Fálkinn - 15.03.1946, Síða 4

4
F Á L K I N N
Fornleifarnar
í Hama
Fyrir réttum fimm árum réðust danskir vísindamenn
í að grafa eftir fornleifum í bænum Hama í Sýrlandi.
Þar fannst margt merkilegt, sem lýsir daglegu lífi í Sýr-
landi 1200 árum fyrir Krists burð. — Á myndinni til
hægri sést eitt ljónið, sem stóð fyrir utan höllina í Hama.
Það stendur nú fyrir utan Þjóðmenjasafnið í K.höfn.
í Norður-Sýrlandi, miðja
vegu milli Aleppo og Homs,
liggur Hama, sami bærinn, sem
i Biblíunni er nefndur Hamath.
Þessi bær er í ósviknari göml-
um stíl en allir aðrir bæir i
Sýrlandi. Nýtískuhúsin í „ný-
lendustíl", sem skemma svo
marga gamla bæi austurlanda,
hafa ekki náð að spilla Hama
ennþá, og það er ekki nema
eitt kvikmyndahús í bænum!
í verslunargötunum, sem eru
undir þaki, gengur lífið sinn
sama seinagang og fyrir þús-
und árum. Lífshættir austur-
landabúana liafa varðveitt sinn
einfalda virðuleik, ósnortnir af
umbreytingum aldanna.
Það var árið 1930, sem Dan-
inn H. Ingholdt stakk upp á
því við Carlsbergsjóðinn danska
að hann gerði út vísindaleið-
angur til Hama. Ingholdt var
þá professor í Beirut, höfuð-
borg Sýrlands. Carlsbergsjóð-
urinn féllst á þetta og þegar
styrjöldin hófst hafði verið
grafíð í átta ár. En vegna veðr-
áttunnar austur þar er aðeins
hægt að starfa að uppgreftri
stuttan tíma úr árinu, nefnilega
frá janúar til maí, þegar kald-
ast er.
Hama var byggð kringum
stóra hæð, aflanga, og forn-
fræðingarnir voru fljótir að sjá
hvar hin gömlu borgarmann-
virki mundi vera að finna. I
Norður-Sýrlandi, fyrir sunnan
Amanusfjallgarðinn, má telja
slíkar hæðir á sama hátt og
kirkjuturna í dönsku flatlendi.
I fornöld voru bæirnir byggðir
undir þessum hæðum, svo að
íbúarnir gætu varist þaðan ef
ófrið bæri að höndum.
Verkefni leiðangursins var að
rannsaka þessa hæð. — Þegar
fornfræðingar starfa að upp-
greftri á slíkum stað, vilja þeir
helst grafa burt livert lag fyrir
sig í heilu lagi. En þetta þótti
ofviða, því að hæðin var um
40 metra liá og 400 metra löng.
Þessvegna var henni skift i
skákir og hver skák eða geil
grafin fyrir sig.
Kaldan haustmorgun stönd-
um við á hæðinni og bíðum
sólaruppkomunnar. Verkarnenn
irnir, þrjú-fjögur hundruð eru
syfjaðir enr.þá. Næturkuldinn
er i þeim, og það er ekki komið
líf í þá, en bráðum fara þeir
að syngja. Arabinn getur ekki
unnið án þess að syngja.
Hrópin ganga mann frá manni
og milli vinnuflokkanna:
„Hvar eru rnestu úlfaldarnir,
hvar eruð þið?“ En úlfandi
er virðingarlieiti hjá Aröb-
um. Og næsti flokkur svarar
þá ef til vill: „Við erum ljón
— en hvað eru þið?“ Þessi til-
svör eru sungin og því hærra
sem sungið er því betur gengur
vinnan. Eg stend þarna og bíð
eftir að eitthvað gerist.
