Fálkinn - 31.10.1941, Side 4

4
F Á L K I N N
UNGVERJALAND
□ g unguerskir siðir
EFTIR SIGRID TANG.
Lándslag við Dóná, lifæö Ungverjalcinds.
Horthy rkisstjóri.
MIÐ-EVRÓPA hefir orðið fyr-
•*■ ir miklum breytingum síð-
ustu árin. Árið 1938 rann Aust-
urriki inn í Þýskaland og ári
síðar var Tjekkóslóvakía limuð
sundur og fjell beirilínis og ó-
beinlínis undir yfirráð Þjóð-
verja. Ungverjaland, sem var
limað sundur og gert að smá-
ríki með Trianon-friðarsamning-
unum 1919, heldur enn sjálf-
stæði sínu, en er aðeins smá-
riki hjá því sem áður var, þang-
að til í fyrra, að það fjekk
landsauka frá Tjekkoslóvakíu og
Rúmeníu.
Þegar jeg kom seinast til Ung-
verjalands rak jeg þegar augun
i, að fáninn var allsstaðar í hálfa
stöng á opinberum byggingum í
ríkinu. Var einbver þjóðkunnur
maður dauður? spurði jeg ung-
verska sagnfræðinginn, sem var
að sýna okkur Budapest. — Vit-
ið þjer ekki, svaraði hann, —
að fáninn hefir verið í hálfa
slöng síðan Trianon-friðurinn
rændi okkur tveimur þriðjung-
u m af landinu og nær tvfeim
þriðju hlutum af þjóðinni? Við
munum flagga í hálfa stöng
þangað til sá órjettur verður ó-
giltur! Við stóðum á „Frelsis-
torginu“ í Budapest. Á fjórum
hornum torgsins slanda fjórar
höggmyndir, er tákna landmiss-
irinn í austri, vestri, norðri og
suðri, og undir marmaraplötu
er geymd mold úr öllum töpuðu
íandshlutununT — „heilög jörð“
steridur á áletruninni. Á fóla-
stall hárrar súlu eru liöggin orð
Rothermere lávarðar: „rúmið i
sólinni, sem Ungverjaland á
kröfu til“ og orð Mussolini:
„engir samningar eru eilifir“.
Á flötinni á miðju torginu er
uppdráttur úr blómum, af Ung-
verjalandi eins og það var fyrir
1914 og eins og það er nú, 'og
kringum er letrað með blóm-
um: „Jeg trúi á einn Guð. Jeg
trúi á ættjörðina. Jeg trúi á ei-
líft guðdómlegt rjettlæti. Jeg
trúi á endurreisn Ungverjalands.“
Þessa trúarjátningu kann hvert
harn í Ungverjalandi utanað,
segir fylgdarmaðurinn. En minn-
isvarðinn er ekki úr höggnum
marmara, heldur steyptur úr
sementi, því að hann á ekki að
endast eilíflega. Við strengbraut-
ina upp að kongsborginni í
Buda sje jeg sömu áletrunina.
Á baðstaðnum Balatonfured
sje jeg samskonar blómaupp-
drátt og yfir honuiri orðin „Nem,
nem, Sclia!“ (Nei, nei, aldrei),
sem eru kjörorð Ungverja eftir
Trianon-friðinn.
Hin sólríka og frjósama Ung-
verjalandssljetta liggur í hjarta
Evrópu, umgirt af fjallahring og
skógum. Við hugsum okkur
Ungverjaland sem landið með
víða sjóndeildarhringinn, heitu
ættjarðarástina, tigna siði, lista-
mannseðlið og hröðu æðaslögin.
Madjararnir eru ættaðir ausl-
an úr Asíu og liafa sennilega
liaft menningartengsl við bæði
Indverja og Kinverja. Og þeir
teljast til finsk-ugriska þáttar-
ins af uraltajiska þjóðflokknum.
Seint á níundu öld flæddi þessi
þjóðflokkur vestur á sljetturnar
við Duna og Tisza — en svo
heita árnar á ungversku - og
enn þann dag í dag talar hann
sama málið og fyrir þúsund ár-
um eitt af íegurstu en erfið-
ustu tungumálum í Evrópu.
