjer sýndist hann
vera dauður, en þegar jeg stakk
hendinni undir kápuna hans fann
jeg að hjartað sló. Jeg ljet glampann
af ljóskerinu mínu fara um andlitið
á honum. Það var hræðilegt útlits,
atað i mold og blóði, en augun urðu
vör við ijósið. Jeg reisti liann var-
lega við og neyddi ofan í liann
wliiski. Hann fór að stynja, ofur lágt.
Jeg stóð upp af hnjánum og leit í
kringmn mig. Það var dimt kringum
okkur á allar liliðar og fjelagar mín-
ir voru fyrir löngu farnir, í þeirri
trú, að þarna væri ekki meira að
gera.
Sem betur fór var jeg svo sterkur,-
að jeg gat komið Pritchard upp á
axlirnar á mjer og tókst að bera
hann að sjúkravagninum.
Þegar jeg loksins koinst á áfanga-
staðinn var jeg nær dauða en lífi.
En Pritchard var hjúkrað með hin-
um særðu mönnum. Hann hafði
fengið kúlu í lungað og sprengjubrot
hafði axlarbrotið liann.
Hann varð svo hress, að það var
hægt að koma honum á hæli. En
hann varð aldrei starfshæfur her-
maður framar.
Meðan hann lá á liælinu kom jeg
oft til hans og einn daginn var
hann svo hress, að hann gat talað
og þakkaði mjer þá fyrir lifgjöfina.
Áður en hann fór af hælinu gerði
hann boð eftir mjer og sagði við mig:
„Þegar þessari hræðilegu styrjöld
lýkur og við með guðs hjálp kom-
umst heim aftur, þá verðið þjer að
koma til mín og heimsækja mig. Svo
gaf hann mjer heimilisfang sitt og
bætti .við. „Jeg lofa að muna eftir
yður í arfleiðsluskránni minni.“
Jeg þakkaði auðvitað fyrir mig, en
#V
gleymdi þessu svo þegar frá leið.
Jeg heimsótti hann þrisvar á stórbýli
hans i Wales, sem hjet „Landed-
wydd“. Hann bjó þar einhleypur á-
samt þjónum sínum og hundum —
og altaf mintist hann á gamla lof-
orðið.
Og svo var það fyrir rúmri viku,
að jeg fjekk þetta simskeyti, þegar
jeg var í þann veginn að fara af
skrifstofunni:
„Er veikur. Komið strax.
Richard Pritchard.“
Og af þvi að jeg hafði ekki tima
til að skýra þjer frá öllum málavöxt-
um og vildi ekki vekja tálvonir hjá
þjer, sendi jeg þjer ekki nema þessi
fáu orð áður en jeg fór.
Pritchard höfuðsmaður var fár-
veikur þegar jeg kom til hans. Hon-
um þótti vænt um að sjá mig og
sagði mjer, að hann ællaði 'sjer að
gera mig að einkaerfingja sínum,
af þvi að hann væri ættingjalaus.
Málafærslumaður hans samdi svo
erfðaskrána og var hún undirskrifuð
í votta viðurvist.
Tveimur dögum siðar skildi hann
við.
Jeg varð að ráðstafa jarðarförinni
og þessliáttar og hafði ekkert sam-
band við umheiminn á meðan. En nú
eigum við fallegasta býlið á jörðinni,
Joan, og höfum 2000 sterlingspunda
árstekjur, og það ætti að vega upp á
móti allri angistinni, sem þú hefir
verið í.“
„Ó, George,“ sagði hún og brosti
gegnum tárin. „Þetta er alveg eins
og æfintýri.“
„Þú varst að tala um brjef, sem
þú hefðir fengið í morgun? Lofðu
mjer að sjá það?“
Hún stóð upp og náði i brjefið.
„Þetta hlýtur að vera misskilning-
ur,“ sagði Georg er hann hafði lesið
línurnar. „Hvar er umslagið?"
í sama bili var hringt. Aftur kom
angistarsvipur á Joan, en eftir stutta
umhugsun stóð hún upp og fór til
dyra.
Það var pósturinn.
„Afsakið þjer, frú,“ sagði gamlr
brjefberinn, „en jeg mun víst ekki
hafa skilið hjerna eftir brjef, sem
átti að fara til Joan Macrow á The
Grangers?"
„Brjef?“ tautaði Joan og nú hvarf
af henni kvíðasvipurinn. „Jú, það
hugsa jeg. En jeg hefi því miður
opnað það. Nú skal jeg sækja það.“
„Þetta liræðilega brjef var þá elcki
til mín,“ kallaði hún er kom aftur inn
til Georgs.
