Fálkinn - 03.07.1942, Side 6

6
FÁLKINN
Litla sagan:
Bror Persson:
Gul vasabók
P ETTA gerðisl eiginlega alt i
einu vetfangi. En það byrjaði
svona:
Lítil telpa koni labbandi á göt-
unni með henni frænku sinni. Eða
kanske öfugt. — Eftir sömu götu
þrammaði ungur maður, sem var
eilítið á undan þeim fyrnefndu,
enda var hann skankalengri. Snyrti-
legur maður og eftir ytra útliti að
dæma myndarmaður og hættulaus
þjóðfjelaginu. Alt í einu nam hann
staðar, svo snögt að þær sem komu
á eftir, konan og telpan, voru rjett
að segja dotnar um hann. Ungi
maðurinn hafði nefnilega, að því
er virtist að ástæðulausu eða að
minsta kosti formálalaust beygt sig
til jarðar. Við fætur hans á göt-
unni lá vasabók. Opin. Falleg vasa-
bók úr gulu leðri. Hún virtist ekki
vera tóm, enda reyndist svo við
nánari yfirsýn. Að þvi leyti var
hún ólik mörgum öðruin vasabók-
um. Og ungi maðurinn var ólíkur
mörgum öðrum ungum mönnum,
því að um leið og hann tók upp
vasabókina og leit í hana, sneri
liann sjer að konunni og telpunni,
lyfti hattinum og sagði:
„Jeg var að finna þessa vasbók
hjerna á gangstjettinni. Það eru m.
a. peningar i henni. En af því að
jeg er að flýta mjer, ætla jeg að
biðja ykkur að gera svo vel að taka
við vasabókinni og skila henni á
næstu lögreglustöð. Jeg verð að fara
með lestinni kl. 8.10 og má ekki
vera að þvi sjálfur. Jeg er yður
þakklátur, ef jeg má gera ykkur
þetta ónæði. Jeg ætla að biðja yður
um að taka við nafnspjaldinu mínu
með lieimilisfangi, ef iögreglan
kynni að óska frekari upplýsinga.
Það er ekki víst að eigandinn gefi
sig fram og þá á jeg vist rjett á
ákveðnum fundarlaunum. Og þeim
vil jeg gjarnan skifta með ykkur
fyrir ómak ykkar. Þakka yður
fyrir.“
Konan hafði hlustað á lietta tal
alveg steinliissa. En luin áttaði sig
brátt. Ungi maðurinn virtist verða
að hafa hraðan á. Og hún amaðist
síður en svo við því að fara á lög-
reglustöðina með vasabókina. Henni
fanst ]jetta eins og æfintýri. Nærri
því eins og hún hefði fundið vasa-
bókina sjálf. -— Að hugsa sjer, hvað
hún hefði að segja frá i sauma-
klúbbnum á morgun!
Hún tók við vasabókinni með
vingjarnlegu augnaráði en fremur
kölclu, ,svo sem aldri hennar sómdi
og kvaðst fús til að gera þetta.
Leit sem snöggvast á nafnspjaldið,
sem að henni var rjett og lofaði að
láta vita, hvernig málinu reiddi af.
Ungi maðurinn kvaddi háttprúður,
þakkaði og hvarf.
Þetta og ekkert annað var það,
sem lögreglustjóranum tókst að
komast að niðurstöðu um i fyrstu
yfirheyrslunni, sem hann hjelt yfir
konunni, sem kom inn á lögreglu-
stöðina í 8. umdæmi og skilaði
fundinni vasabók úr gulu leðri. Á-
stæðan til þess, að iögreglustjórinn
hafði ástæðu til að blanda sjer í
þetta einfalda mál var blátt áfram
sú, að eigandi vasabókarinnar liatði
snúið sjer til lögreglunnar og spurt
eftir 'vasabók daginn eftir að hún
fanst. Og fulltrúanum var ánægja að
því að segja eigandanum, að vasa-
bókin væri þegar komin í leitirnar
og yrði afhent, er lienn liefði verið
rjett lýst. Og nú byrjár harmleikur-
inn i þessari sögu. Eigandinn lýsti
vasabókinni nefnilega að öllu leyti
eins og rjett var. En það munaði
aðeins einu: peningaupphæðinni,
sem átti að vera í bókinni. Eigand-
inn —- eða sá, sem þóttist vera eig-
andinn og nú stóð frammi fyrir fnil-
trúanum — stóð nefnilega á því
fastar en fótunum, að í bókinni ætlu
að vera 2000 krónur í seðlum.