Að minsta kosti í hálft annað
þúsund ár áður en Ungverjar
komu höfðu ýmsir þjóðflokkar
numið hið núverandi Ungverja-
land, en horfið þaðan aftur. Mad-
jararnir urðu langlífastir í land-
inu, því að þeim tókst að stofna
allsherjarríki. Árið 1868 hjeldu
þeir þúsund ára afmæli ung-
verska ríkisins. Þrátt fyrir mikla
blöndun við aðrar þjóðir befir
ungverska kynið mótað útlit og
háttu þjóðarinnar, svo að hún
myndar eina heild.
Þegar Madjarar komu til Ung-
verjalands bygðu þar margir
ættbálkar og rjeð sinn höfð-
inginn hverjum. Eiri’n af þessum
höfðingjum var kosinn til að
sljórna sameiginlegum málefn-
um landsins, en ekki mátti hann
skifta sjer af sjermálum ættbálk-
anna. Hinn fyrsti fursti Ung-
verja lijet Arpúul, en sá fyrsti,
sem fjekk konungsnafn var
Stefán hirin helgi, sem kristnaði
Madjara og siðan var dýrlingaður
af páfanum. Hafði reynst auð-
velt að koma kristninni á í Ung-
verjalandi, því að Madjarar voru
eingyðistrúarmenn fyrir.
Árið 1938 voru 900 ár liðin
síðan Stefán helgi dó og atburð-
urinn haldinn hálíðlegur í Ung-
verjalandi. Árið 1000 var Stefán
konungur krýndur kórónunni
helgu, sem Sylvester páfi sendi
honum og er þessi kóróna enn
til og er þjóðargersemi. Enn eru
i liefð ýmsir siðir frá tímum
Stefán.s konungs, og kórónan er
einskonar tákn ungversks þjóð-
aranda og er talin verðmætasti
gripurinn, sem þjóðin á. Og ekki
er hún höfð til sýnis nema þeg-
ar konungar eru krýndir. Sam-
kvæmt ungverskum lögum er
hæði land og þjóð eign krún-
unnar og konungurinn er aðeins
fulltrúi hennar. Og þegar Ung-
verjaland er konungslaust, eins
og nú, er það í rauninni ekki
ríkisstjórnin heldur krúnan serii
ræður landinu. Þessvegna viður-
kerina Ungverjar ekki aðra kon-
unga sína en þá, sem krýndir
eru Stefánskórónunni.
Engin konungskóróna i Evrópu
á sjer eins viðburðaríka sögu
og Stefánskórónan ungverska.
Einu sinni var hún grafin með
einum konunginum, í annað
skifti var henni stolið af manni,
sem gerði tilkall til ríkis, og í
einni hyltingunni var hún graf-
in í jörð og týndist, eri fansl
aftur. Nú er hún geymd í stál-
kistu í einni höllinni og sjer-
stakur hirðvörður gætir hennar.
Árið 1919 þegar kommúnistar
rjeðu i Ungverjalandi lá kóróri-
an óvarin í mannlausri höll, en
samt dirfðist ekki einn einasti
Ungverji að fara inn þangað, sem
kórónan var og því síður að
snerla liana. Svo mikil er helgi
bennar.
Þessi kóróna kvað vera meisl-
araverk fornrar gullsmiðalistar,
sett saman úr ófáguðum gull-
þynnum og emalju og alsetl
gimsteinum. Því miður fjekk jeg
ekki að sjá liana, en árið 1938
var liún liöfð til sýnis í tilefni
af afmæli kristnitökunnar.
Þegar konungur var krýndur
fóru allir, sem vetlingi gátu
valdið til Budapest til þess að
sjá þessa athöfn, sem sjaldnasl
var tækifæri til að sjá nema
einu sinni á mannsaldri. Ung-
verjar eru tilfinningamenn og
það var algengt, að þeir fjellu
á lmje og grjetu, er þeir sáu
hinn lielga dóm. Jafnvel þegar
Karl konungur og Zita drotning
voru krýnd fór fjöldi fólks til
Budapest, þrátt fyrir heims-
styrjöldina.
Meðal þeirra hátíða, sem enn
eru í hefð hjá Ungverjum, er
Stefánshátíðin, sem haldin er á
hverju sumri, þann 20. ágúst.
Þann dag fer löng skrúðganga
11 ngverjaland fyrir og eftir heimsstyrjöldina 191b. Það sem er innan
hvíta striksins er Ungverjaland það, sem eftir var skilið með friðar-
samningunum. — Nú hafa Ungverjar fengið mest af sínum gömlu lönd-
nm aftur, en það er undir úrslitum niwerandi styrjaldar komið hvort
þeir fá að halda þeim áfram.