„Nei, jeg sje það. Það er áritað til
frú Joan Morrow á The Grangers.
Jeg fann umslagið undir svæflinum á
sófanum. Frú Morrow er að skilja
— þú veist það?“
Hann rjetti henni umslagið, sem
liann hafði lagt brjefið i. Joan greip
það og liljóp með það til póstsins.
Hún bað mikillega afsökunar.
„Þetta er alt mjer að kenna,“ sagði
pósturinn. „Jeg hefði átt að lesa á-
ritunina betur. Verið þjer sælar.“
Joan var rjett komin inn i stof-
una þegar hringt var á ný. Það voru
sömu tveir mennirnir, sem höfðu
spurt eftir Georg daginn áður.
Georg fór til þeirra og kom innan
skamms aftur.
„Hverjir voru þetta?“ spurði Joan
og nú voru síðustu efasemdir hennar
ar að hverfa.
„Það var vátryggingarfulltrúi og
yfirmaður hans, frá “Eagle Star &
British Dominions", góða mín,“ sagði
liann kátur og faðmaði hana að sjer..
„Og nú sættumst við á, að skoða
þetta leiðinlega atvik, sem eðlilega
afleiðingu af einkennilegum tilvilj-
unum. Og svo ættimi við að fara að
fá okkur eitthvað áð borða. Jeg er
glorhungraður.“
„Jeg held að jeg sje það lilca,“
sagði Joan brosandi og hljóp fram
í eldhúsið.
Bókafregn.
Steinn Steinarr: SPOR í
SANDI. — Víkingsútgáfan
1940.
Bölsýn beiskja og baneitruð ldmni
fara saman í ljóðum Steins Steinars,
þeim sem Víkingsútgáfan hefir fyrir
nokkru sent frá sjer í prýðilega vand-
aðri útgáfu. Verður eigi sjeð hvort
á sjer dýpri rætur í hjarta skáldsins,’
og stundum tvinnar hann þetta sam-
an og hefir í flimtingum um sína eig-
in bölsýni. í kveðskap hans renna
saman.margir straumar, sumir í djúp-
um álum en aðrir á grynningum.
Hann metur formið litils:
.... allir hlutir eiga markað form,
annarlegt form, sem engan tilgang
hefur.
Og myndlaus veröld handan dags og
draums
mun stíga fram úr fylgsnum hjarta
míns
og drekkja hverju formi i djúpi
sínu —
segir hann á einum stað. Og ýms af
kvæðum hans bera skýran vott þess-
jijrar skoðunar skáldsins, þó að eng-
um dýljist hinsvegar, að Steinarr hef-
ir dálæti á einu formi fremur en
öðru, og verður þetta ljóst hverj-
um þeim, sem bókina les.
Yfirleitt vill Steinarr ekki „binda
bagga sína sömu bnútum og aðrir
sainferðamenn“,hann er óróagjarn og
með uppreisnarhug, hann vill brjóta
til mergjar, rífa niður og byggja upp
aftur. Það verður ekki sjeð af þess-
ari bók, hvort hann verður skapandi
kraftur nýrra hugsjóna, en hitt er
ótvírætt, að honum er gefin náðar-
gáfa kinminnar, bæði græskulausrar
og neyðarlegrar. Og einmitt þetta er
svo ríkt í skapgerð flestra íslend-
inga, að kvæði Steinarrs munu vafa-
laust falla i góðan jarðveg lijá öllum
þeim, sem hafa framkvæmd í sjer til
þess að eignast bókina og skera upp
úr henni. Steinarri svipar i ýmsmn
ljóðum sínum talsvert til Jóhanns
Sigurjónssonar — þeir eiga bölsýnið
sameiginlegt og eru báðir ljóðrænir
í anda. Málfæri Steinarrs er Ijett og
leikandi, þess verður hvergi vart að
liann þurfi að skrúfa saman orð og
setningar til þess að koma fram
meiningu sinni, lieldur streymir hún
fram, góðlátlega og eðlilega eins og
tær íækur, sem alt i einu hoppar af
stalli á stall og bregður á leik, í góð-
látlegri eða napurri kímni.
„Spor i sandi“ munu ekki mást út
þó vindar blási. Þau munu verða
vinsæl, og þeir sem feta þau munu
óska nýrra spora frá höfundinum,
sem fyrst.
Lewis Broad: WINSTON
CHURCHILL. — Víkings-
útgáfan, Rvík 1940.
Um Winston Churchill mun hafa
verið ritað meira í bókum og blöð-
um en nokkurn annan núlifandi mann.
