Fálkinn - 15.03.1946, Síða 6

6
F Á L K I N N
Þrír síðustu dagar Mussolinis
Eftir V. Lada-Mocarski
IV.
„Luigi Clerici“, 52. liersveit itölsku
skæruliðanna, var liluti af Garibalda-
deildinni í Corpo Volonturi itellu
Libertö. Þennan harða vetur hafði
sveitin hafst við í fjöllunum, sem
rísa upp af vesturströnd vatnsins,
Á því tímabili fækkaði meðlimuni
hennar niður í 15 manns. En þar
sem sveitin var svo fámenn tókst
þeim, sem eftir voru, að draga
fram lifið á þeim litlu matvælum,
sem vinir og velunnarar gáfu.
„Pedro“ var foringi 52. sveitar-
innar. Hann var afkomandi aðals-
manna í Florens og hafði numið
lög í þeirri horg. Hann var í þann
mund að hefja lögfræðistörf, þegar
ástandið á Ítalíu varð óþolandi, og
ákvað hann þá að ganga í lið með
andstöðuhreyfingunni. Hann var
aðeins rúmlega tvítugur og alls
ekki sterkbyggður líkamlega; en
liann var slaðráðinn í að berjast
fyrir því, að ættjörðin mætti sjá
betri daga. „Bill“ var hans hægri
hönd og pólitiskur erindreki 52.
hersveitarinnar. Bill var af lágum
stígum. Báðir þessir menn voru
„sannir“ frelsisvinir, og verður að
gera greinarmun á þeim og „elleftu-
stundar" frelsisvinum, en svo liétu
þeir, sem gerðust virkir meðlimir í
andstöðuhreyfingunni um eða eftir
2G. april, daginn, sem hinir sönnu
frelsisvinir komu fram úr felustöð-
um sínum til að hefja viðtækar og
skipulagðar árásir á Þjóðverja og
hersveitir fasista.
í lok aprílmánaðar var sveit Pedr-
os orðin matarlaus, og þeir félagar
höfðu ekkert haft að reykja i næst-
um tvær vikur. Loks gátu þeir ekki
lengur staðist mátið, og að morgni
þess 26. april kom Pedro ásamt
14 eða 15 mönnum sínum niður
til Domaso. Þarna var ekkert fas-
ista-setulið og arna keyptu Jjeir sér
tóbak. Meðan þeir dvöldu í bænum
heyrðu þeir í útvarpsfréttum, að
bandamenn nálguðust staðinn í
hraðri sókn úr suð-vestri, og að
nokkrar hersveitir þeirra væru þeg-
ar i námunda við Brescia. Pedro
ákvað að halda kyrru fyrir í Domaso
til að gera torfærur á veginum og
hindra ferðir fasistískra hermanna,
sem kynnu að fara þarna um.
Engir slíkir hermenn sáust þann dag
en Pedro fékk upplýsingar þess
efnis, að allmargir þýskir liermenn
væru staddir í Gravedona.
Bill og nokkrir af félögum hans
fóru til Gravedona. Þegar þangað
kom, földu þeir öll sín vopn, en
að því búnu gengu þeir í herbúðir
Þjóðverja. Eftir allmikið þvarg
tókst þeim að telja þýsku hermenn-
ina á að leggja niður vopn sín með
því skilyrði að skæruliðarnir leyfðu
þeim frjálsar ferðir um yfiráða-
svæði sitt.
Leiðin suður til Menaggio var nú
opin og skæruliðarnir héldu áfram
til Dongo og Musso, og dreif nú
að þeim allmikið lið. Þeir lpkuðu
veginum skammt fyrir norðan Musso
nokkur hundruð metrum suður af
litlu brúnni, sem liggur yfir Valorba
ána.
Snennna morguns þann 27. apríl
voru Pedro og menn hans komnir
á staðinn. Þessi vegur var eins
undankomuleið Þjóðverja eða fas-
istahersveita, sem kynnu að vilja
komast frá Menaggio til svissnesku
landamæranna hjá Villa di Chliav-
enna eða til Austurríkis. Honum
hafði nú verið lokað með stórgrýtis
hnullungum og gaddavír.
