Fálkinn - 25.01.1946, Blaðsíða 3

Menntaskólaleikurinn 1946:
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3, Reykjavík. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSpre/if
SKRADDARAÞANKAR
Þrátt fyrir það að íslendingar eru
taldir mestskrifandi þjóð í heimi,
mundi okkur virðast æði tómlegt
að liafa ekkert annað að Iesa en
þeirra verk. Við viljum sjá og lieyra
hvað aðrar þjóðir liugsa um, og
við græðum á þeirri vitneskju, sjá-
um og skynjum nýjar hugmyndir
og ný form. Þessvegna les fólkið
erlendar skáldsögur og erlendar
Ijóðaþýðingar með eigi minni at-
hygli en fagrar íslenskar bókmennt-
ir.
Og öllum þjóðum er kært að láta
bókmenntir sínar og fagrar listir
berast sem víðast. Það er landkynn-
ing að því, eigi síður en að senda
myndir af fallegum stöðum út um
heim.
íslendingar tala mikið um land-
kynningu en minna um þjóðarkynn-
ingu. Þeir vilja láta útlendinga vita
hvernig Skógarfoss og Grýla líta út,
en liugsa minna um hvort nokkur
viti, að íslenskar bókmenntir dóu
ekki út nóttina sem Snorri var veg-
inn í Reykholti.
Menn munu segja, að hér sé
þröskuldur á vegi. Enginn skilji is-
leskuna. Og þýðingarnar verði aldr-
ei nema skuggi. Það er þessi bá-
bilja, sem tönnlast liefir verið á
svo lengi, að margir trúa henni,
og styrkjast í trúnni við það, að
margt kemur út á íslensku af slæm-
um þýðingum, sem eru flýtisverk,
enda þá sjaldnast um listgild rit
að ræða.
Hvar væri veröldin, ef hún liefði
ekki orðið að láta svo lítið að not-
ast við þýðingar. Hve margir Vest-
ur-Evrópumenn mundu þá vegsama
rússnesk skáld og kínverska og
indverska spekinga. Og við íslend-
ingar höfiim lagt okkur niður við
að lesa heimsbókmenntir á öðru
máli en okkar eigin en í þýðingum
þó, og orðið gott af.
Nokkrir íslenskir höfundar hafa
ritað á útlendum málum, einkum á
dönsku, og getið sér orðstir og land-
inu álitsauka, og komið út á miklu
fleiri málum en orðið hefði ef þeir
hefðu skrifað á íslensku. Halldór
Kiljan Laxness er ein af þeim fáu
undantelcningum, sem staðfestir þá
reglu, að bók, sem er frumútgefin
á íslensku, komist aldrei á annað
mál.
Það er kominn timi til að lagfæra
lrnlla.
Enaru§ Moiitann§
Lárus Sigurbjörnsson hefir snúið
leik þessum til íslenskra staðhátta
og leiðbeint við æfingar. Samkvæmt
grein þeirri, sem hann ritar í leik-
skrána, er þetta 17. leikrit Hol-
bergs, sem hefir verið þýtt á is-
lensku, en það 6., sem hefir verið
fært að öllu leyti til íslenskra stað-
hátta.
Eins og að líkum lætur, er liér
um vandasamt verk að ræða, þar
sem þýðandinn hefir tekist á hend-
ur að skapa leiknum nýtt umhverfi,
flytja hann sunnan frá Sjálandi
norður á Álftanes og breyta per-
sónum allmikið, til þess að þær
liæfi liinu nýja umliverfi; þannig
breytir hann t. d. dönskum liðs-
foringja í íslenskan formann og
sjósóknara. En allt þetta tekst hon-
um samt svo vel, að leikurinn hef-
ir á sér íslenskan blæ og bregður
upp allskýrri mynd af lífi manna
hér á Álftanesi, eins og maður gæti
hugsað sér það fyrir 200 árum. En
á hinn bóginn verður þess hvergi
vart, að hin sérstæða og háðska
kímni Holbergs liafi orðið fyrir
verulegum áföllum, þrátt fyrir þess-
ar miklu breytingar. Lárus Sigur-
björnsson á þakkir skilið fyrir þetta
verk.