En hversu mikið sem um liann hefir
verið ritað þá verður að telja það
sameiginlegt með öllum þeim höf-
undum, að enginn hefir getað gert
þessum jötni full skil. Það verður
ekki fyr en löngu eftir dauða hans,
að hægt verður að skilgreina þenn-
an „umhleypingasama“ fulltrúa Johns
Bull til fulls. Gruggið verður að
botnfalla og öll vötn að fá þann
tærleik, sem tíminn einn gefur.
Churchill gat sjer fyrstu frægðina
sem blaðamaður. Hann er ágætur
blaðamaður og rithöfundur, þegar
hann lætur sjer ekki verða það á,
sem honum varð á í sögu sinni af
heimstyrjöldinni 1914—18, að prenta
of mikið af heimildarskjölum í les-
málinu. Ástæðan til þess mun vera
sú, að þessi saga hans er einskonar
varnarrit fyrir hann sjálfan og þátt
þann, sem liann átti í þeirri styrjöld.
Æskubækur hans frá Búastríðinu og
öðrum æfintýrum eru hinsvegar ljóm-
andi skemtilegar.
Næst verður hermaðurinn Churchill
frægur, einkum fyrir það, að hon-
um tekst að strjúka úr fangelsi frá
Búum. Og hermaður hefir hann jafn-
an verið af lífi og sál. Þegar hann
verður að láta af flotamálaráðherra-
embættinu í síðustu styrjöld fær hann
mannaforráð og fer á vígvöllinn í
Frakklandi.
En frægastur er hann og verður
fyrir stjórnmálastarfsemi sína. Þar
hefir hann ekki verið við eina fjölina
feldur og ekki látið flokkana hinda
sig. Hann liefir þotið úr einum
flokknum i annan, stundum hefir sá
dómur verið kveðinn upp, að nú
væri Churchill „búinn að vera“, en
altaf kom hann upp aftur og aftur,
loks sem forsætisráðli. Breta á þeirri
stundu sem alvarlegust hefir orðið i
sögu bretska heimsveldisins. Maður
sem slíkan feril hefir rakið getur
ekki verið neinn miðlungsmaður.
Hann hlýtur að vera stórmenni. Hann
er stór-Englendingur, „imperialisti“.
maður sem er sannfærður um, að
undanlátssemi við keppinautana i
heiminum leiðir til falls og ófarnaðar
voldugasta ríkisins í lieiminum.
Það er saga þessa manns, sem
Lewis Broad segir ljóst og skipulega
á 164 blaðsíðum. Hann segir bæði
kost og löst á Churchill, auðvitað
einkum hið fyrnefnda, þvi að hann
metur manninn mikils, eins og enska
þjóðin yfirleitt. Alt traust liennar er
á þessum manni. Og enslca þjóðin
hefir áratugum saman ekki fylkt sjer
jafn þjett um nokkurn mann eins og
hún gerir um Churchill núna.
Slíkum manni er auðvitað vert að
kynnast. Bókin veitir mikinn fróð-
leik um hann, þó að ekki sje hann
tæmandi, eins og áður er sagt. En
hún sýnir fyrst og fremst, live ó-
drepandi viljaþreki þessi lierðibreiði
foringi bretsku þjóðarinnar er gædd-
ur.
1 Japan eru framliðnir menn látn-
ir liggja með höfuðið til norðurs og
þessvegna telja hinir lifandi það
boða óheill að liggja með höfuðið í
þá átt. Sofa þeir ávalt með liöfuðið
i austur eða vestur. Svo mikils finst
þeim vert um þetta, að þegar Jap-
anar eru i ferðalögum á ókunnum
slóðum, þar sem þeir þekkja ekki
áttirnar, hafa þeir með sjer áttavita,
til þess að vera vissir uin, að liggja
ekki í óheillastellingunum, þar sem
þeir gista.
|V/V/V(V(V
Þingmenn neðri málstofunnar verða
að taka ofan liattinn, þegar þeir
ganga inn eða út og meðan þeir halda
ræður — í stuttu máli, þegar þeir
eru standandi. En þegar þeir sitja
hafa þeir altaf hattinn á höfðinu.
Litirnir liafa oft i för með sjer
sjónvillur, þannig, að þegar nokkrir
litaborðar eru saman hlið við hlið,
sýnist einn borðinn breiðari en ann-
ar, þó að allir sjeu þeir jafnbreiðir.
Til þess að borðarnir sýnist jafn-
breiðir, verða borðarnir jivi að vera
mismunandi breiðir. Franski fáninn
er til dæmis um þetta. Til þess að
hann sýnist vera með jafnbreiðum
borðum hefir orðið að gera hlutfallið
milli litaborðanna þannig: blátt 30,
hvítt 33 og rautt 37.
í Drekkið Egils-fll J