Á aðra hlið þess varnargarðar var
stöðuvatnið; á hinu risu snarbrattar
hæðir. Nokkrir skæruliðar liéldu
vörð um staðinn, hinir dreifðu sér
um nágrennið og hæðirnar, þaðan
sem sást yfir veginn. Skæruliðarn-
ir voru vopnaðir rifflum, handspr-
engjum og no.kkrum vélbyssum.
Skotfæri voru, samt sem áður, mjög
af skornum skammti.
Um kl. G,30 um morguninn gáfu
varðmennirnir í hæðunum merki
um, að stór flutningalest nálgaðist
staðinn. Skömmu síðar kom lestin og
nam hún staðar hjá varnargarðinum.
Itölsk, brynvarin bifreið, sem fór
á undan lestinni, hóf vélbyssuskot-
hríð á garðinn. Skæruliðarnir svör-
uðu i sömu mynt og stóð skothríðin
i fjórar eða fimm mínútur. Hvorug-
ir urðu fyrir neinu manntjóni, en
verkamaður, sem staddur var á
veginum, beið bana.
Skyndilega setti flutningalestin
hvitan fána á loft, og skothríðin
hætti. Nokkrir þýskir hermenn yfir-
gáfu bifreiðir sinar og spurðu eftir
foringja skæruliðanna. Pedro og
Bill áttu tal við þýskan flugliðs-
foringja, sem virtist vera stjórn-
andi flutningalestarinnar. Flugfor-
inginn bað þess, að lestin mætti
óáreitt fara ferða sinna, og mundu
Þjóðverjarnir þá á engan hátt reyna
að koma fram hefndum.
Pedro svaraði með því að segja,
að Þjóðverjarnir yrðu fyrst að af-
henda vopn sín og alla þá ítali,
sem væru í för með þeim. Þýski
liðsforinginn sagðist ekki geta af-
hent vopnin, vegna þess að það
ætti að nota þau í bráttunni gegn
bandamönnum heima í Þýskalandi;
ennfremur sagðist hann enga ítali
hafa í för með sér. En þar eð
Pedro var miklu liðfærri — Þjóð-
verjarnir voru að minsta kosti 200
með fullkomin hergögn, þar á meðal
eina brynvarða bifreið með fall-
hyssu — þá reyndi hann að draga
sanmingana á langinn, eftir að
hafa sent eftir liðsauka til annara
skæruliða lengra norðurfrá.
Loks virtist þolinmæði andstæð-
inganna alveg á þrotum. En ])á datt
Pedro snjallræði í hug; að segja
þýska liðsforingjanum að hann
hefði ekkert umboð til að ganga að
slíkum skilmálum, og yrðu þeir
því að fara til Morbelgno, 20 milum
Framhald úr síðasta tölubluði.
norðar, þar sem aðalstöðvar Gari-
halda-herdeildarinnar voru.
Þýski liðsforinginn samþykkti
þetta fúslega, og l'ór Pedro með hon-
um, eftir að liafa fengið stjórnina
í hendur .Bill. Það er erfitt að skilja
afstöðu þýska liðsforingjans, nema
hann hafi haldið skæruliðana vera
liðfleiri, eða að menn lians hafi
ekki verið til bardaga búnir.
Á leiðinni henti Pedro á ýmsar
smábrýr, og sagði hann liðsforingj-
anum, að sprengjum liefði verið
komið fyrir undir þeim öllum og
mundu þær verða sprengdar í loft
upp, ef Þjóðverjarnir reyndu að
brjótcst áfram með valdi. — Þetla
var auðvitað eintómur tilbúningur
af Pedros hálfu.
Meðan á þessu stóð, hættist skæru-
liðunum allmikið lið, og þegar Pedro
og þýski liðsforinginn komu aftur
til Musso voru þar nálægt 100 vopn-
aðra manna, reðubúnir, til að veita
Þjóðverjunum viðnám. En Þjóð-
verjarnir voru ennþá miklu sterkari,
bæði livað menn og liergögn snerti;
auk brynvörðu bifreiðarinnar voru
þarna 29 flutningabílar með her-
mönnum og 8 fólksbílar.
Meðan Pedro og flugforinginn
voru í burtu, stigu Þjóðverjarnir út
úr bifreiðunum, gáfu sig á tal við
ýmsa íbúa héraðsns, og reyktu.
Pedro vissi, að engir skæruliðar
voru milli Dubino (þorps á leið-
inni til Morbegno) og Morbegno.