Og það skeður. Einn maður-
inn kemur með fund. f hend-
inni á mér liggur lítil leirtafla,
eins og sápustykki i laginu. —
Yfirborðið er hrufótt. Þegar bet-
ur er að gáð sé ég að þarna
er grafið fleygletur. Finnand-
inn fær sín laun: 5 pjastra
(sem svarar 25 aurum), nóg
til að halda lífinu í fjölskyld-
unni heilan dag. Hann biður
Allah að gefa mér marga syni
en engar dætur og hverfur til
vinnunnar aftur.
Taflan lítur út fyrir að vera
frá Babylon og einhverntima
frá 11. til 20. aldar f. Kr. Hvað
skyldu þessi teikn þýða og
hvernig stendur á að þessi tafla
skuli vera hingað komin, nærri
þvi vestur að miðjarðarhafi?
Eg mæni ósjálfrátt út að
sjóndeildarhringnum, eins og
ég eigi von á að fá gátuna
ráðna þar. Þarna á hæðinni er
vítt útsýni yfir flatt landið. í
vestri hillir undir snjólivitan
fjallgarð við bláan himin, og
undir hæðinni standa hvít hús-
in í bænum, með grænum blelt-
um í kring, en annars blasir
við grá eyðimörkin með götu-
slóðum eins og krókóttum
strikum, hinum ævagömlu lesta-
mannagötum, sem stefna inn
að bænum úr öllum áttum eins
og í köngulóarvef. í austri sést
liilla undir úlfaldalest á leið
vestur. Sömu leið mun ])essi
leirtafla með fleygaletrinu hafa
komið — fyrir þrjú til fjöguv
þúsund árum.
Hinir lærðu starfsbræður mín
ir urðu að skera úr hvað þeíta
letur þýddi — kanske var það
ekki annað en reikningur eða
hjúskaparsamningur? Á flög-
una, sem ég held á í hendinni
hefir skrifarinn sett „fanga-
mark“ sitt, nefnilega fingrafar,
sem á sínum tíma hefir mótast
í votan leirinn og varðveist til
þessa dags samskonar óhapp
eins og þegar við setjurn klessu
á bréf, og sem oft kemur fyrir
eftirmann þessa leirflöguskrif-
ara niðri við bæjarhliðið, sem
skrifar bréf fyrir fólk.
Innihald gömlu bréfanna, sem
ég hefi eitt eintak af í hend-
inni, er oftast líkt því, sem
nútímaskrifarinn í Hama skrif-
ar. Til dæmis svona: „N. N.
afhendir dóttur sína þessum og
þessum sem löglega eiginkonu.
Verðið, tveir uxar, greiðast þeg-
ar hjónavigslan hefir farið
fram“. — Eða að sonur skrifar
föður sínum: „Eg er kominn
heilu og höldnu í bæinn og
liefi afhent X-fjölskyldunni með-
mælabréf þitt. Eg félclc góðar
viðtökur, en dvölin hérna verð-
ur dýrari en ])ú af visku þinni
hsfðir áætlað.“ — Þega^ svona
langt er komið er hægt að geta
sér til hvað á eftir komi.
Svona plögg hafa verið graf-
in upp úr moldinni í Sýrlandi
svo tugum þúsunda skiftir.
Það er mikils virði fvrir efb'r-
komendurna að viðtakendur
bréfanna hafa ekki getað eyði-
lagt þau eins og við brennum
bréf —- hraðbrenndur leirinn
er mjög haldgóður. Ef um laga-
Iegt eða opinbert plagg var að
ræða, voru gerð af því tvö ein-
tök og annað varðveitt i must-
eri bæjarins. Á þann liátt mynd-
uðust afar mikil „skjalasöfn“
í musterunum. I sumum þeirra
hafa fundist um 100.000 leir-
flögur, — margar þeirra hafa
vitanlega brotnað, en brotin
eru til og þegar þau eru sett
saman hafa þau margan fróð-
leik að færa um sögu bæjar-
ins og landsins.
Elstu fornleifarnar í Hama
eru frá steinöld, en með Brons-
öldinni, sem hófst 3000 árum
f. Kr. fer nokkuð að kveða að
þeim. Frá þessum tima hafa
fundist fornleg hús, þar sem
eldstæðið hefir verið á miðju