í fyrrnefndri grein segir Lárus
cnnfremur: „Kjarninn í leikritinu
er annarsvegar mennlahroki, hins-
vegar hundflöt nesjamennska. Vís-
indi steyta á fáfræði, kennisetning
víkur skynjan, flatneskjan rikir, þó
skotið liafi upp óverulegum gjall-
hól fyrir umbrot mannlegrar hugs-
unar. Karpið um flalneskju jarðar
skiftir í rauninni ekki verulegu máli.
Nú á dögum er karpið um ýmislegt
annað. Þó er sagt enn þann dag
í dag í algerðu hugsunarleysi: „Sól-
in sest“; „sólin gengur til viðar“;
eða „sólin kemur upp“; en ekki
„jörðin hefir snúið sér við“. Það
ei’ ekkert aðalatriði, hvar leikur-
inn fer fram, hvort heldur á Sjá-
landi eða á ÁIftanesi.“
Þannig er leikritið, sem Mennta-
skólanemendur hafa valið sér til
meðferðar á þessum velri.
Áður en sjálf leiksýningin liefst,
les Snjólaug Sveinsdóttir upp prolog-
us, sem Jón J. Hjaltalín samdi í
kringum 1860. Gerir hún það i
gerfi Þalíu, liinnar grisku gyðju
gamanleiksins, sem rekur allan sinn
feril sunnan úr Grikklandi hinu
forna í gegn um aldirnar norður
um álfuna allt til hins afskekkta
fslands. Lestur Snjólaugar er lif-
andi og kraftmikill á köflum, en
þess á milli óþarflega daufur og
ógreinilegur.
Aðalhlutverkið í leiknum, Enarus
Montanus eða Einar frá Brekku,
leikur Jón Magnússon. Er þetta
mjög vandasamt hlutverk, og verð-
ur að teljast vel af hendi leyst, þar
sem um algeran viðvaning er að
ræða.
Björn Sveinbjarnarson leikur Jós-
ep bónda, föður Einars. Gerfi .Björns
er ágætt og ýmislegt í leik lians,
einkum hreyfingar og látbragð,
sýnir, að hann hefir góðan skiln-
ing á lilutverkinu.
Elin Guðmannsdóttir leikur Nil-
jóníu, konu Jóseps. Elín sýndi það
í hlutverki Ivatrinar Petkoff i
Menntaskólaleiknum í fyrra, að luin
kann vel að koma fram á leiksviði
og sannar það jafnvel enn betur í
þessum leik. Aftur á móti leynir
gerfi hennar hinu unglega útliti
ekki eins vel og vera skyldi.
Friðrik Sigurbjörnsson leikur
Drésa, landfógeta á Bessastöðum,
sem er alveg sprenghlægileg per-
sóna, enda prýðilega úr garði gerð
bæði frá höfundarins og þýðand-
ans liendi. Fer mjög vel á því, að
Lárus lætur þennan embættismann
tal'a hið argasta hrognamál, fárán-
legan blending íslensku og dönsku.
Friðrik gerir þessu hlutverki líka
mjög góð skil, einkum þó meðan
hann situr kyrr, því að hann virð-
ist ögn missa öryggistilfinninguna,
þegar hann stendur uppréttur.
Guðlaugur Hannesson leikur Pét-
ur, djákna í Görðum, sem er önn-
ur spaugilegasta presóna leiksins.
Guðlaugur er kaldur og rólegur á
leiksviðinu og missir aldrei jafn-*
vægið, en þar er fólginn höfuð-
kosturinn við leik hans.
Bragi Guðmundsson leikur Jakob,
yngra son þeirra Brekku-hjóna,
Leikendahópurinn — (Magnús BI. Jóhannesson tók myndirnar). —
og gerir það sæmilega; en galli
er það á leik hans, livað hann hef-
ir mikla tilhneigingu til að horfa
til himins meðan hann talar.
Sigmiindur Magnússon leikur Jón
hinn rika, bónda á Eyvindarstöð-
um, mjög sæmilega og sama er að
segja um leik Ástriðar Guðnmnds-
dóttur, sem leikur Magneu, konu
Jóns. Margrét Vilhjálmsson leikur
Framhald á bl. Í4.
Jón Magnúss. sem Enarus Monlanus.
Guðlaugur Hannesson sem Pétur,
djákni, og Etin Guðmannsdóttir og
Björn Sveinbjarnarson sem, lijónin á
Brekku.
Ástriður Guðmundsdóttir óg Sig-
mundiir Magnússon sem hjónin á
Egvindarstöðum.