Fálkinn - 29.06.1945, Blaðsíða 6

6
F Á L K I N N
- LITLfi 5flSfln -
Erik Bertelsen:
Útvarpsleikrit.
Þó að ég hefði miklar mætur
á mínum gamla vin, Spange, þá
sendi ég honum ákaflega ómerki-
lega brúðkaupsgjöf. -— Mér fannst
nefnilega best, að ekki yrði of
margir dýrgripir til að rífast um
við hjónaskilnaðinn. Eg var húinn
undir að hjónabandið yrði skamm-
vinnt. Spange var í mörgu tilliti
ágætismaður. En hann hafði erfiða
geðsmuni. Hann gat orðið reiður
útaf smámunum. Það lilaut að vera
sjaldgæf kona, sem gat lynt við
hann í mörg ár.
Spange launaði mina lítilfjörlegu
gjöf með iöngu bréfi, þar sem
hann livatti mig með fögrum orð-
um til að koma og sannreyna, að
hann væri kvæntur bestu konu
veraldar. Eg þakkaði boðið, en
taldi vissara að biða átekta. Jafn-
vel þó að ég væri fullvissaður um
það úr ýmsum áttum, að þetta væri
einstaklega hjartnæmt hjónaband,
hélt ég þó áfram að leika hlutverk
liins vantrúaða Tómasar. Það getur
oft hent sig i mannlífinu, alveg
eins og í náttúrunni, að eftir sér-
lega gott sumar kemur harðinda-
vetur.
Nálægt ári eftir hrúðkaupið varð
ég að fara ferð, og vildi þá svo
til að leið mín lá um bæinn, sem
Spange og kona lians áttu lieima i.
Eg afréð að hafa dálitla bið þar
og gera honum heimsókn. Síðasta
bréf hans hafði bent á, að liveiti-
brauðsdagarnir væru ekki á enda
ennþá. Þessvegna var ég líka for-
vitinn að sjá konuna hans. Hún
hlaut áreiðanlega að vera ljúf og
geðgóð kona, úr því að þeim samdi
svona vel.
Eg varð að afráða þessa ferð i
flýti, svo að ég gat ekki gert Spange
hoð á undan mér. Og yfirleitt hefi
ég aldrei haft þann sið, að láta
fólk eyða tima í að bíða mín á
járnbrautarstöðinni. En i þessu til-
felii hefði þó verið skemmtilegra
að láta taka á móti sér. Bærinn
var ekki stór, en það var erfitt að
rata þar. Það var kvöld og dimma
þegar ég loksins fann liúsið. Sem
betur fór sá ég þegar á ijósum í
gluggum að húsbændurnir voru
heima. Og ég lilakkaði til að koma
inn í heita stofuna úr hráslaga-
legu haustveðrinu.
Þótt undarlegt megi verðast var
engin dyrabjaila. En hurðin var
heldur ekki iæst. Eg gekk inn í
rúmgóða forstofu. Lengra þorði
ég ekki. Innan úr stofunni lieyrði
ég háa rifrildi. Spange og konu
hans hafði sinnast svo um munaði.
Eg heyrði hvert einasta orð greini-
lega fram í forstofunni. Og mér varð
þegar ljóst, að frúin var engin dúfa.
Það var hún sem liafði betur.
„Þú ert ómenni,“ lirópaði liún.
„Eg gæti marið þig undir fótunum
eins og ánamaðk.“
„Taktu nú sönsum,“ sagði hann
ofur hægt, svo að ég varð forviða,
því að ég hafði aldrei heyrt hann
láta í minni pokann fyrir neinum.
„Eg er víst ekki verri en margir
aðrir.“
Eg fór að hugsa um livort ég
ætti ekki að laumast í burt aftur.
Eg gat varla átt von á skemtilegri
kvöldstund á þessum stað. En það
var eitthvað i röddinni, sem freist-
aði mín til að doka við. Það var
þrumuveður í loftinu. Mér fannst
eins og maður gæti átt von á að
eldingu lysti niður þá og þegar og
hefði í för með sér bruna. Hver
veit nema það yrði þörf fyrir að-
stoð af minni hálfu.
„Þú ert lítilfjörlegasta karlmaiins-
persónan, sem ég hefi hitt á lífsleið-
inni,“ hélt hún áfram gjallandi. „Þú
hefir svallað öllum heimanmundin-
um mínum. Hvað er orðið af lion-
um? Getur þú sagt mér það?“
„Það voru hlutabréf,“ sagði hann
auniur i afsökunartón. „Þú veist
það vel. Ekki gat ég gert að þótt
félagið færi á hausinn."
