Fálkinn - 31.03.1944, Side 6

G
F Á L K I N N
- LITLfi SfíBfin -
Lis Grasjitz:
IRO-NO-HA-NA
HÚN VAR bæði skrcytin og hnu])i-
aði litla japanska stelpan, þó
að hún lijeti hljómfagra nafninu
Iro-no-iha-na, sem á íslensku þýðir
Margskonar blóhi, en svo neyddist
luin líka til þess að gera það.
.tifin á mathúsi fósturföður henn-
ar var livorki ánægjuieg nje ábata-
söm. Ljúga varð hún hæði að
sjálfri sjer og öðrum — til þess að
varpa lánuðum geislum yfir grátt
hversdagslífið, og hnupla varð hún
til þess að geta eignast mislitu silki-
klútana. með glerperlunum, sem
engin stúlka getur verið án, hvernig
sem hárið á henni er litt.
Brjóstköld bára hafði skolað henni
á lanri í hinni alkunnu, skítugu
hafnarhorg Marseille.
Hún var veðselt. Móðir hennar
hafði skilið hana eftir að veði fyrir
viku fæði og húsnæði í halnar-
knæpu monsieur Savage. Og Savage
vildi hafa mat sinn og engar refjar.
Hún var ellefu ára ])egar hún kom,
og Savage ljet liana púla. Höggva
i eidinn, fara i sendiferðir, bera
vatn, hún varð að bera fæturna ólt
enda var hún oft þreyt.
Oft hrundu tárin úr skásettu aug-
unum og runnu niður með mjóa
nefinu með lárjettu flipunum.
Nú var hún seylján ára og gekk
um beina. Grönn og geðþekk, og
ljúfa brosið hennar gaf mikið þjór-
fje i aðra hönd, en hún varö að
skila Savage þvi öllu. Hún var eins-
konar dóitir á Iieimilinu og gat
enga kröfu gert tii kaups.
Þessvegna mátti hún tii með að
hnupla, þvi að silki mátti liún til
að eignast, og i Iivert skifti sem
það komst upp, barði Savage hana
og skammaði — og furðaði sig á
þessu skakkeygða yanþakklæti.
Iro-no-ilia- na skildi hann ekki, en
smokraði sjer framhjá honum út og
inn, eins og iitill köttur, sem altaf
er á verði bak við bliða brosið.
UKUSAI — japanski þvottamað-
urinn í Mikjálsstræti, var cina hugg-
un hennar. Sá eini, sem hún gat
trúað fyrir raunum sínum og á-
hyggjuni.
Hann var gamall og greindur, og
vissi fjær nefi sinu en fleslir :—
sá það, sem fiestir aðrir sáu ekki.
Hálfblind augu lians sáu gegnum
þjettriðna slæðu framtiðarinnar,
og lilustandi liugur hans jós af rausn
glitrandi fjársjóðum upp úr skauti
hinriar huldu framtíðar sem bíður.
Iro-no-ha-na fjekk sinn hluta ríku-
legan. Fjekk gullin loforð um
framtiðarsælu, um skipið, sem ef
til viil var á leiðinni frá landi liinn-
ar upprennandi sólar. Skipið, sem
i lieilt ár liafði haft liann um borð,
sjómanninn sem lnin gat ekki gleymt.
Hann, sem liafði setið við kringl-
ótta borðið lijá Savage og undið
vindlinga með fimum fingrunum.
Sem liafði iirosað til liennar og gef-
ið henni litla, gula hjartað, sem
virtist svo mjúkt undir tönnina og
dró að sjer dún og tvinaspotta,
þegar hún njeri það með ullarklút.
Ó-jú, Hukusai kunni frá mörgu að
segja, sem gaman var að iieyra. —
Hlutum, sem voru sætari en hunang
og glitruðu meir en gyllingin á
kirkjuhvelfingunni.
En hann gat líka sagt frá illra
manna ráðum. Ráðum, sem aðeins
var hægt að afstýra með því að
fá sjer ofurlítinn verndargrip úr
silfri, kringlóttan, með Þórshamri
undir úlfshöfði.
Ef hún gæti keypt sjer þennan
grip hjá Pére Renard, sem seldi
litlu guðamyndirnar, væri liún
vernduð frá öllu iilu. Gegn öfund-
sjúkum púkum. sem vildu stela
hamingju liennar, gegn seyðandi
hafmeyjum, seni langaði að sökkva
skipinu .... gegn prikinu hans
Savage.
En gripurinn kostaði finini
franka og Iro-no-haina og Hukusai
voru jafnfátæk af þessa heims auði.