Þessvegna skildi hann flugforingj-
ann eftir í Dubino, en hélt einsam-
all áfram, þangað sem ,,Nicola“,
yfirforingi Garibalda-herdeildarinn-
ar, hafði aðalstöðvar sínar. Nicola
hafið ekki mikið að bjóða af frek-
ari liðsauka pg fól Pedro að kom-
ast að sem bestum skilmálum; lielst
átti hann að afvopna Þjóðverjana.
Pedro sneri aftur til Dubino og
sagði þýska liðsforingjanum, að sér
hefði verið falið fullt umboð til að
leyfa Þjóðverjunum að halda vopn-
um sínum, svo framarlega, sem
þeir framseldu alla þá ítali, sem
í lestinni væru. Flugforinginn yrði að
skuldbinda sig til að leyfa rann-
sókn á bifreiðum sínum í Dongo,
svo að þessir skilmálar kæmust í
framkvæmd.
Pedro sá sem var, að hann hafði
ekki svo rnikinn mannafla, að hann
gæti þröngvað Þjóðverjunum til að
afhenda vopn sín i Dongo. Þar að
auki er landslagið þarna ekki eins
hagstætt og lengra norður með vatn-
inu hjá Ponte del Passo, en yfir þá
brú þurfti lestin að fara á leið sinni
lil Chiavenna. Skæruliðarnir gerðu
sér góðar vonir um að geta safnað
nægu liði til að afvopna Þjóðverj-
ana hjá Ponte del Passo.
Þýski liðsforinginn kvaðst mundu
þurfa að ráðgast um málið við fé-
lega sína. Pedro og Þjóðverjinn
komu aftur til Musso skömmu eftir
hádegi. Liðsforinginn ræddi við
nokkra félaga sína, og að því búnu
tilkynnti hann Pedro að þeir væru
reiðubúnir til að ganga að skilmál-
unum, eu ekki kvaðst hann geta
ábyrgst farmferði ítalanna.
V.
Þýska flutningalestin kom til
Dongo um kl. 3 eftir hádegi. Sam-
kvæmt fyrirskipun Pedros, gekkst
Bill fyrir rannsókn á ölum hifreið-
unum og fól hann nokkrum skæru-
liðum að framkvæma verkið. —
Þjðverjarnir, sem voru að minnsta
kosti 200 talsins, höfðu ennþá öll
sín vopn. Svona stór herflokkur,
vel vopnum búinn, hefði vissulega
getað fengið vilja sínum framgengt,
um stundarsakir að minsta kosti,
gagnvart skæruliðunum, sem voru
illa vopnaðir og hljóta því að hafa
viljað forðast bardaga i lengstu lög.
En þýsku hermennirnir vildu ekki
berjast fyrir hina itölsku samherja
sína, hversu mikilvægir sem þeir
annars voru.
Það var uppi fótur og fit í Dongo,
meðan á rannskóninni stóð. Skæru-
liðarnir fundu ítalskan flugforingja,
sem klæddur var þýskum einkennis-
búning. Sömuleiðis fundu þeir einn
karlmann, tvær konur og tvö lítil
börn. Þau kváðust vera spönsk og
færðu fram spönsk skilríki til sönn-
unar því að þau væru sendisveitar-
fólk á leið til Sýisslands. Maðurinn
hafði orð fyrir þeim öllum. í fát-
inu kom liann fram með þrjú vega-
hréf, eitt fyrir sjálfan sig, annað
fyrir konu sína en það þriðja fyrir
þau bæði og voru vegabréfin út-
gefin í nafni Don Juan Munez y
Castillo. Og svo var enn eitt vega-
bréf fyrir hina konuna í bifreið-
inni.
Framhald í næsta btaði.
Á Italíu
voru foreldrar, sem áttu tíu börn,
algerlega skattfrjáls. En piparsvein-
ar, 25 til 60 ára, voru látnir greiða
háan aukaskatt. — Ekki er oss kunn-
ugt um hvort þessu er nú þannig
farið.
NIN0N----------------------
Samkuæmis-
□g kuöldkjólar.
Eífirmiödagskjólar
Peysur Dg pils
l/atteraðir
silkisloppar
□g suefnjakkar
Hikið litaúrval
Sent gegn póstkröíu
um aiit land. —
Bankastræti 7