Fálkinn - 04.08.1944, Síða 5

F Á L K I N N
&
Og þeir veröa undrunarefni manna
á ölluní tímum og í öllum löndum.
Því að þeir eru ekki aðeins ger-
ólíkir lifnaðarháttúm Evrópumanna
á öllum öldum heldur einnig annara
Indíánakynþátta, sem lifðu víðs-
vegar um hina nýju álfu.
Indíánarnir, sem hvítir menn sáu
fyrst í slað áttu heima meðfram
Atlantshafsströnd og hafa siðan ver-
ið flokkaðir sem Fljóta- og Skóga-
Indíánar. Karlmennirnir eltu uppi
rauðhirti og birni í skógum, sem
náðu yfir þúsundir ferkílómetra.
Þeir átu kalkúna, fasana ,akurhænsni
kanínur og fjölda annara veiðidýra
og fugla. Konurnar sáu um búskap-
inn. Þær ræktuðu maís og ennfremur
haunir og aldini, yrktu jörðina.
reittu arfann, önnuðusf uppskeruna.
þresktu, möluðu og bökuðu brauð.
Þær gerðu mjöl úr akarni,
og útvötnuðu það til þess að
ná úr þvi remmubragðinu. Rætur
og ber voru einnig mikið notuð til
matar.
Narragansetl-Indiánarnir, nyrst á
ströndinni notuðu hauka til þess
að verja akra sína fyrir ágangi.
Indíánarnir sunnar á ströndinni
tömdu trönur og ljetu þær veiða
fyrir sig fisk. Ojibway-Indíánajrnir
smíðuðu sjer báta úr birkiberki,
laufljetta og lipra í snúningum, og
fóru á þeim yfir stöðuvötn og straum
vötn.
Menning Iroquois-Indíána.
Indiánar lifðu ýmist i timbur-
húsum eða skinntjöldum. Iroquois-
Landkönnuðir bjuggust við að þeir
niundu, með því að sigla nógu
lengi í vestur, taka land í Indlandi,
og' þessvegna kölluðu þeir íbúa
hins nýfundna meginlands Indíána.
Sagnirnar um Vínlandsferðir íslend-
inga liöfðu þá gleymst öllum i bili.
Þessir Indíánar voru sterkbyggðir
menn og hávaxnir, eirrauðir á Iiör-
und, kinnbeinaháir, hárið svart og
sljett, en yfirbragðið keimlíkt Asíu-
búum.
Það kom brátt á daginn að Indí-
ánar kunnu margt og vissu, sem
landnemarnir ekki kunnu: þeir gátu
farið eins og eiding um skógana,
en þá liljóðlega eins og kettir, þeir
heyrðu hljóð, sem livitum mönnum
var ókleift að skynja. Þeir gátu
sjeð á fölnuðu laufi sem hreyfsl
hafði eða á bældu strái ferðir ann-
ara manna — hve margir þeir hefðu
verið, i livað átt þeir hefðu farið
og meira að segja stundum hverra
erinda.
Þessir yfirburðir Indíánana gerði
þá hræðilega andstæðinga eða mikils
verða samherja ef til bardaga kæmi.
Og í dag eru Ameríkumenn hróð-
ugir yfir þvi að eiga 20.00 afkom-
endur þessara manna sem sam-
herja í styrjöldinni miklu, á víg-
völlum víðsvegar um veröldina.
Innanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, Harold L. Ickes komst fyrir
skemstu svo að orði um þessa her-
menn:
„Vegna meðfæddra eðlisgáfna
sinna er Indíáninn óviðjafnanlegur
hermaður. Hann er þolinn og hefir
næma tOfinningu fyrir síundvíBi
og samtökum. Hann hefir undraverða
gáfu til þess að komast hvaða leiðir
sem vill, að næturþeli. Og það sem
mest er um vert: bardaga hugur
hans er frábær. Hann tekur að sjer
erfiðustu hlutverk og gerir sjer leik
úr þeim. Erfiðleiki orustunnar
hræðir hann ekki. Og strangur agi
og mannraunir di-aga ekki úr hon-
Um kjarkinn.“
Þannig eru eiginleikar þeir, sein
hafa reynst svo mikils virði málstað
hinna sameinuðu þjóða, og á þess-
um söniu mannkostum hafa Indíánar
'Bandaríkjanna byggt líf sitt og
menningu um þúsundir ára á hinni
miklu og frjósömu víðáttu Banda-
ríkjanna.
Lifnaðarhættir þeirra voru undr-
unarefni landkönnuðum þeim, sem
fóru til Ameríku á 16. og 17. öld.
Indiánar, sem stóðu framarlega í
allri menningu, bjuggu í „langhús-
um“ eða bjálkahúsum. Karlmennirnir
gengu í öklaskóm (mokkasíns) úr
hjartarskinni og með leðurlegghlíl'-
ar, en á sumrum þegar jarðvegur
var rakur gengu þeir berfættir.
Þeir voru i skinnvestum og var
annar handleggurinn jafnan ber.
Austur- eða Skófear-Indíánarnir
lifðu á ákveðnu landsvæði, þar sem
nóg var af kjötmeti handa þeim i
skógunum, en konurnar ræktuðu
nægilegt land til þess að sjá fyrir
öðrum nauðsynjum. En Indíánarnir
í núverandi miðríkjum Bandaríkj-
anna (þeir voru kallaðir „buffalo-
Indíánar, eða vísunda-Indíánar)
var flökkuþjóð. Þeir fóru stað úr
stað og eltu hinar stóru visunda-
hjarðir, er liöfðust við á sljettunum.