Því miðúr.... því að verndar-
gripinn varð hún að eignast.
En fimtán fagrir silfurfrankar. .
úr skúffunni lians Savage . . það var
ragnarök fordæming. iro-no-lia-
na bauð þessu samt byrginn.
Hún hnuplaði frönkunúm, einum
og einum í senn úr skúffunni og í
svuntuvasa sinn, þegar Savage svaf.
Og vcrndargripurinn, litia kringl-
ótta verndargripinn, keypti hún og
borgaði og ljet hann lianga i flauels-
bandi innanklæða, á beru, gulu
brjóstinu á sjer.
\TíST var töframáttur í gripnum.
* Mikill og óskiljanlegur máttur.
Skipið iagðist i höfn sama kvöldið,
stóra skipið frá landi hinnar upp-
rennandi sólar, skipið með hann.
Eftir nokkurn tíma mundi hann
sitja inni hjá Savage, eftir nokkra
tima mundi liann brosa til hennar.
Aldrei hefir nokkur Japanastúlka
dansað ljettar yfir vota götustein-
ana. Aldrei hafði nokkur ástfangin
stúlka raulað glaðlegri eða i
tneiri sæluvimu og aldrei nokkur
seytján vetra forei drahfus stúlka
skotist áhyggjulausari inn i skugga-
lega matsölukrá, inn í greni ijóns-
ins —- til mannsins með stafinn.
Þvi að jiarna stóð Savage, útskeif-
ur og vitstola af bræði.
— Fimtán frönkum hefir verið
stolið, fimtán silfurfrönkum. Skratta-
skarnið — skáeygða iliþýðið. -—
Og svo hófst eitingarleikurinn, gul
dansandi stúlkan og rauðblesótti
karlinn lafmóður á eftir.
Út i garðinn, inn í stofuna, kring-
um borðið, upp stigann, upp —
upp. Iro-no*ha-na hljóp eins og hún
ætti lífið að leysa, og skildi ekki sjálf
hversvegna. Hún þurfti þess ekki.
Verndargripurinn hjekk um liáls
henni, verndargripurinn, sem Huku-
sai sagði að þyrmdi við öllu.
Hún þurfti ekki annað en líta á
Savage, þá mundi armur hans falla
visinn niður og stafurinn hans
breytast í risagrein.
En samt liljóp liún og hljóp.
Spennandi eltingarleikur. Það var
kitlandi æfintýr að vita hættuna
svona nærri — og svo meinlausa.
Hún nam staðar uppi á stigagat-
inu. Fyrir neðan liana blasti Mar-
seiile við með urmul af götum og
brúnaskörpum götusteinum.
Hvernig væri ef liún henti sjer
út uni gluggann? Þá mundi Saváge
fara að gráta, gráta blóði af iðrun
og skelfingu. Og hún? Hana mundi
ekki saka, hún var með verndar-
gripinn. Nei, hún mundi líða liægt
gegnum loftið og koma mjúkt niður,
eins og á blóníabeð.
Hún mundi verða sem útvalin í
augum Savage, eins og friðlielg vera
og ókrenkjanleg, og eftir dálitla
stund mundi hann sonur sólarinnar
- frjetta um liina undursamlegu
PflBLinCCl
(Tiajazzo)
Efniságrip:
Ópera i tveimur þáttum, textinn
og tónsmíðarnar eftir tón-
- skáhlið, italska, Leon-
cavallo (1858-191!))
Frumsýning i
Milanó 21.
maí 1892.
Þessari óperu Leoncavallos var
fagnað svo vel, þegar liún kom fyrst
i'ram á Ítalíu (1892), að óperuleik-
húsin í Berlín og Leipiig lögðu þeg-
ar drög fyrir að fá liana til leiks
svo fljótt sem auðið væri, og i Dres-
den var liún svo leikin skömmu-
eftir áramótin 1893 og svo að segja
samtimis i London og New York,
og vakti iivarvetna fádæma fögnuð
og lirifningu. Og enn er hún ein-
liver vinsælasta óperan, sem óperu-
leikliúsiii liafa upp á að bjóða.
Textinn byggist á atburðum, sem
Leoncavallo var sjálfur sjónarvott-
ur að í Montalto i Calabriu, og hafði
djúptæk áhrif á liann.
Á undan leiknum sjálfum er „for-
spjall“ (prolog), sem fiflið Tonio
flytur við dásamlega fagra tónsmið.
Vekur Toino athygli áheyrenda á
þvi, að á bak við giens og gaman
gcti oft dulist sárir harmar, og býr
hann þannig áheyrendur undir hin
hörmulegu afdrif elskendanna í nið-
urlagi gamanleiksins.
