Fálkinn - 24.10.1941, Side 14

14
F Á L K I N N
ÚR EYÐIMERKUR-STYUJÖLDINNI.
Við og við er getið urn vopnaviðskifti i „vestureyðimörkinni“
bað er í Libyu. Bretar sitja sem fastast i Tobruk, en Itaiir
oy Þjóðverjar hafa sterkar liðsveitir þar í kring og gera tíð
ríhlaup. En Bretar gera lika útrásir úr borginni og fara oft
lanffar ferðir út í eyðimörkina. í heim ferðum nota þeir hina
Ijetlu skriðdreká, sem sjást hjer rí myndinni, og eru þeir vopn-
aðir eð Bren-byssum.
ENSKAR FLUGVJELAR RÁÐAST Á OLÍUSKII*.
í einni heimsókn, enskra flugvjela til Frakklandsstrandar sríst
lil ferða þýsks olíuskips og rjeðusl sex flugvjelar þegar á það.
Eftir að flugvjelunum hafði tekist að kveikja i skipinu komu
enskar Blenheimsprengjuflugvjelar á vettvang og tókst að hitta
skipið með sprengjum svo að það sökk. Myndin lijer að ofan
sýnir hvernig dráttlistarmaður einn hugsar sjer að viðureignin
hafi farið fram. Þar sjest Uka skipið sem fylgdi olíuskipinu og
átti að verja það. Laskaðist það allmikið líka. Vegna þess hve
þýsku járnbrautirnar hafa skemst mikið af loftárrísum Breta
hafa Þjóðverjar upp á síðkastið notað sjóleiðir meira til flutn-
inga en áður. Siðan þessi breyting varð liafa Þjóðverjar beðið
miklu meira tjón á skipum sínum en áður var.
]VT AFN Martins Niemöllers,
liins mikla þýska kirkju-
höfðingja er þekkt um allan
heim. En fæstir vita um hina
viðburðaríku ævi hans. 1 hók
sinni, „Kafbátsforingi og kenni-
maður", lýsir hann á lifandi og
skemtilegan hátt ævintýrum
sínum í heimsstyrjöldinni. Hann
var ungur sjóliðsforingi í ofán-
sjávarflotanum, þegar hún
braust út, en var skipaður í
kafbátaþjónustu og varð sjálfur
kagbátsforingi á ungum aldri.
Niemöller varð brátt kunnur
fyrir dugnað sinn og skyldu-
rækni. Og þótt menn hati stríð,
er ómögulegt annað en dást að
kjarki og þreki þessara manna.
Eftir stríðið hóf Niemöller
guðfræðinám, og ákvað að verða
prestur. Hann var mjög þjóð-
ernissinnaður og gekk meira að
segja í nazistaflokk Hitlers, en
sagði skilið við þann flokk 1933,
þegar Hitler ætlaði að neyða
mótmælendakirkjuna undir
flokksaga nazista. Síðan hefir
hann átt í stöðugri baráttu við
Ilitler og flokk hans. Niemöller
skipulagði andstöðu presta og
annarra kirkjunnar manna gegn
Hitler á árunum 1933—1937. þá
var horíum varpað í fangabúðir
2. mars 1938, var hann dæmdur
i 7 mánaða fangelsi. Þegar hann
hafði afplánað þann dóm, var
hann ekki látinn lausa. Og er
hann ennþá fangi þýskra nazista.
James Harpole:
Úr dagbókum skurðlæknis.
Dr. Gunnl. Claessen þýddi.
ísafoldraprentsmiðja h.f.
Þa‘ð er ekki öllum gefið, að kunna
að segja þannig frá fyrirbærum í
heimi vísindanna, að almenningur
skilji, og því siður að hann liafi
gaman af að tesa það. En það kann
enski læknirinn, sem kallar sig Jam-
es Harpole (þetta er gerfinafn frægs
ensks tæknis) til fullnuslu. Hann
segir frá atburðum, sem fyrir liann
hafa komið á löngum starfsferli —
ýmist sem aðstoðarlæknir á spítala,
herlæknir austur í löndum í síðustu
styrjöld og sjólfstæður læknir í
London — og hann hefir jafnan á
takteinum dæmi úr lífinu, sem hann
notar í stað skýringa, með þeim á-
rangri, að lesandinn er, áður en
hann veit af, orðinn fullur af eftir-
væntingu og spyr: Hvernig reiðir
nú þessu af?
