Fálkinn - 13.11.1942, Page 3

FÁLKINN
3
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritsljóri: Skúli Skúlason.
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Síini 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaði'ð kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSpre/i/.
Skradðaratiankar.
„Kemst þó hægt fari“, sagði Njáll.
En þessi orð mættu margir festa
sjer í minni nú, á öld óðagots og
hraðans, sem alt ætlar að drepa og
sem heimskar svo marga.
Það eru ekki aðeins bifreiðarnar,
sem ættu að bera þessa áletrun, þó
að hraðinn hjá okkur sje oft settur
i samband við bifreiðar. Mönnum
verður starsýnast á það fyrirbrigði,
því að þar er það hraðinn, sem ofi
veldur svo bersýnilegum slysum.
I'essi slys eru orðin svo mörg og
áberandi, að jafnvel þeir menn,
sem ekki gera sjer far um að taka
eftir, liljóta að taka eftir þeim.
En J/rátt fyrir öll þau mannslíf,
sem farist hafa af völdum bifreið-
anna, þá eru það samt ekki ]>essi
slys, sem kosta Jijóðina mest. Hitt
er öllu alvarlegra, að hraðinn hefir
haft liau áhrif á mikinn hluta lijóð-
ahinnar, að lnin gefur sjer ekki tíma
til að hugsa. Óðagotið og lætin eru
að svifta fólk hæfileikanum til að
skynja þáð, sem fyrir augu og eyru
ber, og liugleiða það. En þegar úl
á þá braut er komið, þá er vá fyrir
dyrum, — ekki síst hjá Jieirri þjóð,
sem er svo fámenn, að hún mun
eiga erfitt með að halda gengi sínu
og standast í umróti timanna, nema
einstaklingar hennar taki einstakl-
ingum annara þjóða fram að mann-
gildi.
En enginn lærir manngildi í skól-
um eða öðrum mentastofnunum.
Vöxtur og þroski manngildisins
hlýtur ávalt að koma innan frá.
Hann kenuir við ihiigun, rólega um-
hugsun um heiminn ög alt sem i
honum er. Við athugun á reynslu
fyrri kynslóða hjá eigin lijóð og
öðrum þjóðum. Við heilabrot og
krufningu til mergjar. En í argafasi
hraðans og ofboðsins gefst enginn
tími til slíkra hluta. Fólk liættir að
hugsa vel — það verður yfirborðs-
fólk, sem aðeins hefir nasasjón af
sumum lögmálum tilverunnar, en
ekki nógu mikla til þess að geta
notfært sjer þau eða liaft gagn af
þeini.
Á þann hátt skapast múgsálin —
fjöldinn, sem gerir sjer að góðu að
láta aðra liugsa fyrir sig og stjórna
sjer. Og smátt og smátt verður þetta
svo ríkur vani, að fólk gerir kröfu
til Jiess að aðrir stjórni því. Og j)á
liggur hættan við dyrnar. Þá getur
hver óvalinn þorpari orðið til þess
að fara með heilar Jijóðir út á villi-
götur.
Á þessum tímum er svo mikið tal-
Fimmtíu ár á sjónum.
Afmælisrabb við Júlfus Júlínusson skipstjóra.
Þegar við landkrabbarnir liitt-
um farmenn sem víða hafa farið,
finst okkur því líkast, sem þcir
sjeu að segja okkur æfintýri. Þeir
hafa farið viðar um heiminn en
Þorvaldur gamli viðförli, Jieir
liafa komist í -krappan dans i
barátlunni við náttúruöflin, en
samt er að jafnaði eins og Jieim
finnist þetta alls ekki neitt til-
tökumál.
Einn þessara manna er Júlíus
Júlínusson skipstjóri, sem nú
mun vera með elstu íslendingimi
í farmannastjett, þó að. eigi sje
hann nema 65 ára á morgunn,
15. nóvember. En Jiað eru orðin
52 ár síðan hann kyntist sjónum,
því að Jirettán ára fór liann að
vinna á nótabátum, sem lijeldu
uppi siglingum um Eyjafjörð. Og
sjálfur hafði liann formensku á
hát árið sem hann fermdist. Nítján
ára gamall fór hann fyrst á Jiilskip,
cnskan kútter, og vann á fiskiskip-
uni næstu tvö árin, sem háseti og
matsveinn. En Jiá gekk hann út á
þá brautina, sem verða álti æfistarf
lians, og gerðist háseti á „Skálholti“,
en Jiar var Aasberg Jiá skipstjóri, en
skipið var í strandferðum lijer, sem
kunnugt er, nema í svartasta skaniin-
deginu. Þá voru strandferðir með
öðrum svip og erfiðari en nú er,
því að ströndin var mjög Ijelega
viluð og hafnarskilyrði lök. Aðeins
á einum stað, Bíldudal, var hægt að
leggjast að bryggju á allri leiðinni
milli Reykjavíkur og Akureyrar.
Á „Skálholti“ sigldi Júlíus fram
að jólum árið 1900 en rjeðst J>á á
stýrimannaskólann í Bogö og var
þar i rúm tvö ár. Að loknu náminu
vantaði liann 5 mánuði í siglinga-
tíma þann, sem krafist var til þess
að öðlast skipstjórarjettindi, en fór
Jiá til Hamborgar og rjeðst á 40 ára
gamalt seglskip, „Elise Höy“, sem
var gamall fúadallur. Eldraunina í
siglingum sínum upplifði Júlíus á
þvi skipi, og hefir Fálkinn von um,
að geta birt sögu úr því ferðalagi
á næstunni. Þessvegna skal ekki
farið út i þá sögu lijer. En eftir
l>rettán mánaða útivist kom Július
aftur úr vistinni á „Elise Höy“. Tók
hann þá við stýrimannsstöðu á
danska skipinu „Patria“, frá Damp-
skibselskabet „Köbenhavn“ og fór
nokkru siðar á annað skip „Gallia“
Jiessa fjelags. Skip þessi fóru víða,
m. a. sigldi „Gallia“ heilan vetur
milli New York og Cuba, og síðar
milli Mexico og New Orleans.