„Nei,“ heyrðist hún nú segja í
nístandi hæðnistón. „Þú getur ekki
gert að neinu, ekki heldur þvi að
þú tapar í spilum, að þú reykir
digra vindla frá morgni til kvölds,
og sendir ungfrú Larsen dýra blóm-
vendi. Þú ert sára saklaus.“
„Bíddu nú við,“ sagði liann móð-
gaður. „Þú varst sjálf með í því að
kaupa hlómvöndin á afmælinu lienn-
ar ungfrú Larsen.“
„Já, skelltu bara skuldinni á mig,
Það var kannske lika ég, sem stakk
upp á þvi að lnin fengi tveggja
vikna sumarleyfi aukalega — með
fullu kaupi.“
„Nei, en liún var vel að því kom-
in. Hún hafði þrælað lengi og
unnið mikla aukavinnu. Og svo er
hún duglegasta manneskjan á skrif-
stofunni.“
„Og svo sú laglegasta. Þessvegna
fær hún svona hátt kaup, að hún
getur farið í ferðalög og hagað sér
eins og fín fröken í sumarleyfinu.
En hvað fæ ég? Líttu á þessar gömlu
druslur, sem ég geng í! Og líttu á
fötin þín. Sérðu muninn?“
„Eg verð að ganga vel klæddur
til að lialda uppi áliti verslunar-
innar. Og hvað þig snertir þá færðu
nóg af fatnaði, en þú gleymir bara
að hirða þig.“
„Ætlastu til að ég sé að halda
mér til, þegar þú kærir þig ekkert
um mig?“
Mér fannst það óviðfelldið að
hlusta á þetta allt. Eg hafði því
miður orðið að hlusta á rifrildi
milli hjóna áður, en aldrei svona á
hleri. Þarna stóð ég í laumi og gat
hlustað á öll reiðiyrðin, sem fóru
á milli þeirra, en ég gat ekki séð
tilburðina. Ef til vill voru þau að
þvi komin að fara saman. Það var
taugatrekkjandi að hugsa til þess.
Spange liafði nú jafnað sig og
var orðinn uppástöndugur. Hann
sagði harkalega: „Ef þú lieldur að
við eigum elcki saman lengur þá
er best að við skiljum.“
Þrátt fyrir alvöruna gat ég ekki
að mér gert að vera dálítið gleiður
yfir þessu. Eg hafði nefnilega átt
kollgátuna. Og ég sá að það var
gott að ég hafði ekki sent dýra
hrúðargjöf.
„Skilja!“ hvein í frú Spange.
„Það kæmi þér vel. Þá gætirðu gifst
fröken Larsen. En hefirðu ihugað
liverju ég á að lifa af? Eg sagði upp
ágætri stöðu þegar ég trúlofaðist
Thzodór flrnason:
Merkir tónsnillingar
Grainger.
f. 1882.
Hinn 25. mars síðastliðinn gaf
Tónlistarfélagið i Reykjavík styrkt-
arfélögum sínum kost á að kynnast
verkum „yngri tónskálda Breta“
— eins og komist var að orði. Það
var strengjasveit félagsins, sem tón-
leikana flutti, og' efst á blaði var
írskt þjóðlag, sem Grainger hefir
stilfært og búið fyrir hljómsveit og
féll i góðan jarðveg. Þess er getið
í einni umsögn um þessa tónleika,
eftir P.Í., að þar hafi gætt nokkurra
áhrifa frá Grieg. Mætti bæta því við,
að sjálfur Grieg liafði miklar mætur
á Grainger, sem sjá má meðal ann-
ars á því, að Grieg. réði j)ví,
að Grainger var ráðinn til að leika
pianó-einleikinn í píanókonsert
„gamla mannsins“ á hljómleikum, er
haldnir voru á hátiðahöídum í
Leeds í okt. 1907, þar sem Grieg
ætlaði sjálfur að stjórna hljómsveit-
inni. En Grieg andaðist mánuði
áður en hljómleikarnir fóru fram.
Grainger lék sitt hlutverk engu að
síður og leysti það af hendi með
ágætum. Annars liafði hann notið
vináttu hins norska tóiiskálds um
nokkurra ára skeið, og einmitt sú
viðkynning og þau áhrif sem hann
varð fyrir hjá Grieg urðu þess
valdandi, að hann gerðist virkur
og ákafur þátttakandi í samtökum
um að endurlífga þjóðlega enska
tónlist. Lagði hann mikið starf i
að leita uppi og skrásetja þjóðlög
og alþýðulög, bæði ensk, welsk og
írsk, og mörg slík lög hefir hann
siðan búið í listrænt form, að dæmi
Griegs, ýmist fyrir söng, slaghörpu
eða ýmislega samsettar hljómsveitir
og þykir þessi þáttur hans í alla
staði hinn þarfasti og prýðilegasti.