Brúnin liafði lyfst á fulltrúanum
eftir því sem á leið lýsinguna á
vasabókinni, en svo seig hún ó-
þyrmilega, þegar upphæðin var
nefnd. Hvað segið þjér — 2000
krónur? Þessi vasabók úr gula leðr-
inu, sem lá í skúffunni hjá' honum,
var ekki með meira innihaldi en
rjettum 40 krónum! Ekki eyri meira.
Ef á annað borð er hægt að tala
um aura í sambandi við vasabók.
Nú hafði málið tekið nýja stefnu
og var orðið sakamál. Og konan,
sem hafði afhent vasabókina, var
kölluð fyrir rjett. Hún inætti og
fjekk að vita um staðhæfing eig-
andans um, livað átt liefði að vera
i bókinni. Hún staðhæfði á móti,
að ekki hefðu verið nema 40 krón-
ur i bókinni, þegar hún tók við
henni. Auðvitað hafði hún gengið
úr skugga um það sjálf. Og eig-
andinn stóð jafn fast á því, að 2000
krónur hefðu verið I bókinni, þeg-
ar hann misti liana. Þarna var stað-
hæfing gegn staðhæfingu. Eigand-
inn sagðist hafa verið á leið til
skrifstofunnar, sem hann vann hjá,
tii þess að borga þar peninga, sem
hann hefði innheimt. Þessvegna
liefði liann verið með svona mikla
peninga á sjer.
Þarna var flókið mól í uppsigl-
ingu. Nú var auðsjáanlega mest um
vert að ná í manninn, sem liafði
fundið vasabókina og sem konan
hafði minst á. Hún tók upp nafn-
spjaldið og nú var sendur drengur
til mannsins. Eftir stutta stund kom
sendillinn aftur með þau skilaboð,
að maðurinn sem ætti nafnspjaldið
ætti að vísu heima á greindum stað,
en væri fjarvenandi. Og ókunmigt
um, hvenær hann kæmi aftur.
Fulltrúinn lagði sig i bleyti.
Hinm! Þessir möguleikar koinu til
greina:
1) að konan, sem afhenti vasa-
bókina, liefði logið til um, hve mik-
ið hefði verið í henni. Hugsast
gæti að hún hefði peningana enn
undir höndum, og sennilegast mest-
an hluta þeirra.
2) Maðurinn, sem hefði fundið
vasabókina hefði sjeð sjer færi á
að liirða úr henni mestan hluta
peninganna, áður en hann fjekk
konunni hana.
Til þess að leysa úr þessu, varð
að ná í manninn, sem átti nafn-
spjaldið. Nema þetta með nafn-
spjaldið væri þá uppspuni, sem kon-
an hefði gripið til. Nú birti aftur
yfir ásjónunni á fulltrúanum. Það
gat hugsast, að konan hefði búið
til alla söguna og svo gripið lil
þessa nafnspjalds, sem hún ein-
hvernveginn hafði komist yfir, til
þess að gera söguna trúlegri.
Var þessi kona þjófur? Fulltrúinn
rifjaði upp fyrir sjer ýmislegt úr
reynslu sinni viðvíkjandi því, livern-
ig liann liafði fengið sakamenn til
að meðganga. En hann fann enga
lausn. Auðvitað var um að gera að
ná i nafnspjaldsmanninn. Þar lilaut
lausnin að fást. Smellið tiltæki, að
láta gerókunnuga konu, sem maður
hittir ó götunni, fara á lögreglu-
stjöðina með vasabók, sem maður
finnur. Mikið hlaut lionum að hafa
legið á. Það væri gaman að sjá
framan í þennan kóna!