Höfundurinn gleymir aldrei sam-
bandinu milli orsakar og afleiðing-
ar og þessvegna verður liann fræð-
andi um leið og hann er skemtileg-
ur. Þó að þessari bók sje ekki ætl-
að, fyrst og fremst, að vera nein
fræðibók um læknifræðileg efni þá
er hún það samt í reyndinni og
meira að segja mun fremur en margt
annað, sem um þau efni er skrifað
í þeim tilgangi að fræða. Því að
þarna er fræðslan gefin inn í góm-
sætum smáskömtum en hvergi reynt
að þjappa miktu saman og ekki held-
ui reynl að koma of víða við og tína
til aukaatriði. En merg málsins fær-
lesandinn að vita, eigi aðeins hvað
snertir l'jölda sjúkdómha, orsakir
þeirra og hversu læknisfræðinni hef-
ir tekist að vinna bug á þeim, held-
ur einnig viðvíkjandi almennustu
greinum lieiibrigðismálanna, svo
og um ýmsar nýjungar í þekkingu
\isindanna og opinberanir síðustu
ára, t. d. viðvíkjandi fjörefnum,
starfsemi „blindra'“ kirtla og jiess
háttar.
Svo að ofurlítil hugmynd sje gef-
in qm, hve bókin kemur víða við
skal greint frá því, að nokkru teyti,
hvað hún fjallar um. Þar segir fyrst
frá stjarfa (stífkrampa), ofblæði
(blæðingum sem ilt er. að stöðva
vegna þess að blóðið getur ekki
slorknað), berklaveiki, inflúensu,
sykursýki og taugalömun. Um lækn-
isaðgerð á hjartanu sjálfu er þarna
fróðlegur þátt.ur, en þær eru svo til
nýjar í læknisfræðinni, og annar um
fegrunarlækningar svonefndar, sem
ýmist miða að því, að breyta með-
fæddu útliti fólks, en þó fremur því,
að lagfæra afskræmingar, sem fólk
verður fyrir við slys eða í stríði.
Fleygði þessum lækningum mjög
fram eftir síðustu styrjötd — enda
var verkcfnið þá nægt — og einn af
helstu braulryðjendum i greininni
var sir Harold Gillies, sem beiins-
frægur hefir orðið fyrir aðgerðir
sínar í þessari grein. Þá er þáttur
um tilraunir læknanna til þess að
viðhalda æskunni, í útliti og inn-
ræti, og skýrt frá undirstöðunni
undir yngingaraðferðum Voronoffs
og Stéinachs, sem svo mikið umtal
vöktu lijer á árunum, er |iær urðu
heyrum kunnar.
I síðari kafla bókarinnar, er höf.
nefnir „Ævintýri læknavísindanna",
segir fró baróttu læknisfræðinnar
við mýrakölduna, og flugur þær,
sem bera smitun þessarar veiki i
fólk. Næst er sagt fró bólusetningum
við farsóttum og blóðvatnsnotkun til
þess að gera fólk ónæmt fyrir þeim
eða herða það gegn þeim. Sjerstakur
þáttur er um helstu afreksmenn í
þessari grein, jjar sem sagt er frá
Emil Behring, er fann blóðvatn gegn
barnaveiki, Paul Erlich, sem auk
margs annaris fann óbrigðuiasta
meðalið sem enn er til gegn syfilis,
og svo jjeim Pasteur, Lister og Ro-
bert Koch. í síðustu þáttunum segir
frá leitinni að vítamíriunum, hormón-
unum (sem enginn jiekti fyrir nokkr-
um árum, en ráða mesty um líkam-
legt og andlegt atgerfi einstaklings-
ins).Er nýstárleg fræðsla í þessum
jjáttum og munu ýmsir þeir, sem
gefist hafa upp við að lesa ritgerðir
um þessar kynjar verða forviða á,
hve ljóst er sagt fró.
Við lestur bókarinnar fræðist mað-
ur meðal annars um það, hve stór-
kostlega læknavísindunum hefir
fleygt fram á síðustu árum og ára-
tugum. Ýmislegt af því, sem áður
jiótti óviðráðanlegt og ólæknandi er
nú leikur einn í höndum góðra
manna. Og eigi er minna um l)að
vert, hve miklu betur heilsufræð-
ingarnir standa að vígi nú en fyrir
nokkrum árum, um að fyrirbyggja
marga sjúkdóma. Svo margar gótur
hafa vísindi nútímans róðið — þó
margar sjeu enn eftir.
Dr. Gunnl. Claessen hefir gert
góðverk með j)ví að þýða bókina.
Bæði með valinu á henni og bún-
ingnum, sem liún er í. Þess verður
ekki vart af þýðingu lians, að fær-
um manni og fróðum sje torvelt, að
segja frá læknifræðilegu efni og
nýjungum í þeim greinum, á ináli,
sem allir skilja. Þarna er að vísu
talsvert af nýyrðum, en flest j)eirra
skýra sig sjálf og bera þess engan
keim, að þau sjeu fædd í gær. Og
framsetning öll er hispurslaus og
ljós, svo að undrum sætir, ef þess
er gætt, að lijer er verið með efni,
sem flestum er algerlega nýtt.
ísafoldarprentsmiðja h.f. liefir gef-
ið bókina út og vandað vel til. Það
er sagt að hún sje að verða uppseld,
en þó er hægurinn hjá að prenta
meira, þvi að hún á erindi inn á
hvert einasta heimili, og verður
aufúsugestur undir eins og hún er
komin þangað.
KAUPIÐ »FÁLKANN«