þér. Hana fæ ég aldrei aftur. Nei,
ef við eigum að skilja þá skýt ég
mig. Þú skalt fá að sjá um útförina
áður en þú giftist aftur.“
„Þér er þá best að skjóta mig
lílta!“ heyrði ég minn gamla vin
segja með ískaldri röddu.
„Slúður!“ sagði liún spottandi.
„Þú hefir ekki djörfung til að horl'-
ast í augu við dauðann!“
„Jú, gerðu svo vel — liérna er
skammbyssan!"
Nú gat ég ekki ráðið við mig leng-
ur. Eg hratt upp hurðinni og þaut
inn og kallaði:
„í guðs bænum. Látið þið skyn-
semina ráða!“
Þau störðu á inig orðlaus — og
ég á þau. Hvorugt þeirra var með
skammbyssu. Hinsvegar voru þau
bæði með stílabók i hendinni. Þau
voru nefnilega að æfa sig á leik,
sem þau áttu að sýna.
í stuttu máli: Eg átti ágætt kvöld
þarna heima hjá þeim, og sann-
færðist um, að þetta var besta
lijönaband. En þegar Spange opnaði
útvarpið og bauð mér að hlusta á
leikrit,- sem væri svo ágætt, afþakk-
aði ég það. Eg hefi fengið nóg
af svo góðu í bili.
Annars er hann Ástralíumaður
borinn og barnfæddur, — og lieitir
fullu nafni Percy Aldridge Grainger,
fæddur i Brighton (Melbourne) i
Ástralíu 8. júlí 1882. Hann þótti
elskur að tónlist þegar á harnsaldri
og naut góðrar tilsagnar í píanó-
leik hjá móður sinni fram til tíu
ára aldurs, en þá var kominn til
Melbourne ágætur píanóleikari og
kennari, prófessor Louis Papst, og
naút Percy tilsagnar hans í hálft
annað ár, eða meðan prófessorinn
dvaldi þar.
Að undangengnum nokkrum tón-
leikum heima fyrir, fór móðir lians
með lfann til Þýskalands, og þar
naut hann svo tilsagnar þeirra J.
Kvasts og Bussonis, með ógætum á-
rangri. Skönunu eftir aldamótin kom
Grainger fyrst lil Lundúna, og sið-
an lék hann þráfaldlega á merkum
Idjómleikum á Englandi, þar á
meðal á hljómleikum Pliilharmoni-
ska félagsins i Lundúnum, Hallé
hljómleikunum i Manchester o. s.
frv. við ágætán orðstír.
Raunar var það fyrst á svonefnd-
uin Balfour Gardiner hljómleikum
í Queens Hall, árið 1912, sem hann
vakti á sér verulega athygli almenn-
ings, sem tónskáld. Tónsmíðar lians
fyrir strengjahljóðfæri og liílar
hljómsveitir, og önnur verk hans
í litlu broti, hvort lieldur er fyrir
hljóðfæri eða söng hafa hlotið verð-
ugar vinsældir. Hin stærri forin
tónsmíða hefir hann litið átt við.
Til Ameríku flútti Grainger ár-
ið 1915 og hefir átt þar heima siðan,
kvongaður fyrir löngu, norrænni
konu, Ellu Violu Ström að nafni.
Er svo um hann sagt, að liann liafi
fyllilega samlagast lífinu eins og
því er lifað vestan liafs, í því sé
liann nafnkennd persóna, þótt ekki
sé liægt að segja, að hann sé „típísk-
ur“. Hann er sagður yrkja á víð og
dreif, — þegar það detlur i hann
og um það sem honum sýnist í það
og það skiftið. „Hann hefir komist
hjá því óláni að verða „þýðingar-
mikill," segir H. C. Colles, M. A.
um hann í viðaukabindi við Grove’s
Dictionary of Music and Musicians
(1940).
ERFITT HEITI.
Allir kannast við sakkarínið, sem
sykursjúkt fóllc notar í stað sykurs.
í efnafræðinni heitir þetta efni ben-
zoesyrusúlfat. En svo heitir það líka
Orthosulfamidobenzoesýruanhydrid.
Það væri ckki gaman ef notendurnir
þyrftu að nefna það orð í hvert
skifti, sem þeir drekka bolla af
kaffi!
HÆSTI REYKHÁFUR
líeimsins er, að því er menn hyggja,
í Great Falls í Montanafylki í .Banda-
ríkjunum. Hann er i sambandi við
koparbræðslu og er 153 metra hár.
Reykháfar í sambandi við kopar og
nikkelbræðslur verða að vera afar
háir, til þess að veita burt eitruðu
lofti, sem myndast við bræðsluna.