En þess á milli lágu þeir viða,
l. d. austur í Svartahaf, til borgar,
sem oft heyrist nefnd um þessar
mundir, nfl. Novorossisk. Og á
Eystrasalti sigldi skipið mikið. Fór
Júlíus Jirjár ferðir til Svartahafs.
En með „Gallia" sigldi liann til árs-
loka 1910. Hafði liann J)á verið í
erlendis-siglingum i tíu ár, og liugði
nú til íslandsferðar.
Fór hann nú eina ferð lieim með
„Ingólfi'* Thorefjelagsins, en að þvi
loknu tók hann að sjer eftirlit með
smíði „Austra“, sem þá var verið að
byggja til slrandferða og varð skip-
sljóri á lionuni til 1912, að liann
var seldur til Noregs. En næstu tvö
ár var hann skipstjóri á „Ingólfi",
en gekk J>á i J)jónustu Eimskipafje-
lags Islands, og varð skipstjóri á
„Goðafoss“ meðan hans naut við, en
]>á á ,,Borg“ og ,,\Villemoes“. Þegar
Eimskip keypti „Lagarfoss“ tók Júlí-
us við stjórn hans og var þar til
1926, að liann tók við „Brúarfossi",
sem liann stýrði í fjórtán ár sam-
fleytt eða til vorsins 1940. Þá liafði
Júlíus verið á sjónum í 45 ár og
hugðist nú að breyta til og setjast
i helgan stein. Hann var búsettur í
Kaupmannahöfn, en nú skall stríðið
á, og liefir hann J)vi ekki komist
heim til fjölskyldu sinnar enn. Starf-
ar hann hjer við ýmiskonar eftirlit
hjá Sjóvátryggingarfjelaginu.
Hjer er rifjuð upp í stuttu máli
siglingasaga Júliusar. En það er ekki
nema beinagrind. Ef segja ætti þá
sögu svo að nokkurt gagn væri i
veitti ekki af heilli bók lil þess. En
geta má J)ess, að liann liefir farið
253 ferðir sem skipstjóri inilli i’s-
lands og annara lauda.
— Hvaða skip liefir yður þótt
vænst um, af skipum þeim, sem þjer
hafið siglt með? spyrjum vjer Július.
— Því er ekki vandsvarað. Við
„Brúarfoss" vorum saman í fjórtán
ár og vorum orðnir gamlir kunn-
ingjar. Mjer fanst liann vera eins
og barnið mitt, og hvar sem jeg var,
í kojunni eða annarsstaðar, fann
jeg altaf hvernig honum leið, og þá
varð stundum að draga úr ferðinni.
Það var eins og hann segði: „Vara
þú þig, nú get jeg ekki meir“. Eitl
áhugamál höfðum við Jjó annað, við
vildum v’era fljótir í ferðum.
— Hvaða ferðir hafa verið verstar
af Jieim, sem þjer liafið verið.í?
— Ferðin með „Fllise Höy“ —
tvimælalaust. Það er líka stundum
vont j Svartahafinu að vetrarlagi.
Óhemju frosthörkUr og oft verslu
að um lýðræði. En hið eina saniia
lýðræði getur aðeins þrifist og dafn-
að hjá lnigsandi þjóð. Lýðræðið er
ávöxtur þekkingar og hugsunar og
getur ekki lifað án þessa.
veður. Manni fanst líka slundum
erfitt að sigla milli Pamana og New
ó ork vegna hinna stórkostlegu liita-
breytinga á leiðinni. Þetta er ekki
uema svo sem fimm daga sigling,
en oft bar jiað við á vetrum að við
fórum frá Panama í 38 stiga hita,
en þegar við komum til New York
var komið 22 stiga frost. Slíkar loft-
lagsbreytingar fara afar illa með
niann, enda bar Jiað stundum við,
að meiri hluti skipshafnarinnar
veiktist af þungu kvefi. En annars
var livergi betra að sigla en í Mexí-
coflóa, milli New Orleans og Pro-
gress i Mexico á vetrin. Þar var sól
og sumar en hitinn mjög skapleg-
ur.----------
Það væri íreistandi að segja frá
ýmsu, sem borið hefir fyrir Júlíus
skipstjóra á liinum langa siglinga-
ferli hans, en lijer verður að láta
staðar numið. T. d. þvi er skip
þeirra lá innifrosið nær heilan vet-
ui, við Brayla i Rúmeníu.
Júlíus er fyrsti íslendingurinn,
sem stjórnað hefir póst- og farjiega-
skipi lijer við land. Lengri er okkar
siglingarsaga ekki, þó að okkur finn-
ist það ótrúlegt. Nú blandast engum
liugur um, hve stórkostlega mikils
virði Jiað liefir verið þjóðinni að
ná siglingum sínum í eigin hendur,
J)ó að ekki sje J)að að öllu leyti.
Og við undrumst kjark og áræði
þeirra manna, sem upp á eigin spit-
ur og efnalitlir voru svo stórluiga
að brjótast í því að fara i önnur
lönd til þess að sýna, að íslendingar
þurfa ekki að standa öðrum á sporði
i siglingum. Þeim mönnum verður
aldrei fullþakkað.
»-*'■ t’Á_r'r
Pjetur Hjaltested, úrsmíðameisi-
ari, Sunnuhvoli, varð 75 ára
5. þ. m.
Jón Jónsson frá Munkaþverá,
varð 90 ára 9. þ. m.