Nú var gerður út lögregluþjónn
til þesS að safna gögnum um nafn-
spjaldsmanninn. En ó meðan stytti
fulltrúin sjer stundir með því að
yfirheyra konuna. Var hún ein þeg-
ar lnin sá manninn taka upp vasa-
bókina? Nei, það var telpa með
lienni. Systurdóttir hennar. Jæja,
hvar var þessi systurdóttir núna?
Heima. Nú var lögregluþjónn send-
ur að sækja systurdótturina og kom
aftur með liana eftir titla stund.
Fulltrúinn virtist verða fyrir von-
brigðum, þegar liann komst að raun
um, að hún var ekki nema átta
ára. Fulltrúinn afrjeð að taka þetta
föstum tökum. Var þetta satt?
Siminn hringdi. Fulltrúinn svar-
aði. Jú, alveg rjett. Maður með
þessu nafni var staddur á stöðinni.
Hafði tilkynt, að hann hefði tapað
vasabók með 2000 krónum. Vasa-
bókin var fundin, en í lienni voru
ekki nema 40 krónur. Fulltrúinn
skyldi auðvitað taka á móti manni
Irá skrifstofunni undir eíns. Gerið
þjer svo vel — velkominn!
í sama bili kemur lögregluþjónn
inn með manninn, sem hafði af-
hent nafnspjaldið. Nú dró niður i
fultlrúanum sem snöggvast. Var til-
gáta lians að fara í liundana. Eða
var þessi maður svona bíræfinn?
Yfirheyrsla. Sá nýkomni stað-
hæfði, að ekki hefðu verið neinn
40 kr. í bókinni. Hann hafði sjálfur
talið peningana. Sagðist ekki hafa
getað skilað bókinni sjálfur, því að
liann liefði orðið að fara með lest-
inni kl. 8,10. Vasabókareigandinn
hóstaði í liljóði og fulltrúinn rendi
til hans augunum og kinkaði kolli.
Þetta var augljóst mál. Finnandinn
hafði stolið úr bókinni og svo látið
konuna fara með hana á stöðina.
Ójá, svona er nú lífið. Freisting-
arnar geta borið fólk ofurliði. Full-
trúanum var svo sem kunnugt um
það. Of vel kunnugt um það. Leið-
indamál þetta, en nú varð að fá
þrjótinn til að meðganga.
Ný yfirlieyrsla yfir manninum
með nafnspjaldið. Yfir konunni, sem
Iiafði afhent vasabókina. Yfir systur-
dótturinn. Þegar telpan var spurð
þeirri alvarlegu spurningu, livorl
hún mintist nokkurs sjerstaks i
sambandi við atburðinn, þá svar-
aði liún því, að hún þekti aftur
báða mennina þarna inni, bæði
manninn, sem hefði fundið vasa-
bókina og manninn, sem segðist eiga
hana. Fulltrúinn varð liissa.
„Heyrðu, telpukind,“ sagði liann,
„þú hefir aldrei sjeð manninn, sem
á vasabókina, áður.“ Jú, víst liafði
hún sjeð hann. Hann stóð á gang-
stjettinni hinumegin, jiegar maður-
inn tók upp vasabókina, og telpan
staðhæfði að hún hefði sjeð liann
lilæja, þegar maðurinn tók upp
vasabókina. — Og nú hófst yfir-
heyrsla yfir vasabókareigandanum.
Síðan talaði fulltrúinn við mann-
inn frá skrifstofunni, sem hafði
beðið um sarntal. Og svo var vasa-
bókareigandi yfirheyrður á ný.
Fulltrúinn var liróðugur. Nú hafði
liann fengið lausn gátunnar. Yfir-
heyrslunni var lokið. Hann kvaddi
konuna, lelpuna. og manninn, sem
hafði fundið bókina og þakkaði
þeim fyrir hjálpina. Telpan fjekk
túkall og hann brosti lilýlega til
hennar. En ekki eins hlýlega til
vasabókareigandans, sem nú var
kallaður inn á ný til þess að undir-
skrifa ])á játningu sína, að hann
hefði stolið úr sjálfs síns hendi
peningunum frá skrifstofunni og
fundið upp á því tiltæki að týna
vasabókinni til þcss að bjarga sjer
úr kröggunum.