Þessi dýr voru lífsuppeldi þeirra.
Þeir átu ketið og þurkuðu það, sem
þeir komust ekki yfir að jeta þegar
mikið veiddist, og oft muldu þeir
þurrketið og geymdu það i liúð-
um. Þetta kölluðu þeir pemmican.
Húðirnar notuðu þeir til fatn-
aðar. Þeir gerðu sjer smekkleg föt
úr þeim, brækur og' vesti. Konurnar
verkuðu líka húðirnar og úr þeim
saumuðu þær líka stór tjöld -
sem kölluð voru tepees — en þau
voru bústaðir þeirra. Voru tjöldin
keilumynduð og reykop í toppinum.
Þegar flokkur flutti sig um set,
á eftir vísundunum, tóku konurnar
niður tjaldið og fluttu það í mörg-
um hlutum — á hundum — á nýja
staðinn. Hundurinn var húsvinur
Jlndíáina og búrðardýr eða öllu
heldur dráftardýr. Flutningurinn
var settur á tæki, sem svipar til þess
sem kallað er vögur óg sumstaðar
eru notaðir til þess að draga upp
hey af votlendi hjer á landi —
tvær spírur með neti á milli, og
Iivíldi fremri endarnir á herða-
kambi hundsins, en efri endarnir
vissu skáhalt úl og drógust með
jörðu. Hundurinn var lika vörður
Indiánanúa við varðelda þeirra.
Hann aðstoðaði veiðimanninn, elti
uppi hirti eða vísunda, og rak þá
i kvíarnar, svo að hægt yrði að kom-
ast að þeim.
1 suðvesturhluta Bandaríkjanna
voru enn aðrar hvíslar Indí-
ána og með annarskonar menn-
ingu. — Þar lifðu sumir af korn-
rækt og annari akuryrkju, en aðrir
voru hjarðmenn. Súmar þær ætt-
kvíslar, sem lengsl voru komnar í
menningu, byggðu sjer margbýlis-
hús í fjelagi og byggingarefnið var
leirleðja, sem harðnaði og hjelt rjettri
Þessuv þrjár Indíánastúlknr starfa i lundgönguliði (Marine
Corps) Bandarikjanna. Þær eru sín af hverri ættkvislinni. Sú
til vinstri er af Svarttappaætt og sú til hægri er Sioux-Indíáni.
Iljer er mgnd af leirleðjuhúsum þeim, sem Indíúnar i Suð-
vestur Bandaríkjunum gera sjer. Þetta eru margbýlishús með
fjölda herbergja, oy sýna vel kunnáttu og smekk Indíánanna,
í húsagerðarlist. Hús þessi eru kölluð pueblos, eftir Pueblo-
Indiánum, sem hafa tamið sjer þennan húsagerðarstíl.
lögun, er hún þornaði. Þessi stór-
hýsi kölluðu Indíánar adobes. Þau
vofu nokkra hæða há og með fjölda
herbergja . Þessir Indíánar voru
lengst á veg komnir allra i Vesturálfu
og voru listfengir mjög, eins og m.
a. má sjá af leirkerasmiði jjeirra.
Norður, meðfram Columbía River
bjuggu Indíánar, sem lifðu nær ein-
göngu á laxi. Þegar laxinn gekk i
fljótið þyrptist fólkið þangað og
veiddi ógrynni af honum, ýmist í
net eða laxakistur eða með skutli.
Laxinn var reyktur og þurkaður og
mulinn í Pemmican og geymdur
til vetrarforða.
Allir Indiánar, hvar sem var i
landinu, kunnu að nota eldinn.
Notuðu þeir borsveif til þess að
kveikja neista. Þeir gerðu sjer marg-
vísleg áhönd úr steini og lýsa þau
miklum hagleik. Þeir kunnu að
ldjúfa beittar tinnuflísar, sem þeir
notuðu í örvarodda og þeir brýndu
egg á mýkri steina með öðrum
harðari og boruðu holur i steina
og gerðu úr þeim ílát. Þeir gerðu
sjer hlújárn, axir og hamra úr steini.
Ýmsar kynkvíslir kunnu að riða
tág'ur í körfur, svo vel að list má
kalla, og þeir ófu í höndunum niott-
ur úr strágresi og enda tágum líka.
Körfurnar voru ýmist ofnar eða
fljettaðar og svo haganlega gerðar
að þær voru sumar vatnsheldar.
Svo góð skil kunnu Indíánar á
því að hagnýta sjer ýms náttúru-
gæði, að hvitir menn lærðu margt
af þeim, bæði tilbúning ýmsra fæðu-
tegunda og eins til þess að
geyma matvæli. Til dæmis má
nefna að Indíánar kenndu hvítum
mönnum að búa til síróp og sykur
úr hlyni. Árið 1942 kunnu Indíánar
að tæma jurtasafa úr trjám, sjóða
úr honum sætuna og safna sykur-
efninu. Aðferð sú sem þeir notuðu
við þetta er engu fullkomnari nú en
hún var fyrir 450 árum.
NINON------------------
Samkvæmis-
□g kvöldkjólar.
Eftirmiödagskjóiap
Peysur og piis.
Uatteraöir
sllklsloppar
□g svEfnjakkar
Hikið lita úrvai
5Ent gsgn póstkröfu
um allt land. —
Bankastræti 7
Egils ávaxtadrykkir