Þegar tjaldið er síðar dregið frá,
er að koma inn á leiksviðið hópur
umferðaleikara, en þeir eru oft á
ferðinni í Suður-Ítalíu. Þeim er tek-
ið með fögnuði af sveitafólkinu, sem
er fyrir, og Canio, foringi flokksins
býður öllu fólkinu á leiksýningu hjá
þeim um kvöldið. Hann gerist þó
all-ygldur á svipinn, þegar liann
veitir þvi athygli, að sveitafólkið
sem þegar dáir mjög Neddu, hina
undurfögru konu lians, virðist hæða
liann sjálfan og dylgir um það. að
fíflið Tonio sje meira en góðu hófi
gegnir stimamjúkur við Neddu.
Canio hefir nú störfum að sinna og
kveður konu sína með kossi, eins
og til að breiða yfir ógleði sina. —
Henni hafði verið orðið órótt, en
skömmu eftir að bóndi liennár er
farinn, varpar hún frá sjer öllum
áhyggjum út af þessu, og tekur að
kvaka i kapp við fuglana dillandi
söngva, ljúfa og fagra.
Iijörgun hennar.
. .— Glerbrotin sópuðust niður
glamrandi og á eftir kom ofurlitil
gul kvenvera.. Grönn, gul stúlka,
sem lá þarna cins og fótumtroðið
blóm á ömurlcgustu götunni í Mar-
seille. Dóttir sólarinnar — með
höndina kreista um hinn undursam-
lega verndargrip og með Iilítl hros
vonarinnar um rjóðan, lokaðan
munninn.
Fiflið Tonio situr um það að geta
liitt Neddu í einrúmi, kemur nú til
liennar og tekur að tjá lienui ást
sína með eldheitum ákafa, en hún
visar honum’ á bug með fyrirlitn-
ingu. Gerist hann nú enn áleitnari
og gerir jafnvel tilraun lil þess að
vefja hana örmum. Grípur hún þá
svipu og slær hann með henni í
andlitið, en hann verður örvita af
hræði og hótar þvi að hann skuli
Iiefna sín á Jienni grimmilega. En
liann er varla horfinn úr augsýn
þegar sveitapiltur einn, Silvio, birt-
ist, cn hann er elskliugi Neddu. —
Hann leggur nú að Neddu með að
skiija við Canio og flýja með sjer,
enda liafi lienni aldrei þóit vænt um
Canio. Nedda er í fyrstu á háðum
áttum, en þau verða leikslokin. að
hún lætur undan tilfinningum sínum
gagnvart Silvio, og fellur í faðm
honum.
En nú vill svo óheppilega lil, að
Tonio hefir sjeð til ferða Silvios
og liefir sjeð og heyrt allt, sem
þeim fór á milli, elskendanna, og
kemur nú mcð Canio. Silvio verður
þess áskynja, að Canio er að koma
og stekkur yfir múrgarðinn, og á
meðan hann er að liverfa, stendur
Nedda þannig, að liún skýlir eisk-
liuga sinum, svo að Canio getur
ekki greint, liver þar er á ferð. —
En Siivio áminnir Neddu um að
vera ferðbúna þá uni kvöldið, —
og hverfur síðan. Canio rekur upp
öskur og veilir Silvio eftirför, en
Nedda fellur á knje og biður fyrir
eiskhuga sínum, að liann megi kom-
ast undan. Á meðan stendur fíflið
Tonio álengdar og lilakkar yfir ör-
vinglan hennar.
Nú kemur Canio aftur, lafnióður,
og iiefir liiaupið erindisleysu. —
Heimtar hann að Nedda segi sjer
hver maðurinn sje, en hún lætur ekk-
erf uppi um það. Verður Canio þá
svo æfur, að hann ætlar að ráða
lienni bana með rítingi. En i þeim
svifum ber þar að Bexipo, einn leik-
arann. Bregður hann skjótl við, og
snýr ritinginn úr liendi húsbónda
síns, — en vekur uin leið athygli
lians á því að komin sje timi til
að fara að búa sig til leiksins. —
Þegar Nedda gengur á brolt, tekur
Canio að barma sjer yfir hörniu-
legu og háðsiegu hlutskifti sinu, og
er æði mikil beiskja i þeim söng.
Annar þáttur liefst á því, að áliorf-
endurnir eru að þyrpast að leik-
sviði umferðarflokksins, — allir vilja
TheHdór Árnason:
Óperur, sem lifa
Frh. á bls. 11