Theodor Áraason:
Merkir tónsniHingar iífs oo liðnir:
Rachmaninau.
Serge'i Vassilievich fíachmaninov
er fæddur í 'Onieg í Novogorod-fylki
í Rússlandi hinn 20. mars 1873.
Það var um hann eins og svo
marga hinna miklu tónsnillinga, að
gáfurnar og hæfileikarnir konm í
ljós hjá honum kornungum. En hann
var að því leyti lánsamari en t. d.
Rimsky-Korsakov, að foreldrar hans
töldu sjálfsagt að lilúa að og þroska
þessar gáfur og hæfileika. Fjekk
liann fyrst mjög góða undirstöðu-
tilsögn í píanóleik í heimahúsum,
en hann var aðeins 9 ára gamall,
þegar sótt var fyrir hann um inn-
töku í tónlistarskólann í Pjeturs-
borg. Mun ekki liafa verið venja,
að taka þar við svo ungum nem-
endum, en Sergei stóðst með prýði
allar þrautir, sem fært þótti að
leggja fyrir liann og var tekinn í
skólann. Þar var liann við nám í
3 ár og var aðaláherslan lögð á
píanóleik. En árið 1885 var breytl
til, Serge'i sendur til Moskva og tók
hann glæsilegt inntökupróf í tónlist-
arskólann þar. Enn var aðaláhersl-
an lögð á pianóleik, fyrst i stað og
hinum bestu kennurum i þeirri
grein, hverjum af öðrum (fyrst
Zoierev og síðan Siloti) falinn
drengurinn til forsjár. Þótti það nú
orðið augljóst að þarna myndi
snillingsefni vera á ferðinni, og því
sjerstaklega mikil rækt við hann
lögð.
Eins og aðrir píanónemendur,
fjekk Serge'i tilsögn í „aukafögum“,
svo sem hljómfræði, instrumen-
tation og komposition. En nú fór
að bera á sjerstaklega miklum liæfi-
leikum hans í þessum greinum og
var lionum þá jafnskjótt gefinn
kostur á að þroska og þjálfa þá
hæfileika.
Hann var 7 ár i tónlistarskólanum
i Moskva og hlaut heiðurspening
úr gulli að verðlaunum fyrir tón-
smíðar að loknu námi. Lagði hann
þá þegar (1892) upp i mikinn
hljómleikaleiðangur um allar helstu
borgir Rússlands og þótti fádæma
snillingur.
Næstu ár starfaði hann að mestu
leyti í kyrþey að samning tón-
smíða, en kom þó oft fram opin-
berlega. Enn kemur hann aðallega
fram sem píanóleikari. En þó er far-
ið að verða vart tónsmíða hans
Hka. Hann i'ylgir hinum ung-rússn-
eska „skóla,“ eins og Rimsky-Ivor-
sakov, en þó þykir gæta í verlcum
lians skýrra Moskva-álirifa. Mun svo
hafa verið lengst af, að nokkurrar
keppni gætti í milli tónlistarskól-
anna í Pjetursborg og Moskva, og
þóttust menn geta greint það glögg-
lega, í hvorum skólanum tónlistar-
menn voru aldir upp. Munu Moskva-
menn liafa öfundast yfir því, að
Petrogradskólinn fjelck að njóta
hins mikla manns, Rimsky-Korsik-
ov, og gerðu honum ítrekuð glæsi-
leg tilboð um að koma til sín. En
hann hafði tekið ástfóstri við sína
stofnun og hafnaði öllum slíkum
tilboðum.
Á þessum árum dvaldi Racliman-
inov langdvölum i Dresden við nám
og starf, en liafði sig ekki mikið
frammi. Þó kom Iiann fram á liljóm-
leikum þar í borg og var jafnan
vel fagnað og eitthvað var flutt af
vei;kum hans. Til Lundúna kom
hann 1899 — og kom þar fram á
hljómleikum fílharmóníska fjelags-
ins (Philharmonic Society) „þre-
faldur í roðinu": sem tónskáld,
liljómsveitarstjóri og pínanósnilling-
ur. Var honum tekið með innilegri
lilýju, — ekki neinum ofsafögnuði.
Frh. á bis. lí.